دوشنبه ۱ فروردین ۱۴۰۱ - ۰۸:۲۲
چگونه مصرف‌گرایی با سیاست‌زدایی از جامعه و فرهنگ پیوند می‌خورد؟

آرش نصر اصفهانی برای مطالعه نوروزی کتاب «تجاری‌سازی و مصرف‌گرایی» را پیشنهاد داد و نوشت: میثم سفرچی در این کتاب تلاش می‌کند با بررسی موشکافانه الگوی توسعه فضاهای تجاری به موضوعاتی توجه کند که دیگران عموما از آن غفلت کرده‌اند و به‌طور مشخص بر نسبت این فضاها با گردش سرمایه، سیاست، فرهنگ و جامعه نوری تازه می‌افکند.

خبرگزارای کتاب ایران(ایبنا) آرش نصر اصفهانی برای مطالعه نوروزی کتاب «تجاری‌سازی و مصرف‌گرایی» را پیشنهاد داد و نوشت: کتاب «تجاری‌سازی و مصرف‌گرایی» را می‌توان جامع‌ترین، دقیق‌ترین و خواندنی‌ترین کتابی دانست که درباره شکل‌گیری فضاهای تجاری در تهران و اثرات فرهنگی آن نوشته شده است. میثم سفرچی در این کتاب تلاش کرده است نشان دهد چگونه سیطره سیاست استقلال مالی شهرداری‌ها در اوایل دهه ۱۳۷۰، اقتصاد شهرها و آرایش فضایی آن‌ها در ایران و خصوصاً در تهران را تغیر داده و سبب شده در کنار رشد طرح‌های توسعه‌ای عظیم از قِبل فروش تراکم ساختمانی افسارگسیخته، رشد غول‌آسای مجوزها ساخت مراکز جاری و مال‌ها را نیز شاهد باشیم. اما این فضاهای تجاری عموماً بستری برای تجلی شیوه‌ای از رفتار فرهنگی و سبک زندگی خصوصاً در میان جوانان است که برخی ‌آن را به‌نوعی مقاومت از سمت جامعه در برابر سیاست‌های فرهنگی رسمی تعبیر کرده‌اند. این موضوع با این واقعیت در تناقض به نظر می‌رسد بیشتر رشد مراکز تجاری و مال‌ها در تهران در دوره دوره دوم تا چهارم شورای شهر و شهرداری تهران رقم خورده است. این مهم‌ترین گرهی است که سفرچی در کتاب تلاش می‌کند آن را باز کند و نشان دهد چگونه می‌توان میان سیاست‌های اسلام‌گرایانه، غرب‌ستیز و نافی ارزش‌های غربی از یک‌سو و توسعه فضاهای تجاری مولد مصرف‌گرایی و سبک زندگی غرب‌گرایانه پیوند برقرار کرد و این دو را در کنار هم فهمید.
 


کتاب شامل هفت فصل است اما به لحاظ محتوایی می‌توان گفت از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نظری کتاب بسیار آموزنده است و به‌واسطه تسلط نویسنده بر مباحث نظری مربوط به نئولیبرالیسم و شهر خواننده را با مهم‌ترین مباحث تئوریک اقتصاد سیاسی شهر و پیوند آن با فرهنگ و جامعه‌شناسی فرهنگ آشنا می‌کند. در بخش دیگر،‌ در مطالعه‌ای تطبیقی به سیاست‌های شهری نئولیبرال در شهرهای جهان خصوصاً در شرق آسیا و خاورمیانه پرداخته شده و مسیرهای مختلفی که این شهرها در فرایند اجرای این سیاست‌ها طی کرده‌اند بررسی و مقایسه شده‌اند.

در بخش بعد توسعه کالبدی و فضایی شهر تهران در دهه‌های اخیر بر مبنای الگوی درآمدزایی شهرداری ردگیری و تحلیل شده است. در این بخش نویسنده نشان می‌دهد که چگونه نیروهای فعال به‌مثابه نیرویی در برابر چرخش نئولیبرال در برابر سیاست‌های کلان توسعه عمل نکردند و بلکه برعکس تلاش کردند سهم خود از درآمدهای حاصل از حجم عظیم تغییر کاربری‌ها و ساخت‌وساز به نفع خود تضمین کنند.

بخش مهمی از کتاب نیز حاصل کار میدانی نویسنده و مصاحبه با جوانانی است که به مال‌ها و مراکز تجاری مراجعه می‌کنند. در این بخش که بر تحلیل ذهنیت مراجعه‌کنندگان از فضاهای جاری استوار است به سه موضوع اصلی تجربه مال و نگرش به آن، تجربه خرید و مصرف‌گرایی می‌پردازد. مشتریان مال‌ها را نشانه پیشرفت،آزادی، به رسمیت شناخته شدن و امنیت می‌دانند و سفرچی با ظرافت نشان می‌دهد چگونه این مفاهیم در ذهنیت این جوانان دستکاری و خالی از مفهوم شده‌‌اند. آزادی مصرف جای آزادی سیاسی و اجتماعی را گرفته، توسعه فضاهای تجاری شهری جایگزین توسعه در مقیاس ملی شده، به رسمیت شناخته شدن به عنوان مشتری به جای به رسمیت شناخته شدن به عنوان شهروند نشسته و امنیت گلخانه‌ای در فضای بسته مال، جای امنیت به‌طور عمومی در کلیه فضاهای شهری را گرفته است.

به علاوه نویسنده نشان می‌دهد چگونه مصرف‌گرایی با سیاست‌زدایی از جامعه و فرهنگ پیوند می‌خورد که یکی از نمودهای آن را می‌توان در تصور این جوانان از مفهوم خوشبختی ردیابی کرد. برای بسیاری از این جوانان خوشبختی امری یکسره فردی است و نسبتی با امر اجتماعی و سیاسی ندارد. اینجاست که سوژه خلق‌شده سیاست‌های نئولیبرال و مصرف‌کننده فضاهای تجاری نه به‌مثابه سوژه‌های مقاومت‌کننده بلکه به‌مثابه سوژه‌های فردی شده و فاقد آرمان‌های سیاسی و اجتماعی قابل‌فهم می‌شود.

میثم سفرچی در این کتاب تلاش می‌کند با بررسی موشکافانه الگوی توسعه فضاهای تجاری به موضوعاتی توجه کند که دیگران عموما از آن غفلت کرده‌اند و به‌طور مشخص بر نسبت این فضاها با گردش سرمایه، سیاست، فرهنگ و جامعه نوری تازه می‌افکند. نویسنده در این کتاب گام مهمی در جهت جامعه‌شناسی فرهنگ در ایران برداشته است که هم به اقتصاد سیاسی توجه دارد و هم در دام تحلیل یکسره اقتصادی نمی‌افتد.
 
 

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها