چرا تصمیم به نوشتن رمان تاریخی درباره جیران گرفتید، آن هم زنی که دستیابی به اطلاعات درباره آن دشوار و نیازمند صرف زمان زیاد است؟
چون جيران خانم فروغ السلطنه چهارمين همسر عقدى و سوگلى ناصرالدين شاه قاجار بود، ناصرالدين شاه قاجار محض خاطر جيران و براى اين كه در زمره همسران عقدى قرار بگيرد، ستاره خانم تبريزى را كه چهارمين همسر عقدى بود طلاق داد و جيران را كه همسر صيغه‌اى بود عقد کرد، امرى كه در دربار قاجاريه چندان مرسوم نبود. همچنين برخلاف سنت مرسوم و رايج دربار كه بايستى وليعهد از مادرى قاجار باشد، ناصرالدين شاه سنت را زير پا نهاده و پسر بزرگ جيران را وليعهد کرد و جشن عيش امير برگزار كرد كه تصويرش در آلبوم‌خانه كاخ گلستان موجود است با نام عيش امير كه جشن وليعهدى اميرقاسم خان بود.
برای نوشتن رمان جیران از چه منابع و اسناد تاریخی بهره گرفتید؟
مهم‌ترين منبعى كه به من در پيشبرد اين كتاب كمك كرد اسناد و مكاتبات منتشر نشده ميان ناصرالدين شاه قاجار و ميرزا آقاخان نورى صدراعظم است كه در سازمان اسناد ملى ايران نگاهدارى مى‌شود، اين اسناد بسيار مهم و حاوى اطلاعات دست اول است كه كمك بسيار بزرگى براى محققان اين دوره خاص تاريخى است. همچنين از اسناد و روزنوشت‍‌هاى بيشمارى كه در آرشيو اسناد خطى مجلس شوراى ملى از جمله خاطرات بهمن ميرزا بهاءالدوله نگاهدارى مى‌شود، بهره بردم، عليرغم اين‌كه دستخط بهمن ميرزا بهاءالدوله چندان خوانا نيست اما اطلاعات دست اول مهمى از سال‌هاى ابتدايى سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار را در دل خود دارد. اسناد ديگرى كه از آن بهره بردم كتابچه تشريفات حاجب الدوله است كه به شرح كامل مجلس جشن عقد جيران پرداخته و اسناد و مكاتبات ميان ناصرالدين شاه و مادرش ملك جهان خانم مهدعليا كه منتشر نشده و اسناد خصوصى است كه در مجموعه‌هاى خصوصى با حفظ نام صاحب اثر نگاهدارى مى‌گردند.
طی مطالعه و تحقیق درباره جیران به چه نکاتی پی بردید؟
دوره جيران دوره مهمى در تاريخ سلطنت ناصرالدين شاه قاجار است، در ايامى كه جيران در حرم‌خانه بسر مى‌برد اتفاقات مهمى از جمله: شهادت ميرزا تقى خان اميرنظام فراهانى، شوهر كردن ملك‌زاده خانم همسر اميرنظام به نظام الملك پسر ميرزا آقا خان نورى، وفات سلطان معين الدين ميرزاى وليعهد، گسترش وبا، فتح هرات، عقد جيران و وليعهد شدن پسرش، عزل صدراعظم ميرزا آقاخان نورى رخ داد.
تحقیقاتی که درباره زنان و دختران ناصرالدین‌شاه انجام شده تا چه اندازه در پیش بردن رمان شما تاثیر داشت؟
اين تحقيقات كه حاصل بيش از هجده سال مطالعه و تفحص در ميان اسناد تاريخى است كمك بسيار مهمى به پيشبرد رمان جيران داشت، زيرا براى اين كه بتوانيد اهالى حرم را بشناسيد بايد از آنها اطلاعات داشته باشيد. اين اطلاعات باعث مى‌شود شما به سهولت اشخاص را شناسايى به ویژه اشخاصى كه محضر جيران را درك كرده بودند و آنها را در رمان بگنجانيد. اگر بخواهم واقع‌بين باشم اين تحقيقات قطعاً صد در صد در پيشبرد اين رمان تأثير داشته است.
به نظر شما ساختن سریال‌های تاریخی چه قدر انتقال تاریخ موثر است؟
ساختن سريال‌هاى تاريخى تأثير به‌سزايى در علاقه‌مند كردن مخاطبين به تاريخ دارد، زيرا سينما، تلويزيون مخاطب عام بيشترى نسبت به كتاب تاريخى دارد. در ضمن فيلم‌ها و سريال‌هاى تاريخى جذابيت بصرى و گويش روان دارند که ممكن است افراد را به شخصيت تاريخى يا برهه تاريخى علاقه‌مند سازد اما به طور قطع نمى‌توانيم بگوييم سريال‌هاى تاريخى توانسته‌اند تاريخ بى‌دروغ و بدون تحريف را به مخاطب نشان بدهند. از نظر من سريال هاى تاريخى تنها مخاطب را با خود همراه و آنان را علاقه‌مند مى‌سازد براى شناخت تاريخ نياز به كتاب‌هاى تاريخى است.
چرا کارگردانان سریال‌های تاریخی معمولا تحقیقات تاریخی درستی دقیقی درباره رویدادها و شخصیت‌های تاریخی ندارند؟ آیا این نقیصه به دلیل زمان‌بر بودن پژوهش‌های تاریخی است؟
علاوه بر اين كه پژوهش‌هاى تاريخى زمان و وقت بسيارى مى‌طلبد، دقت و ريزبينى بسيارى هم مى‌طلبد. روشن است يك كارگردان هدفش نمايش برهه‌اى از تاريخ و متعاقب آن دريافت اجرت كار و مزد آن است اما يك پژوهشگر هدفش با كارگردان زمين تا آسمان متمايز است او هيچ نفع مالى نمى‌برد، چه بسا زمان و عمر خود را پاى يك كار پژوهشى اصيل بگذارد تا بتواند كتاب مرجع، تخصصى بدون خطا يا با كمترين خطا را عرضه کند. كار پژوهشى كار پژوهشگر است نه كارگردان، كارگردان بايستى يك مشاور تاريخى خوب داشته باشد يا با يك پژوهشگر خبره و شناخته شده در آن برهه تاريخى خاص كه فيلم مى‌سازد همكارى داشته باشد امرى كه به وضوح در سينماى خارج از ايران شاهديم. متأسفانه سريال‌هاى تاريخى ايران قربانى عجله شده‌اند همچنين حضور نداشتن پژوهشگر در روند سريال به محتواى آن لطمه مى‌زند.
نظر شما