کتاب شامل هفت فصل است اما به لحاظ محتوایی می‌توان گفت از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نظری کتاب بسیار آموزنده است و به‌واسطه تسلط نویسنده بر مباحث نظری مربوط به نئولیبرالیسم و شهر خواننده را با مهم‌ترین مباحث تئوریک اقتصاد سیاسی شهر و پیوند آن با فرهنگ و جامعه‌شناسی فرهنگ آشنا می‌کند. در بخش دیگر، در مطالعه‌ای تطبیقی به سیاست‌های شهری نئولیبرال در شهرهای جهان خصوصاً در شرق آسیا و خاورمیانه پرداخته شده و مسیرهای مختلفی که این شهرها در فرایند اجرای این سیاست‌ها طی کرده‌اند بررسی و مقایسه شدهاند.
در بخش بعد توسعه کالبدی و فضایی شهر تهران در دهه‌های اخیر بر مبنای الگوی درآمدزایی شهرداری ردگیری و تحلیل شده است. در این بخش نویسنده نشان می‌دهد که چگونه نیروهای فعال به‌مثابه نیرویی در برابر چرخش نئولیبرال در برابر سیاست‌های کلان توسعه عمل نکردند و بلکه برعکس تلاش کردند سهم خود از درآمدهای حاصل از حجم عظیم تغییر کاربری‌ها و ساخت‌وساز به نفع خود تضمین کنند.
بخش مهمی از کتاب نیز حاصل کار میدانی نویسنده و مصاحبه با جوانانی است که به مال‌ها و مراکز تجاری مراجعه می‌کنند. در این بخش که بر تحلیل ذهنیت مراجعه‌کنندگان از فضاهای جاری استوار است به سه موضوع اصلی تجربه مال و نگرش به آن، تجربه خرید و مصرف‌گرایی می‌پردازد. مشتریان مال‌ها را نشانه پیشرفت،آزادی، به رسمیت شناخته شدن و امنیت می‌دانند و سفرچی با ظرافت نشان می‌دهد چگونه این مفاهیم در ذهنیت این جوانان دستکاری و خالی از مفهوم شدهاند. آزادی مصرف جای آزادی سیاسی و اجتماعی را گرفته، توسعه فضاهای تجاری شهری جایگزین توسعه در مقیاس ملی شده، به رسمیت شناخته شدن به عنوان مشتری به جای به رسمیت شناخته شدن به عنوان شهروند نشسته و امنیت گلخانه‌ای در فضای بسته مال، جای امنیت به‌طور عمومی در کلیه فضاهای شهری را گرفته است.
به علاوه نویسنده نشان می‌دهد چگونه مصرف‌گرایی با سیاست‌زدایی از جامعه و فرهنگ پیوند می‌خورد که یکی از نمودهای آن را می‌توان در تصور این جوانان از مفهوم خوشبختی ردیابی کرد. برای بسیاری از این جوانان خوشبختی امری یکسره فردی است و نسبتی با امر اجتماعی و سیاسی ندارد. اینجاست که سوژه خلق‌شده سیاست‌های نئولیبرال و مصرف‌کننده فضاهای تجاری نه به‌مثابه سوژه‌های مقاومت‌کننده بلکه به‌مثابه سوژه‌های فردی شده و فاقد آرمان‌های سیاسی و اجتماعی قابل‌فهم می‌شود.
میثم سفرچی در این کتاب تلاش می‌کند با بررسی موشکافانه الگوی توسعه فضاهای تجاری به موضوعاتی توجه کند که دیگران عموما از آن غفلت کرده‌اند و به‌طور مشخص بر نسبت این فضاها با گردش سرمایه، سیاست، فرهنگ و جامعه نوری تازه می‌افکند. نویسنده در این کتاب گام مهمی در جهت جامعه‌شناسی فرهنگ در ایران برداشته است که هم به اقتصاد سیاسی توجه دارد و هم در دام تحلیل یکسره اقتصادی نمی‌افتد.
نظر شما