ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ (سورة القلم، آیه یکم)
خداوند زیبا و زیبایی‌آفرین را از عمق جان سپاسگزاریم که توفیق برگزاری بیست‌ویکمین دوره جایزه کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور را به اعضای شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) ارزانی داشت.
مراسم پایانی این دوره نیز به دلیل شرایط ویژه کرونایی و ضرورت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی به شکل غیرحضوری و همزمان با شب عید بزرگ مبعث و سالروز شهادت حبیب عزیز در عملیات کربلای5 برگزار می‌شود.
عید مبعث، عید بزرگی که مژده برانگیختن انسانی نمونه و متخلق بافضیلت‌های اخلاقی و مزین به وحی و عصمت، یعنی وجود نازنین حضرت محمد بن عبدالله صلی‌الله علیه و آله و سلم را به همراه دارد؛ پیامبری که فلسفة بعثت او، رهانیدن بشریت از زنجیرهای درونی و بیرونی است؛ رستگاری از درون و عدالت و آزادگی در بیرون؛ احترام به حقوق انسانی و گسترش حق و عدالت در جوامع بشری.
همان گمشده‌ای که جامعه ایران را در انقلاب اسلامی به تکاپو واداشت و حکومتی از بطن باورهای دینی و ارادة جمعی مردم شکل گرفت.
جایزه مردمی و مسجدی شهید حبیب غنی‌پور، كه باهمت چهره وارسته و مؤمن ادبیات معاصر ایران، زنده‌یاد امیرحسین فردی شکل گرفت و باهدف قدردانی از ادبیات داستانی خلاق و متعهد در جامعه ایران ادامه یافت اینک به گام بیست‌ویکم خود رسیده است؛ جایزه‌ای که می‌کوشد با رعایت معیارهای ادبی و جنبه‌های زیبایی‌شناختی آثار داستانی، تألیفی خلاق در حوزة کودک، نوجوان و بزرگ‌سال، به درون‌مایه‌های انسانی، اخلاقی و دینی، با نگاه ویژه‌تر اعتنا کند.
گفتنی است در این دوره، داوران جشنواره به نقد و بررسی آثار تألیفی حوزه ادبیات داستانی کودک، رمان نوجوان و رمان بزرگ‌سال در سال 1399 پرداخته‌اند.
بخش کودک
داوران این بخش ناصر نادری، محمدحسین حسینی و علی‌اصغر جعفریان بودند که پس از بحث و گفت‌وگو در جلسات حضوری، از میان 975 اثر چاپ اول منتشره در سال 1399 و چند مرحله ریزش ۵۹ عنوان را به مرحله نهایی رساندند. در مرحله نهایی این 59 اثر توسط همه داوران دقیق مطالعه شد و با بحث و تبادل‌نظر سرانجام پنج اثر زیر را به‌عنوان نامزدهای نهایی بخش کودک معرفی کردند.
۱. سه‌گانه زنده‌یاد سوسن طاقدیس با عنوان‌های (او خواهرم است خواهر خود خودم/ من و غولم و بچه‌گربه‌ام/ من چرا این‌جوری هستم؟) نشر محراب قلم
۲. ماجراهای شنگل و منگل و چنگل، نوشته فرهاد حسن‌زاده/ نشر نردبان
۳. نامه‌های موش بی‌سواد، نوشته سپیده خلیلی/ انتشارات مدرسه
۴. زنبیلی پر از آواز گنجشک، نوشته عبدالصالح پاک، نشر شهرقلم
۵. مجموعه فه فه زرافه، نوشته لاله جعفری، نشر پی‌نما
هیئت‌داوران بخش کودک معتقدند:
- توجه به ثبت و انتقال تجربه‌های نویسندگان پیشکسوت ادبیات داستانی کودک به نویسندگان تازه‌نفس، ضروری است و لازم است نهادهای مرتبط به حوزة فرهنگ و کتاب به این موضوع اهتمام جدی بورزند.
- کمبود منابع آموزشی کاربردی و بومی و فنی در حوزة نظریه‌پردازی ادبیات داستانی کودک، جدی است. نقش مراکز دانشگاهی مرتبط و اهتمام افراد صاحب‌نظر در این حوزه، ضرورت دارد.
- کم‌توجهی به «تخیل و زبان کودک» و «دغدغه‌های امروزی کودکان» و «تنوع گونه‌های مختلف داستانی» در تحلیل کلی آثار این حوزة مشهود است.
- توجه به «ویرایش زبانی» و «رعایت اصول حرفه‌ای در تولید کتاب» و «جنبه‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی کودکان» از اصول مغفول‌مانده در تولید برخی از آثار حوزة کودک است.
- گرایش و سرمایه‌گذاری برخی ناشران به تولید رمان‌های تألیفی کودک به‌ویژه معرفی چهره‌های تازه و مستعد به عرصه آفرینش این آثار قابل‌تحسین است.
نتیجه نهایی بخش کودک
هیئت‌داوران بخش کودک، ضمن قدرشناسی از همه ناشران و داستان‌نویسانی که در سال 1399 آثار خود را منتشر کرده‌اند، کتاب «نامه‌های موش بی‌سواد» نوشتة سپیده خلیلی را به دلیل پرورش پیام نهفته در متن به شکل حرفه‌ای و مناسب مخاطب کودک و تلفیق هوشمندانه مفاهیم روان‌شناسی به‌عنوان «اثر شایسته تقدیر سال 1399» معرفی می‌نماید.
بخش رمان نوجوان
داوران این بخش، حبیب یوسف‌زاده، خسرو باباخانی و محمدعلی قربانی از میان ۷۱۱ اثر چاپ اول منتشره در سال 1399 در این بخش، 41 عنوان را بعد از چند مرحله ریزش به مرحله نهایی آوردند. در این مرحله داوران پس از مطالعه دقیق و بحث و تبادل‌نظر و گفت‌وگو در جلسات حضوری سرانجام چهار اثر زیر را از میان این 41 کتاب به‌عنوان نامزدهای نهایی بخش نوجوان معرفی کردند.
۱. کتاب مخفی نوشته مجید پورولی کلشتری از انتشارات کتاب جمکران
۲. آتشگاه نوشته احمد مدقق از نشر صاد
۳. به نقش گلیم نوشته محمد محمودی نورآبادی از انتشارات شهرستان ادب
۴. آتیش‌پاره نوشته فاطمه بختیاری از انتشارات کتاب جمکران
هیئت‌داوران بخش نوجوان معتقد است:
در سال ۱۳۹۹، رمان نوجوان به لحاظ کمّی و کیفی افت شدیدی را تجربه کرد که احتمالاً یکی از دلایل آن رکود ناشی از شیوع کرونا و تبعات آن بوده است. اما نباید از نظر دور داشت که این گروه سنی حساس که در مرحله بلوغ جسمی و ذهنی قرار دارند، بیش از هر چیزی به ادبیات متعهد، هویت‌ساز و آگاهی‌بخش نیازمند هستند. لذا جا دارد، مدیران فرهنگی کشور با آسیب‌شناسی دقیق و فراهم نمودن تمهیدات و تسهیلات مناسب، از حوزه ادبیات کودک و نوجوان به نحوی شایسته حمایت کنند و نسبت به پرورش فکری آینده‌سازان میهن اسلامی بیش از این‌ها اهتمام داشته باشند.
لازم به ذکر است که تنوع ناشران در این دوره بسیار کم بوده و همین عناوین اندک و میان‌مایه را نیز چند ناشر بزرگ به بازار عرضه نموده‌اند. طوری که در یک نگاه می‌توان مشاهده کرد که اغلب ناشران کم‌بنیه از نظر مالی در شرایط فعلی بازار نشر، به حاشیه رانده شده‌اند، که خود زنگ خطری جدی است و ادامه این وضعیت می‌تواند به نوعی انحصار‌گرایی فرهنگی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان منجر شود.
× نتیجه نهایی بخش رمان نوجوان
هیئت داوران این بخش، به دلایلی که شرح داده شد، متأسفانه هیچ اثری را در حد «کتاب سال» تشخیص نداند و فقط رمان «آتیش‌پاره» نوشتة فاطمه بختیاری از انتشارات کتاب جمکران را به دلیل؛ روایت جذاب و پرکشش با استفاده از زبان طنز، شخصیت‌پردازی مناسب، مخاطب‌شناسی خوب، فضا‌سازی و توجه به نقش‌آفرینی و حضور دغدغه‌مندانه نوجوانان در حال و هوای دفاع مقدس و همچنین، فضا‌سازی و توصیف‌های هنرمندانه، همراه با ارائه تصویری باور‌پذیر از شرایط پشتِ‌جبهه در آن دوران، اثر «شایستة تقدیر» در بخش رمان نوجوان سال 1399» معرفی می‌کند.
بخش رمان بزرگ‌سال
داوران این بخش ابراهیم زاهدی مطلق، مصطفی خرامان و گلعلی بابایی از میان ۱۶۴۵ اثر چاپ اول منتشره در سال 1399 در این بخش، ۳۱ عنوان را بعد از چند مرحله ریزش به مرحله نهایی رساندند. داوران پس از مطالعه دقیق و بحث و تبادل‌نظر و گفت‌وگو در جلسات حضوری مشاوره‌های طولانی سرانجام چهار اثر زیر را از میان این 31 کتاب به‌عنوان نامزدهای نهایی بخش رمان بزرگ‌سال معرفی کردند.
۱. تشریف نوشته علی‌اصغر عزتی پاک از انتشارات شهرستان ادب
۲. صنم نوشته ملیحه ذوالفقاریان از انتشارات سروش
۳. نیوتن زیر درخت گردو نوشته لیلا صبوحی از نشر نیماژ
۴. سوره آفلین نوشته ابراهیم اکبری دیزگاه از انتشارات شهرستان ادب
هیئت‌داوران بخش رمان بزرگ‌سال معتقد است:
رمان‌های سال ۹۹ عمدتاً از روحیه انتقادی برخوردارند. از نسل قدیم (بالای ۵۰ سال) کمتر رمانی می‌بینیم اما از نویسندگان بین ۳۰ تا ۴۰ سال آثار بیشتر است. محتوای آثار هم بیشتر اجتماعی است یا تاریخی. آثار سیاسی هم اغلب نمادین و با رویکرد روایت از عصر پهلوی است. دلیل این اتفاق هم به نظر می‌رسد نقد وضعیت کنونی است.
× نتیجه نهایی بخش رمان بزرگ‌سال
هیئت‌داوران بخش رمان بزرگ‌سال کتاب صنم نوشته ملیحه ذوالفقاریان از انتشارات سروش را به دلیل قصه‌گو بودن اثر، روایت سالم و پرداختن به موضوعی که هنوز مبتلابه جامعه است. شعار ندادن و متعهد به حق بودن کتاب شایسته عنوان کتاب سال دانست.
با آرزوی روزهای بهتر برای ادبیات داستانی ایران
شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع)
شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع)
نظر شما