مريم نيل‌قاز، فهرست‌نويس بخش اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با اعلام اين كه انتشار اين فهرست هفته گذشته پايان يافت، عنوان كرد: اين مجموعه دربردانده اسناد دوران مشروطه است. قديمي‌ترين اين سندها مربوط به سال 1295 هجري قمري درباره «فرمان ناصرالدين شاه و عدليه» است.

وي با بيان اين كه آخرين سند اين كتاب به دهم ذيقعده سال 1328 قمري و «تلگراف علماء، تجار و اصناف به مجلس درباره حركت رييس‌الوزراء به فرنگ» تعلق دارد، بيان داشت: تمامي اسناد اين مجموعه به عرايض دوره مشروطه كه از سوي افراد گوناگون به مجلس آن زمان ارايه شده‌اند، اختصاص دارند.

نيل‌قاز مواجهه با عرايض اقشار گوناگون جامعه اعم از اقشار روشنفكر و روحانيون تا تهي‌دستان جامعه و طبقات پايين را از نكات بارز و جالب توجه در استخراج و بازخواني اسناد دوره دوم مجلس شوراي ملي خواند و گفت: هريك از اين اقشار با زبان خود به طرح مشكلات و خواسته‌هايشان از مجلس وقت پرداخته‌اند كه علاوه بر ارزش تاريخي، از نظر مردم‌شناسي و تاريخ اجتماعي نيز از ارزش فراواني برخوردار است.

وي خاطرنشان كرد: در جريان مطالعه «فهرست اسناد عريض دوره دوم مجلس شوراي ملي» كه گاهي دچار آسيب‌ها و فرسودگي‌هايي بودند كه خواندشان دشوار نشان مي‌داد، كاملا مشهود بود كه هر فردي خواستار برطرف شدن مشكلات و اصلاح و آباداني منطقه و محل زندگي خويش بود. اغلب اسناد را نيز عرايض مربوط به مشكلات آب، مشكلات ارزي و منطقه‌اي تشكيل مي‌دادند.

فهرست‌نويس بخش اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، استفاده از دو روش تطبيقي اسناد مرتبط و اسنادي را كه در ظاهر با عرايض آن دوره ارتباطي نداشتند، اما از نظر زماني يا مفهومي مرتبط بودند، از راهكارهاي موثر در استخراج و تكميل اطلاعات اين فهرست عنوان كرد و گفت: اتمام اين مجموعه زماني بيش از يك سال و نيم طول کشيد.

وي تنظيم تمامي اسناد مجموعه «فهرست اسناد عريض دوره دوم مجلس شوراي ملي» را بر اساس تاريخ ماه‌هاي قمري عنوان كرد و گفت: براي استفاده بهتر كاربران از اطلاعات تاريخي اين مجموعه، در انتهاي اثر، جدولي تطبيقي از ماه‌هاي قمري، شمسي و ميلادي قرار داده شده است.

نيل‌قاز فعاليت بر اسناد دوره‌هاي سوم تا پنجم مجلس شوراي ملي را از ديگر فعاليت‌هاي در دست اقدام خود خواند و متذكر شد: اكنون فهرست اسناد دوره سوم مجلس شوراي ملي كه جلد دوم اين مجموعه به شمار مي‌رود را به اتمام رسانده‌ام، به‌گونه‌اي كه پس از پايان‌يافتن كار نمايه‌سازي منتشر خواهد شد.

همچنين علي ططري، رييس مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي و پژوهشگر و مولف حوزه تاريخ معاصر، درباره اهميت و ارزش انتشار فهرست اين اسناد اظهار كرد: نخستين ‌باري است كه فهرست تمامي اسناد مربوط به دوره مشروطه منتشر مي‌شود.

وي با بيان اين كه «لازم است تمامي مراكز اسنادي فهرست اطلاعات خود را در اختيار پژوهشگران قرار دهند و علاوه بر ارايه آن در پايگاه اطلاعاتي به صورت كتاب نيز منتشر كنند» خاطرنشان كرد: با توجه به اين كه اسناد دوره نخست مجلس شوراي به دليل به توپ بسته شدن، از بين رفتند يا به يغما برده شدند، قديمي‌ترين اطلاعات باقي‌مانده مربوط به اسناد سال 1326 است. دوره دوم مجلس شوراي ملي كه از آن زمان اطلاعاتي يافت مي‌شود، از سال 1327 قمري كار خود را آغاز كرده است.

وي با اشاره به اهداف آتي مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي بيان كرد: اين مركز تصميم دارد تمامي اسناد عرايض 24 دوره مجلس شوراي ملي را منتشر كند. اكنون نيز اسناد انتخابات مجلس شوراي ملي در حال انتشار است.