زهرا محدثی خراسانی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به اینکه در ادبیات کهن فارسی چنان که باید به عید مبعث پیامبر اسلام (ص) توجه نشده است، عنوان کرد: با اینکه اغلب شاعران کهن فارسی اشعار زیادی در مدح و توصیف پیامبر اسلام داشته‌اند ولی به طور خاص مبعث را کمتر مورد توجه قرار داده‌اند.
این پژوهشگر ادبی با اشاره به رونق شعر نبوی و توجه شاعران به عید مبعث افزود: در عین حال هنوز در میان اشعار آیینی، شعر انتظار بیشترین بسامد را دارد و نیاز است شاعران معاصر هرچه بیشتر به شعر نبوی بویژه مبعث توجه کنند. انتظار می‌رود که شعر نبوی گستره‌ای وسیع‌تر از دیگر حوزه‌های شعر آیینی داشته باشد؛ ولی در شعر معاصر واقعیت چیز دیگری است.
وی با بیان اینکه شعر نبوی حوزه‌های مختلف شامل ولادت حضرت محمد (ص)، مبعث، مدح و نعت و رحلت رسول الله را دربردارد، توضیح داد: پس از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد اشعار نبوی با موضوع مبعث افزایش محسوسی یافته است. این امر بعد از انقلاب اسلامی به مدد ایجاد بستر مناسب برای طرح آرمان‌های اسلامی و رشد و تقویت آنها، در شعر آیینی دیده می‌شود، هرچند نباید به این دلخوش بود و از تلاش بیشتر غافل شد.
زمین گهواره کابوس‌های تلخ انسان بود
زمان چون کودکی در کوچه‌های خواب حیران بود
خدا در ازدحام ناخدایان جهالت گم
جهان در اضطراب و ترس، در آغوش هذیان بود
نمی‌رویید در چشمی به جز تردید و وهم و شک
یقین، تنها سرابی در شکارستان شیطان بود
شبی رؤیای دور آسمان در هیبت مردی
به رغم فتنه‌های پیش رو در خاک مهمان بود
جهان با نامش از رنگ و صدا سیراب شد آخر
محمد (ص) واپسین پیغمبر خورشید و باران بود
وی ادامه داد: سید ضیاءالدین شفیعی در این شعر که با موضوع مبعث سروده از دوران جهالت به شکارستان شیطان تعبیر کرده و در بیت آخر تاکید کرده که پیامبر (ص) آمد و به جهان مرده آن روز، رنگ و صدا و روشنی و آب بخشید.
وی همچنین به یک رباعی از هاشم کرونی درباره مبعث اشاره کرد و افزود:
شب نه، که سیاهی و غم آخر می‌گشت
عالم به قدوم گل منور می‌گشت
سوگند به عشق، آسمان می‌لرزید
وقتی که محمد (ص) از حرا برمی‌گشت
این بانوی شاعر می‌گوید: شاعر بعثت پیامبر (ص) را نقطه پایان غم و سیاهی معرفی می‌کند و در بیت دوم به مسئولیت سنگین رسالت اشاره دارد که محمد (ص) آن را بر دوش گرفت و آسمان از بزرگی و عظمت محمد (ص) به لرزه افتاد.
محدثی خراسانی به یک مثنوی از هادی سعیدی کیاسری نیز اشاره کرد و افزود:
از آن قاصد نور آمد صدا
بخوان ای محمد، به نام خدا
به نام خداوند هستی، بخوان
به مرگ بت و بت‌پرستی بخوان
فضای بیابان دل‌آلود شد
به مرز دو لبخند محدود است
هوا از دل لاله لبریز شد
و آماده فتح پاییز شد
کسانی که از لات می‌گفته‌اند
کنون زیر پای حرا خفته‌اند
زمین و زمان میهمان حراست
تمام جهان میهمان حراست
شاعر حرا را نقطه آغاز اسلام و سرنگون شدن لات و هبل می‌داند. بعثت را نیز چون خوان گسترده‌ای از نعمت‌های الهی می‌داند که زمین و زمان و تمام جهان میهمان پروردگار و محمد (ص) هستند.
وی با بیان اینکه گاهی شاعران معاصر در اشعار موضوعی مبعث توجه ویژه‌ای به شخصیت حضرت محمد (ص) پیش از مبعث نیز دارند، توضیح داد: به‌عنوان نمونه قیصر امین‌پور در شعر «بعثت در میلاد»، میلاد را همان بعثت دانسته و گفته که مفهوم انسان با بعثت آخرین فرستاده خدا کامل می‌شود.
با ریگ‌های رهگذر باد
با بوته‌های خار
در خیمه‌های خسته بخوانید
در دشت‌های تشنه
با اهلِ هر قبیله بگویید
دیگر عزیز مدارید
این مهر و ماه را مپرستید
اینک
ماهی دگر برآمد و خورشید دیگری
آه ای امین آمنه، ای ایمان
باری اگر دوباره درآیی
روی تو را خورشیدها چنان که بینند
گل‌های آفتاب‌پرست تو می‌شوند!
ای آتش هزاره زرتشت
از معبد دهان تو خاموش
ای امی امین!
میلاد تو ولادت انسان است
انسان راستین
آن شب چه رفت با تو، نمی‌دانم
شاید خود نیز این حدیث ندانی
با تو خدا به راز چه می‌گفت
باری تو خود اگر نه خدا گونه بوده‌ای،
یارایی کلام خدا را نداشتی
گر بعثت تو خود سبب عصمت تو بود
آنک چگونه کودک عصمت را
تا موسم بلوغ نبوّت رسانده‌ای
میلاد تو اگر نه، همان بعثت تو بود
هان ای پرنده‌های مهاجر
آنک پرنده‌ای که به هجرت رفت
بی‌آن که آشیانه تهی ماند
آن شب مشام خالی بستر
از بوی هجرت تن او پر بود!
اما به جای او
ایثار
زیر عبای خوف و خطر خوابید
تا چشم‌های خویش فروبست
گفتی
آیینه تمام‌نمای خدا شکست
آه ای یتیم آمنه، ای ایمان
دنیایتیم آمدنت بود!
دنیایتیم رفتنت آمد
خیل فرشتگان
با حسرتی ز پاکی جبرآلود
در اختیار پاک تو حیرانند
تو
اسطوره‌ای از نسل خدایانی
یا از تبار آدمیانی؟
تردید در تو نیست
در خویش بنگریم و ببینیم
آیا خود از قبیلۀ انسانیم!
در وقت هر نماز
من با خدا سخن ز تو بسیار گفته‌ام
بس می‌کنم دگر که تو را باید
تنها همان خدا بسراید!
وی در پایان تصریح کرد: مبعث رسول خدا (ص) نقطه عطف تاریخ بشریت است که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین اعیاد مسلمانان شناخته می‌شود و پرداختن به شعر معاصر در این موضوع در ایجاد وحدت هرچه بیشتر میان شیعیان و اهل تسنن در تمام جهان تاثیر دارد. هر اندازه شعر درباره مبعث سروده شود کافی نیست و باید هر شاعر مسلمان که ذوق و استعدادی دارد هرچه بیشتر در حوزه شعر نبوی بویژه مبعث به سرایش بپردازد.
شنبه ۲۹ بهمن ۱۴۰۱ - ۱۲:۰۰
نظر شما