سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در تقویم فرهنگی و ادبی استان گلستان، نخستین روز شهریورماه مصادف با پایان تألیف رمان تاریخی «ایل قاجار در پهنه تاریخ» به قلم نعمت‌الله قاضی (شکیب) به سال 1346 خورشیدی است.

نعمت‌الله قاضی، در روز سه‌شنبه 12 اردیبهشت‌ماه 1346 خورشیدی، نوشتن آن را برای پاورقی روزنامه «پست تهران» آغاز کرد و در روز چهارشنبه اول شهریورماه همان سال آن را به پایان برد و که در ادامه در مجموعه‌ای به نام «رنگ‌های بی‌رنگی» منتشر شد.

این کتاب در چاپ دوم با عنوان «ایل قاجار در پهنه تاریخ» به همت انتشارات پیروز و در شمارگان 1500 نسخه در خردادماه 1347 روانه بازار نشر شد.

نعمت‌الله قاضی متولد 1302 و درگذشته در سال 1375 است و از وی آثاری دیگری همچون فرمان شمشیر، به‌سوی سیمرغ، صدف‌های شکسته، خون و خورشید، تاریخ سیاسی اسلام و نقش‌بند راستی و آثاری دیگر منتشرشده است.

رمان «ایل قاجار در پهنه تاریخ» به بخشی از تاریخ ایل قاجار پرداخته و نقش آن در تاریخ ایران را با قلمی روان به تصویر کشیده است.

به مناسبت سالروز پایان تألیف کتاب، رحمت‌الله رجایی، نویسنده و پژوهشگر و مدیر مرکز دانشنامه گلستان و مؤلف کتاب‌هایی چون «آتش همچنان بدون دود»، «آموزش‌وپرورش نوین گرگان»، «استعمار در دیار سبز»، «پرچم‌دار نوگرایی در استرآباد» و «پزشکی در سرزمین گرگان» که خود در حال قلمی کردن مدخلی درباره این چهره فرهنگی و ادبی در دانشنامه گلستان است، درباره نعمت‌الله قاضی عنوان کرد: مرحوم قاضی متولد محله سرچشمه گرگان و از فعالان فرهنگی و اجتماعی باسابقه بود که در کارنامه سال‌ها فعالیتش، همکاری در خبرگزاری پارس، رادیو، سازمان‌ها و نهادها و نیز در دوره بیست و چهارم مجلس شورای ملی، به‌عنوان نماینده مردم گرگان حضور داشت.

وی با اشاره به اینکه رمان تاریخی «ایل قاجار در پهنه تاریخ» ماحصل همان مقطع تاریخی است که مرحوم قاضی با نشریه پست تهران نیز همکاری داشته، افزود: این کتاب ازجمله آثار معروف و شناخته‌شده مرحوم قاضی است.

رجایی ادامه داد: او در این کتاب، درواقع دیدگاه‌های خود را درباره ایل قاجار که ریشه در استرآباد دارند، قلمی و به تصویر کشیده است.

وی همچنین درباره این کتاب، گفت: این رمان تاریخی با قصه طایفه‌ای به نام «هورکرد» آغاز می‌شود که مرحوم قاضی بعد از ذکر ماجرای آن‌ها در منطقه‌ای بین استرآباد و شاهرود، وارد زندگی ایل قاجار می‌شود و بیش از همه به فتحعلی خان قاجار (پدربزرگ آقا محمدخان قاجار) می‌پردازد.

رحمت‌الله رجایی افزود: مرحوم قاضی معتقد است فتحعلی خان به دنبال گرفتن پادشاهی ایران نبود؛ بلکه می‌خواست امنیت در منطقه ایجاد و بیگانگان را اخراج کند.

وی ادامه داد: این کتاب به عبارتی با زبانی روان برای اولین بار حضور قاجار در منطقه استرآباد را شرح می‌دهد و در قالب داستانی از نقش آن‌ها می‌گوید و درجاهایی نیز حتی بعضی از روایت‌های غلط را تکذیب می‌کند.

رجایی سپس، گفت: در انتهای کتاب مرحوم قاضی به‌نقد کتاب «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران» اثر استاد سعید نفیسی می‌پردازد. او ضمن بیان محترمانه اشکالات آن به ارائه توضیحاتی می‌پردازد که نشانگر اطلاعات تاریخی وی است.

این نویسنده و پژوهشگر گرگانی، افزود: یکی از نکات جالبی که مرحوم قاضی در انتهای کتابش مطرح می‌کند، نقد و نظرش درباره کتاب «خواجه تاجدار» است که توسط مرحوم ذبیح‌الله منصوری ترجمه‌شده است.

رحمت‌الله رجایی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه مرحوم قاضی، برای تاریخ ارزش و اهمیت زیادی قائل بود و هدف آن را کشف حقیقت مانند اهداف سایر علوم ذکر می‌کرد، گفت: قاضی از بی‌اعتنایی ملت ایران به تاریخ و اثرات آن در پایان کتابش می‌گوید و برای هر یک از سخنانش دلایلی را ذکر می‌کند.

وی سپس اظهار کرد: درمجموع می‌توان گفت که مرحوم قاضی نخستین کسی است که حضور قاجارها را در منطقه استرآباد شرح داد و از سیر به قدرت رسیدن آن‌ها گفت.

رجایی ادامه داد: اگرچه این توضیحات در قالب یک داستان تاریخی بوده و به شکل امروزی فاقد ارجاع و منبع است، اما منابعی که در پایان کتابش ذکر می‌کند نشان‌گر آن است که او تا حدودی با تاریخ و کتاب‌های تاریخی آشنا بوده است.

وی سپس با اشاره به اینکه کار مرحوم قاضی درواقع آغازی برای مطالعات حضور قاجارها در استرآباد است که بعدها توسط نسل جدید مورخین پیگیری شد و آن‌ها نیز توانستند با تدوین آثار نظریات جدیدی را ارائه دهند، گفت: این رمان تاریخی به تاریخچه قاجارها به قبل از آقا محمدخان قاجار می‌پردازد و منبعی قابل‌توجه است.

رحمت‌الله رجایی در پایان، گفت: مرحوم قاضی همچنین معتقد است که قاجارها اصلاً از نژاد مغولان نبودند و تلاش کسانی که سعی کردند آن‌ها را به مغول وصل کنند اشتباه بوده و ناشی از عدم آگاهی و یا بعضاً چاپلوسی آن‌ها است.

به گزارش ایبنا، بر مبنای این اثر، کتابی صوتی در قالبی نمایشی با عنوان «قدمگاه» در 118 دقیقه با اقتباس شنیداری امیرحسین نجفی و کارگردانی میکائیل شهرستانی در سال 1398 تولیدشده و در بستر مجازی قابل‌دسترس است و دوران بعد از مرگ فتحعلی‌مان را با بازی درخشان هنرمندان رادیو جمهوری اسلامی ایران به زیبایی روایت می‌‌کند.