به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم رونمایی از کتاب «مناسبات فرهنگی اجتماعی دو قرن اخیر ایران و عراق» با دو ترجمه (عربی و فارسی) تالیف علی موجانی که از سوی موسسه فرهنگی و انتشاراتی بین‌المللی الهدی منتشر شده است، جمعه ۲۸ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. مهدی فیاضی، مدیر موسسه فرهنگی و انتشاراتی بین‌المللی الهدی در این نشست گفت: علقه‌های فرهنگی اجتماعی بین دو همسایه عراق و ایران آنچنان به هم گره خورده است که با زور استعمارگران و دیکتاتورها این روابط فرهنگی اجتماعی به زور حذف شدنی یا برقرار شدنی نیست.

وی افزود: مصادیقی در این کتاب بازشماری شده است که الهدی افتخار می‌کند، این کتاب را در مجموعه کتاب‌های خود داشته باشد. یکی از نکات خیلی مهم توصیه مقام معظم رهبری این است که با رویکرد تمدنی به کتاب‌هایی به زبان دیگر اهتمام و توجه داشته باشید و جزو اولویت‌های کاری خود قرار بدهید.

فیاضی بیان کرد: خوبی این کتاب این است که به زبان عربی نوشته شد و رایزن فرهنگی ما در عراق نسخه عربی را در آنجا ترویج می‌کند تا آنها هم از این اثر مستند مطلع شوند. موجانی همسایه‌شناس خوبی است. وی کلکسیونی از کلاه دارد، به هر سفر خارجی که رفت، نماد سنتی در کلاه آنها را آورده است. این کلکسیون و سوغات آوردن ذوق هنری می‌خواهد.

کتاب ایران و عراق دغدغه‌ای مبارک و به جاست

در ادامه یاسر قزوینی، تحلیلگر ارشد حوزه عراق گفت: پانزده سال قبل یک کار مشترک، کنفرانس مشترک و سنگین را با علی موجانی انجام دادم. در واقع او یک دیپلمات با دیسیپلین است. اشتراک بین ما رشته تحصیلی تاریخ بود. چرا باید یک دیپلمات تاریخ بداند. شخصیت او جالب است. در کنار کارهای دیگر کار علمی را رها نکرده است. بیشتر کارهای موجانی درباره عراق است.

وی افزود: نگاه او برای من جالب بود. این کتاب الگوی خوبی است برای دیپلمات‌هایی که در کنار کار دیپلماسی به الزامات بروکراتیک سر خم نمی‌کنند و کارهای علمی را انجام می‌دهند. این چند روز کتاب را خواندم. اطلاعات اجتماعی و فرهنگی در این کتاب آمده است. «ملت شیعی» کلید واژه و تعبیر جالبی است که موجانی بسیار استفاده می‌کند.

قزوینی بیان کرد: در مورد این بحث از تئوری‌های دولت ملت‌سازی بسیار می‌توان صحبت کرد. نظریه‌پردازان بسیاری بر روی تئوری دولت ملت کار کرده‌اند که موجانی بسیار به این مساله پرداخته است‌. مهم‌ترین بخش این روایت دیگری‌سازی است. این کتاب بسیار جالب است. از جذابیت‌های کتاب بحث سامرا و حضور میرزای شیرازی بود.

وی گفت: در این کتاب به بحث زبان فارسی به خوبی پرداخته شده است. بحث شاهزاده‌هایی که به کربلا آمدند. این کتاب تکمله کتاب‌های دیگر علی موجانی است. این کتاب روایی و جذاب است. در واقع درست است که روابط ایران و عراق به هم گره خورده اما نباید دچار اشتباه شویم، خیلی بغرنج است. راه توسعه‌ای که دارد در عراق شکل می‌گیرد، بصره را به ترکیه وصل می‌کند. این کریدور قرن‌ها وجود داشته است و همان کریدوری است که بصره را به حلب متصل می‌کرد. این نگاهی عمیق‌تر می‌خواهد. اندیشکده‌ای به دور از نگاه‌های سیاسی باید شکل بگیرد. ایران و عراق رقیب هم هستند و ایران مدعی تمدن شیعه است، عراق هم مدعی تمدن شیعه است. ایران مدعی داشتن نفت است، عراق هم نفت دارد. هر دو در خلیج فارس نیز مشترک هستند. ترکیه مکمل عراق است. این یک چالش است، نمی‌توانیم بگوییم آری یا بگوییم نه. باید بتوانیم کریدور را مدیریت کنیم. همان کریدوری که ده قرن کار کرده است. به نظر می‌رسد چالشی است که باید به صورت علمی بیشتر و بیشتر به آن پرداخته شود. علی موجانی کار علمی بزرگی انجام داده است که دغدغه وی مبارک و به جاست.

رابطه مستحکم آبشخور فرهنگ جوامع است

همچنین نبیل‌الراشدی، مدیر علمی بخش فرهنگی سفارت عراق در ایران گفت: ایران و عراق با توجه به مکمل‌ها روابط تنگاتنگی با هم دارند، این روابط تاریخی و راهبردی شکل گرفته و یک روابط پویا را رقم زده‌اند.

وی افزود: در واقع الگویی مسالمت‌آمیز را رقم می‌زنند که دشمنان نمی‌توانند این ارتباط را بگسلند. غربی‌ها هر چه بخواهند نمی‌توانند این رابطه عمیق را پاره کنند، زیرا که رابطه مستحکم آبشخور فرهنگ جوامع است. همین اشتراکات، باورها، عقاید و تاریخ باعث می‌شوند دو ملت ایران و عراق در کنار هم قرار بگیرند.

نبیل‌الراشدی بیان کرد: اسلام به عنوان یک عامل مشترک بین ایران و عراق نقش ایفا می‌کند. این میراث اسلامی میراثی گرانبها برای دو ملت ایجاد کرد تا از آن برای ارتباط استفاده کنند. در واقع اشتراک مذهبی عنصری است که دو کشور ایران و عراق را به هم نزدیک می‌کند. زبان قرآن عنصر سوم اشتراک بین ایران و عراق است. این دو کشور تاریخی مشترک برای شکل دادن به تاریخ و تمدن اسلامی داشتند.

وی گفت: هم‌آمیختگی بین عشایر بین ایران و عراق یکی دیگر از عناصری است که در این مسئله اهمیت دارد. وجود مرقدهای مقدس در دو کشور مسئله دیگر ارتباط دو کشور است. بعد از سقوط صدام روابط بین دو ملت بیش از پیش شکوفا شد. هم‌آمیختگی این روابط عمق پیدا کرد. عراقی‌ها جمله‌ای دارند که می‌گویند بین ایران و عراق تاریخی از وفاداری سلمان تا مختار و کیان تا شهید قاسم سلیمانی وجود دارد.

دچار فقدان شناخت نسبت به همسایگانمان هستیم

علی موجانی، نویسنده کتاب و مشاور نماینده رئیس جمهور در امور افغانستان گفت: در شرح «ملت شیعی» با اشاره به عکس جلد کتاب «ایران و عراق» باید بگویم آلمانی‌ها مثلی دارند که یک عکس کار هزار کتاب را می‌کند، این عکس کودکانی را نشان می‌دهد که در مدرسه کاظمین درس خواندند و هر یک باورها و سنت خود را حفظ کردند و به خوشی زیستند و با هم سنگ بنای فرهنگ را گذاشتند.

وی افزود: در واقع ملت شیعی هویت در هم تنیده عراق عرب تا عراق عجم است. این هویت نشان می‌دهد که ما با هم سازگاری داریم و از زمانی که ما جدایی را آغاز کردیم و زمان برآمدن بعثی‌ها با تلاش گسترش پیدا کرد و گسست ارتباطات منجر به عرب‌ستیزی در ایران و ایران‌ستیزی در عراق شد. در این کتاب بخشی از روابط ایران و عراق مرور شد. در واقع کشوری هستیم که جغرافیای فرهنگی بسیار وسیع‌تر از جغرافیای طبیعی و سیاسی داریم اما دچار فقدان شناخت نسبت به همسایگانمان هستیم.

موجانی بیان کرد: باید نگران باشیم تجربه تلخی که بین ایران و عراق بود، بار دیگر گریبان ما را بگیرد. متاسفانه ما در تمام سال‌ها و دهه‌های گذشته با این پدیده تلخ روبه‌رو بودیم که ارتباطات سیاسی و فرهنگی خودمان را زنده نگه داریم. این کتاب بعد از یک دهه تالیف شد و در دسترس قرار گرفت. این کتاب گزارش مستندی است از آنچه بر سر این دو ملت آمده است. من همان زمان در یک مقاله‌ای اشاره کردم و گفتم که اگر یک دانه شن از خاک عراق جابجا شود ما در ایران عوارض آن را خواهیم داشت. تحول و جابجایی در بین همسایه‌ها می‌تواند اثر عمیقی در نوع نگاه سیاسی، اقتصادی، امنیتی، تجاری و ترانزیتی ما داشته باشد. ما برای مطالعه منطقه پیرامونی بایستی کفش‌ها را پاره کنیم. بایستی ارتباطات اجتماعی را توسعه بدهیم.

وی گفت: باید با عشایری که از ما دور افتاده‌اند، وارد گفت‌وگو شویم. تامین امنیت و تقویت قدرت استراتژیک زمانی رخ می‌دهد که بار دیگر شاهد چنین زیست‌هایی باشیم. یعنی انسان‌هایی همانند عکس جلد کتاب با لباس گوناگون در کنار هم زیست کنند، کردهای شمال غرب زمانی سپر انسانی ما در برابر حکومت عثمانی بودند. ایران کشوری خاص است. در ایران مردمی زیست می‌کنند که می‌توانند هم‌نژاد باشند اما هم مذهب نباشند. می‌توانند همزبان و هم مذهب باشد اما هم‌نژاد نباشند. می‌توانند هم نژاد باشند، هم‌زبان هم باشند اما هم مذهب نباشند و می‌تواند نه هم‌نژاد باشند، نه همزبان باشند و نه هم مذهب باشند اما این ظرفیت اثرگذاری ایرانی که جهانی باشد را داشته باشند.

نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ در محل مصلای امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.