فلسفه ترجمه کتاب «اسب و سگ» چه بود؟
کتاب «اسب و سگ» نوشته ولتر، نویسنده آزاده و نامی فرانسوی است. این داستان برگرفته شده از یک داستان ایرانی است. مایکل ترامزینو به سال 1557 در ونیز براساس «هشت بهشت» از امیرخسرو دهلوی داستانی ترجمه کرده است؛ از آن زمان این کلمه در ادبیات انگلیس به نام Serendipity و در فرانسه با کلمه Serendipite به معنی برخورد غیرمترقبه با رویدادهای خوش یا دست‌آورد اتفاقی مثبت و مفید و یافتن تصادفی در این دو زبان مفهوم پیدا کرده است. در حقیقت سراندیب نام قدیمی سری‌لانکا در سانسکریت است. جایی که در اساطیر گفته می‌شود، هنگامی که آدم از بهشت رانده شد و در آنجا فرود آمد. بر پایه این فکر و اندیشه فیلمی در ژانر رمانتیک-کمدی به سال 2001 میلادی ساخته شد و نیز کارتونی به نام سراندیپیتی برای کودکان فراهم آمد. گفتنی است که در موارد تصادفی می‌توان به موارد بسیاری اشاره کرد همچون کشف قاره آمریکا، پنی‌سلین، تفلون، پرتو ایکس، لینولئوم و ... .
ولتر بر پایه ترجمه این کتاب و آشنایی با ادبیات ایران باستان و مطالعه اوستا کتاب مقدس پیامبر پارسی اشو زردتشت و زند به بازآفرینی و ثبت نگارش این داستان پرداخت که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. خوشبختانه نقاشی‌های این کتاب کار هنرمند نامی کلیک «Keleek» است که با الهام از مینیاتورهای اصیل ایرانی تصاویر و شاهکارهای بدیع و جذاب آفریده است. در این داستان رهگذری با مشاهده دقیق پدیده‌های طبیعی پی به حقایقی می‌برد و با کشف طبیعت، جهان را به نظاره می‌نشیند؛ اما از بخت بد راوی داستان و آن‌چنان که در داستان «اسب و سگ» آمده است، کاشف حقیقت به زندان می‌افتد و جریمه‌ای سنگین برای وی مقرر می‌شود.
توضیحات جالبی بود؛ اما چه چیزی شما را به سمت ترجمه کتاب کشاند و تصمیم گرفتید که کتاب را ترجمه و منتشر کنید؟
مدت‌ها پیش در این اندیشه بودم که دریابم که نویسندگان بزرگ جهان برای کودکان و نوجوانان چه نوشته‌اند؛ تا نوشته‌های آنان سرمشقی باشد برای آشنایی با اندیشه‌های آنان و روشی برای نوشتن. از این رو مجموعه نویسنده‌های بزرگ، خواننده‌های کوچک در نشر پرتقال نشر یافت. تاکنون در این مجموعه این کتاب‌ها منتشر شده است: «بلبل امپراتور چین» نوشته هانس کریستین اندرسین، «گربه و شیطان» نوشته جیمز جویس، «گربه‌های کپنهاگ» نوشته جیمز جویس، «پسرک فقیر» نوشته مارک تواین، «قدرت جهانی شش مرد» نوشته برادران گریم، «زیبای خفته» نوشته شارل پرو، «نادان» نوشته تولستوی و «دلدادگان» روایت امبرتو اکو.
پس از آن این مجموعه در خانه فرهنگ و هنر گویا پی گرفته شد. با نشر «اسب و سگ»، «کره اسب آتشین» نوشته ولادیمیر مایاکوفسکی و ترجمه محمد قاضی و دو کتاب دیگر که به زودی توسط خانه فرهنگ و هنر گویا نشر خواهد یافت. یکی از آن‌ها میلاد در استانبول (روایت سفر نویافته هانس کریستین اندرسن به استانبول) و دیگری نور مثل آب (گابریل گارسیامارکز) است.
تصویرسازی این کتاب بسیار زیبا و منحصر به فرد است. از تصاویر کتاب برای‌مان بگویید؟
به گمانم تصویرسازی کتاب «اسب و سگ» یک شاهکار است. شاهکاری از هنرمند نامی کلیک «Keleek» که آن‌چنان که گفتم با الهام از مینیاتورهای اصیل ایرانی، تصویرهایی آفریده که به فهم بیشتر داستان یاری می‌رساند و شگفت آنچه سه جمله نگفتن، ندیدن و نشینیدن به همین گونه فارسی در متن اصلی آمده است.
نکات مثبت این کتاب بسیار زیاد است؛ از متن بسیار قوی و آموزنده گرفته تا تصویرسازی؛ اما شما به عنوان یک مترجم و نویسنده چه نکات مثبت دیگری در این کتاب می‌بینید و خواندن این کتاب چه تاثیری بر کودکان و نوجوانان دارد؟
به عقیده من این داستان بیش از هر چیز، دقت در طبیعت را می‌نمایاند؛ که اگر کودکان و نوجوانان ما به طبیعت و زندگی دقیق شوند، می‌توانند رازها و رمزهای زندگی را دریابند و در دنیای زیبایی به کمک تخیل، یافته‌های خویش را گسترش دهند؛ یعنی با چند نکته بدیهی و ساده آگاهی‌های فراوانی همچنان که در «اسب و سگ» آمده است، دست یابند.
متاسفانه گسترش فضاهای مجازی نه تنها کودکان و نوجوانان ما بلکه کودکان و نوجوانان جهان را، از نگرش دقیق به طبیعت بازداشته است. تا آنجا که در آماری دیدم 60% نوجوانان دبیرستانی در ایالتی در آمریکا گفته‌اند، سیب در کارخانه به عمل آمده است. از این رو به نظرم پیامد این داستان بازنگری و پناه به مادر طبیعت است. از طبیعت و دقت در آن، می‌توان نکته‌های بسیاری آموخت که در هیچ کتابی نمی‌توان یاد گرفت. ما آن‌چنان غرق در فضاهای مجازی شده‌ایم که نگریستن را از یاد برده‌ایم. می‌دانید که در پارسی دو واژه به معنای دیدن داریم. «نگاه کردن» و «نگریستن». در حقیقت نگریستن نگاهی است عمیق و موشکافانه. سخن آندره ژید یادم می‌آید که گفت: «بکوش اهمیت در نگاه تو باشد، نه به آنچه می‌نگری.» و «اسب و سگ» اهمیت نگاه و نگریستن را می‌نمایاند.
آیا این کتاب تنها برای کودکان و نوجوانان است یا بزرگسالان هم می‌توانند از آن آموزش بگیرند؟
به نظر من «اسب و سگ» تنها برای کودکان و نوجوانان نیست و به قول امبرتو اکو کتابی‌ست برای نه‌سال‌ها؟ تا نود ساله‌ها. به قول شاعر (هر كس به قدر فهمش فهميده مدعا را)، هرکسی به قدر فهمش از این کتاب برداشت‌های متفاوتی دارد. هرچند که قهرمان داستان کارش به زندان ختم می‌شود؛ اما آفتاب حقیقت همیشه از پس ابرها خواهد درخشید.
به‌عنوان سخن پایانی از آرزوی خود برای اهالی قلم بگویید؟
آرزو دارم که در صحنه ادبیات و هنر جهانی پنجره‌هایی گسترده‌تر روی نسل زمان ما گشوده شود تا همه دریابند، انسان برادر و خواهر انسان است و به یگانگی انسان آگاهی یابند.
نظر شما