سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مهدیه سادات نقیبی: آرش حسن‌پور مترجم کتاب «اخلاق سینمایی» نوشته رابرت سینربرینک، دکتری جامعه‌شناسی، پژوهشگر مطالعات فیلم و مترجم آثار سینمایی است که ترجمهٔ حرفه‌ای را از سال ۱۳۹۰ با ترجمهٔ فیلم‌نامه‌های سینمایی آغاز کرد.
از آثار ترجمه‌شده آرش حسن‌پور می‌توان به «سرندیپیتی‌ها؛ زبان و دیوانگی» اثر امبرتو اکو در زمینه زبان‌شناسی از نشر افراز، «فیلم‌نامه‌های پنهان و روبان سفید» اثر میشائیل هانکه و «کلاس درس» اثر لورن کانته از نشر افراز، «سینمای متعهد؛ فیلم‌های ژان پی یر و لوک داردن» گردآوری‌شده توسط برت کاردوللو از نشر دیبایه، «نمایشنامه دندان» اثر ماتئی ویسنی یک از نشر نیلا، «آوازهایی از طبقه ٔ دوم روی اندرسون، تأملی بر هستی انسانی» اثر اورسولا لیندکویست از نشر روزنه، «سینمای آکی کوریسماکی ماجراهای یک فیلم‌ساز مخالف‌خوان» اثر اندرو نستینگن از نشر پنگوئن آبی، «دیزاین و انسان‌شناسی» اثر کریستین میلر از نشر مشکی و «سیمای زن در آثار عباس کیارستمی و نوری بیلگه جیلان» از انتشارات لگا اشاره کرد.
آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو خبرنگار ایبنا با این مترجم است.
-چرا این کتاب را برای ترجمه انتخاب کردید؟ دغدغه اصلی شما در این حوزه چیست؟
این کتاب به لحاظ موضوعی در زمینهٔ پژوهشی موردعلاقه من، یعنی مطالعات فیلم و سینما است. از سوی دیگر، این کتاب به‌عنوان اثری مهم و شاخص در حوزهٔ مطالعات فیلم و فلسفه ارزیابی می‌شود.
همچنین کتاب و رویکرد مؤلف، وجهِ بین‌رشته‌ای دارد؛ یعنی در فضایی بین نظریهٔ فیلم، فلسفه و جامعه‌شناسی فیلم قرار می‌گیرد. از این حیث نیز کتاب برای ترجمه جذابیت زیادی داشت. رابرت سینربرینک، با شیوه‌ای روشن و گیرا، رویکردهای فلسفیِ کلیدی اخلاق در نظریه و فلسفۀ فیلم معاصر را با استفاده از مطالعات موردی اخلاق سینمایی در ژانرها، سبک‌ها و سنت‌های مختلفِ فیلم بررسی می‌کند و این می‌تواند بخشی از علاقه و دغدغهٔ من به این حوزه و کتاب باشد.
-نویسنده در این کتاب به چه عناوینی در اخلاق سینمایی اشاره‌کرده است و چه مباحثی را مهم‌ترین عنصر در اخلاق سینمایی می‌داند؟
کتاب در سه فصل «سینما به‌مثابه اخلاق، رویکردهای فلسفی به اخلاقِ سینمایی و تحقق‌بخشی اخلاق سینمایی تدوین‌شده است. در بخش اول، «سینما به‌مثابه اخلاق»، نویسنده به بررسی دلایلی می‌پردازد که ناظر به گرایش روزافزون اخیر به موضوع اخلاق سینمایی و بی‌توجهی پیشین نسبت به آن است.
سپس وی ایده سینما را به‌عنوان مدیومی از تجربه اخلاقی مطرح کرده تا نشان دهد چگونه فیلم می‌تواند اخلاق را پدید آورد. در بخش دوم، «رویکردهای فلسفی به اخلاق سینمایی»، برخی از رویکردهای فلسفی کلیدی در نظریه فیلم معاصر بررسی می‌شود؛ از روایتِ کاول در مورد کمال‌گرایی اخلاقی در فیلم‌ها تا ادعاهای اگزیستانسیال فلسفه زندگیِ دلوز، که سینما می‌تواند دلایلی برای باور در این جهان به مخاطب بدهد.
پس از آن، رویکردهای پدیدارشناختی به اخلاق سینمایی مرور شده که بر اهمیت درگیری عاطفی، تجربه تجسم‌یافته و همدردی اخلاقی تأکید می‌کند. در بخش سوم، این ایده‌ها را با اشاره به مطالعات غنی از اخلاقِ سینمایی، در ژانرها، سبک‌ها و سنت‌های سینمایی متفاوت توضیح می‌دهد. برای نویسنده پرسش این است که چگونه می‌توان سینما را نه‌تنها به‌عنوان موضوعی برای تجزیه‌وتحلیل نظری بلکه به‌عنوان مدیومی درک کرد که می‌تواند به فهمِ فلسفی کمک کند. از همین حیث می‌توان نظریات استنلی کاول و ژیل دلوز گرفته تا نوئل کارول و ژاک رانسیر و لویناس را در کتاب پیدا کرد و با میانجی‌گری فیلم‌های سینمایی، به فهم ژرف‌تری از اخلاق سینمایی رسید و درعین‌حال خوانشی فلسفی از فیلم را مدنظر قرارداد.
در اینجا ما با نوعی دیالوگ فرهنگی بین سینما و فلسفه مواجه هستیم. به لحاظ مفهومی نویسنده معتقد است سینما این قابلیت را دارد که به‌عنوان مدیومی از تجربۀ اخلاقی فهم شود که قدرت برانگیختن درک عاطفی و تفکر فلسفی را دارا باشد؛ به‌عبارت‌دیگر قرار است فیلم‌ها، زمینه‌ساز فهم همدلانه به زبان جامعه‌شناسی و برانگیختگی مؤلفه‌های اخلاقی در مخاطب شود. مفهومی که نویسنده برای این منظور ارائه می‌کند «سینم‌پاتی» است. «سینم‌پاتی» تلفیقی از سینما و همدلی و همدردی است؛ یعنی وقتی تجربۀ فیلم و سینما می‌تواند به لحاظ اخلاقی، موقعیت همدلانه و از سر همدردی در مخاطب ایجاد کند.
-هدف از ترجمه کتاب «اخلاق سینمایی» چیست؟
سنت تألیف و ترجمه در زمینه فیلم و فلسفه بیش از دو دهه در ایران سابقه دارد. با جست‌وجو در کتابخانه ملی، می‌توان دریافت که ده‌ها اثر دقیق و خواندنی در این زمینه چاپ‌شده است. از حیث آکادمیک نیز شاهد اقبال بیشتر دانشجویان و پژوهشگران دانشگاهی به مطالعات فیلم - فلسفه و فهم فلسفی آثار سینمایی هستیم. هدف من یادگیری بیشتر در این حوزه از طریق خواندن و ترجمهٔ این آثار بوده است که به واسطهٔ استمرار این مسیر نظری و فکری شکل خواهد گرفت.
-با سبک آثار رابرت سینربرینک چقدر آشنا هستید؟
رابرت سینربرینک دانشیار فلسفه در دانشگاه مَک‌کواری استرالیا است. از او کتاب دیگری با عنوان «شناخت هگل‌گرایی» توسط محمدمهدی اردبیلی ترجمه‌شده است که به فلسفهٔ هگل می‌پردازد همچنین اثر مهم دیگر او در این زمینه کتاب «فلسفه‌های جدید در زمینهٔ فیلم ۲۰۱۱» است که جذابیت بسیار زیادی برای مخاطب خواهد داشت.
-کتاب «اخلاق سینمایی» چه ویژگی منحصربه‌فردی برای مخاطب دارد؟
به نظر من نگاه دقیق و موشکافانهٔ مؤلف در کتاب «اخلاق سینمایی» به عناصر روایی و فرمال فیلم‌ها، از جمله نکات برجسته کتاب است. همچنین پیاده‌سازی رویکردهای فلسفی بر متن‌های سینمایی و خوانش فلسفی از فیلم‌های معاصر و کلاسیک تاریخ سینما از دیگر وجوه متمایزکنندهٔ کتاب است.
-باتوجه به اِعمال رویکردهای فلسفی در متون سینمایی، کتاب «اخلاق سینمایی»، نگارش آن چقدر می‌تواند برای مخاطب قابل‌درک و فهم باشد؟
این کتاب دارای نثر بسیار سخت و پیچیده است؛ به‌عبارت‌دیگر متن بسیار غنی است و بخش‌هایی از متن دیرفهم به نظر می‌رسد. کتاب با بررسی و کنکاش حولِ ایدۀ سینما به‌عنوان مدیومی از تجربۀ اخلاقی که یارایِ رقم‌زدن درگیری عاطفی و تفکر فلسفی را دارد به سؤال‌هایی از جنس نسبت سینما و اخلاقیات می‌پردازد و نسبت ژانر ملودرام، طبقه، جنسیت و دیگر مقولات جامعه‌شناختی را مورد تحلیل قرار می‌دهد.
در این ارتباط نویسنده آثار تأمل‌برانگیزی مانند اِستلا دالاس، با او حرف بزن، ذیبا، قول و جدایی نادر از سیمین را تحلیل و بررسی می‌کند. همچنین فصل پایانی به فیلم غیرداستانی اختصاص‌داده‌شده است؛ جایی که مستند مواجهه‌ای «عَملِ کشتن؛ اوپنهایمر ۲۰۱۲» به‌عنوان مطالعه موردی واکاوی شده است. از جمله وجوه ممیزۀ دیگر این کتاب همچنین پیشنهادهای ضمیمه‌شده برای مطالعات بیشتر و فیلم‌شناسی از آثار مفید برای آموزش و تحقیق دربارۀ اخلاق سینمایی است که قابل‌تأمل است.
-ویژگی این کتاب برای علاقه‌مندان این حوزه از زبان مترجم کتاب چیست؟
من به عنوان مترجم این کتاب امیدوارم، خوانندگان با مطالعه‌ی این کتاب از سویی تعمقی ژرف‌تر نسبت به جهان تصویر و متون سینمایی و از سویی دیگر مفاهمه‌ای نزدیک‌تر با نظریات فلسفی پیدا کنند و با اقبالِ به کتاب به ما دلگرمی بخشند.
نظر شما