به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر «ضياء موحد » در سومين نشست درس‌گفتارها درباره سعدي كه به «سعدي، از صدق تا معنا» اختصاص داشت گفت: منظور از واژگان سعدي مجموعه‌اي از واژه‌ها و عبارت‌هاي عربي و فارسي است كه به اعتبار كميت مجموعه‌اي غني و پهناور است. غناي اين واژگان يكي به دليل تسلط او به زبان عربي و فارسي و ديگر تنوع موضوع‌ها و احاطه او به فرهنگ و ادب اسلامي و ايراني است.

وي كه عصر روز گذشته (۳۰ ارديبهشت) در مركز فرهنگي شهركتاب سخن مي‌گفت به اصل هنر اشاره كرد و افزود: اصل هنر نوآوري است. بسياري منشأ اين نوآوري را در شعر، سرپيچي از زبان عادي مي‌دانند. اما اين تمام داستان نيست و شاعر بيش از آنچه از زبان محاوره سرپيچي كند، از زبان عادي جا افتاده است.

نويسنده كتاب «سعدي» خاطرنشان كرد: كلمه‌ها به خودي خود شاعرانه و غيرشاعرانه نيستند. هر كلمه‌اي را مي‌توان در شعر به كار برد به شرط آنكه آن را در متن مناسب با آن قرار داد. كار شاعران آفريدن اين متن‌هاست. منظور از متن، ساختار كلي كلام به اعتبار محتوا، بافت نحوي، لحن و عناصر آوايي است.

به گفته موحد، شعر هنري کلامي است و هر جا پاي کلام، به عنوان کلام در ميان باشد، ناچار معني هم در آن يافت شده و در پي آن بحث صدق و کذب گفتار هم به ميان کشيده مي‌شود. در هنر کلامي آنچه را که گفته مي‌شود نمي‌توان از چگونه گفته شدن آن جدا کرد.

وي به سبك گلستان اشاره كرد و افزود: در بررسي سبك گلستان نخستين چيزي كه به ذهن مي‌آيد موسيقي كلام است. اينكه فارسي‌زبانان از قديم داستان‌هاي گلستان را به راحتي به حافظه مي‌سپرده‌اند و بسياري از جمله‌هاي آن ضرب‌المثل شده، گذشته از ايجاز و فصاحت آنها، به دليل آهنگين بودن آنهاست.

وي به حالت قاب شعر سعدي اشاره كرد و گفت:‌ حالت قالب بر شعر سعدي تماشاي جهان و هستي است و حافظ نيز از اين منظر شعر خود را آغاز مي‌كند؛ اما در اواسط شعر ياد گرفتاري‌ها مي‌افتد. همه غزل‌هاي حافظ همين سبك را دارد و شور وشيدايي اشعار سعدي را نمي‌توان در آن يافت.

نویسنده «منطق موجهات» تاکید کرد: مهم‌ترين عامل در رواني كلام، گذشته از حسن انتخاب واژگان اين است كه اجزای كلام (وزن، قافيه، رديف و مصراع‌بندي) به همان ترتيبي دنبال هم قرار گيرند كه معناي كلام اقتضا مي‌كند. شعر سعدي از ديرباز نمونه عالي گذشتن از اين موانع و حالت قالب آن تماشاي جهان و هستي است.

موحد به زبان غزل شاره كرد و افزود: در فارسي زبان غزل به نسبت قصيده واژگان محدودتر و واژه‌هاي نرم‌تر و ملايم‌تري دارد و اين واژگاني است كه سعدي در انتخاب و جاانداختن آن بيشترين سهم را داشته است. حافظ ادامه دهنده همين سنت است و وسواس او در انتخاب كلمه به خوبي آشكار است. 

وي به مسئله "صدق" اشعار اشاره كرد و گفت: اگر بناست شعر صدق نباشد، مسأله تعبير پيش مي‌آيد. اين مسأله در كتاب‌هاي متون مقدس آغاز شد و «والتر بنيامين» نخستين كسي است كه در اين باره به هرمنوتيك پرداخت. امروزه كتاب‌هاي بسياري در اين زمينه منتشر شده كه اگر بنا باشد شاعر به صدق نپردازد، بايد ببينيم معنا را چگونه تعبير كنيم. در تعبير معنا تفسير عاشقانه، ادبي و عرفاني را داريم.

اين استاد دانشگاه يادآور شد: تشخيص شعر هنري يكي از مسايل مهم فلسفه هنر است كه تنها به شعر اختصاص ندارد. صدق و كذب در حوزه فلسفه معنا دارد و در حوزه شعر مدرن نمي‌توان صدق و كذب مطرح كرد. افلاطون معتقد بود كه شاعران را بايد از مدينه فاضله بيرون كرد؛ زيرا زبان شاعران را قبول نداشت و مي‌گفت اينكه مي‌گويند يك زبان مخصوص شاعران است ديدگاه درستي نيست. اين مسأله را مي‌توانيد در كتاب «استعاره» بيابيد كه افلاطون به شاعران حسادت مي‌كرد. ارسطو نيز معتقد بود كه شاعر مسايل كلي را مطرح مي‌كند ولي مورخ راجع به جزييات سخن مي‌گويد.

نويسنده كتاب «بر آب‌هاي مرده مرواريد» خاطرنشان كرد: هيچ فرنگي نمي‌تواند ارزش شعري ايران را بداند زيرا سابقه ما را در غزل ندارد؛ همان‌طور كه ما نمي‌توانيم شكسپيرشناس باشيم زيرا سابقه آن را در كشورمان نداريم. اگر در هر كشوري سابقه غزل نباشد اشعار آن را بايد با چه چيزي بسنجيم، در اين مسأله سنت گذشته مسأله مهمي محسوب مي‌شود. سنتي كه پيش از سعدي و حافظ وجود دارد غزل است.

نويسنده كتاب «غراب‌هاي سفيد» در ادامه به مقایسه تطبیقی شعر كلاسيك و مدرن پرداخت و گفت: شاعران كلاسيك ادامه دهندگان جدي فرهنگ و ادب پيش از خود هستند و كار آنان بيش از آنچه ريشه در نفسانيات و زندگي شخصيشان داشته باشد، ريشه در سنت گذشته دارد. به همين دليل هم آثار شاعران كلاسيك بازتاب كل فرهنگ يك جامعه با تمام تناقص‌ها و ناسازگاري‌هاي آن است.

مترجم كتاب «نظريه ادبيات» خاطرنشان كرد: ولی در شاعران مدرن ذهنيت شاعر در مركز اثر هنري است. در غرب اين ذهنيت همان است كه با فلسفه دكارت بر فلسفه، علم و هنر سيطره يافت و از آنجا به اقتضاي معرفت‌شناسي جديد در فرهنگ‌هاي ديگر نيز نفوذ كرد.

سومين نشست درس‌گفتارها درباره سعدي كه به «سعدي، از صدق تا معنا» اختصاص داشت، عصر چهارشنبه ۳۰ ارديبهشت با حضور علاقه‌مندان به اشعار سعدي در مركز فرهنگي شهركتاب برگزار شد.