به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری «پیمایش ملی فرهنگ رسانه‌های اجتماعی در ایران» با حضور مجید سلیمانی ساسانی؛ عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و مجری طرح، صابر جعفری کافی‌آباد؛ رئیس مرکز طرح‌های ملی، روز چهرشنبه از ساعت ۱۰ صبح در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. در این پیمایش ملی پرسش هایی نظیر: ایرانیان چه اندازه از شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند؟ انگیزه و هدف کاربران ایرانی از شبکه اجتماعی چیست؟ ایرانیان از کدام شبکه اجتماعی بیشتر استفاده می‌کنند؟ کاربران تا چه اندازه به اخبار و اطلاعات شبکه‌های مجازی اعتماد می‌کنند؟ و سوال‌های دیگر مطرح شده است.

مجید سلیمانی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مجری این طرح با تشکر و قدردانی از وزارت فرهنگ، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دفتر طرح های ملی بابت طراحی این پیمایش گفت: مهم‌ترین طرح ملی در سنجش میزان استفاده رسانه‌های اجتماعی ایرانیان، قبل از این طرح، طرح ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان بود. جای خالی طرح های ملی به طور خاص در حوزه رسانه‌های اجتماعی ایرانیان حس می‌شد. طرح ملی فرهنگ رسانه‌های اجتماعی در ایران در واقع اولین موج طرح ملی در حوزه تخصصی رسانه‌های اجتماعی است. رویکرد علمی در دولت سیزدهم در پژوهش‌های ملی وجود داشته است. هدف ما در این پژوهش درک و سنجش تحولات جامعه ایران در پسِ تغییرات ارتباطات اجتماعی بوده است.

او درباره اهمیت رسانه‌های اجتماعی از نظر فرهنگی گفت: رسانه‌های اجتماعی به شدت به زندگی امروز اجتماعی ایرانیان چسبیده است. منظور ما از رسانه‌های اجتماعی در این طرح چیزی اعم تر از شبکه‌های اجتماعی است و شامل شبکه‌های خرید کالا و خدمات و بازی‌های حامل بستر ارتباطات اجتماعی در این حوزه هستند. ظهور و رشد تصورات کلیشه‌ای وابسته به کنشگری و حضور در رسانه‌های اجتماعی است. فرهنگ دیجیتال در سراسر دنیا در حال شکل گیری است و این فرهنگ یکسان با ویژگی‌های مشترک در حوزه‌های مختلف بروز پیدا کرده است. مثلاً یک فرهنگ دیجیتال مسطح و یکسانی در حوزه مد، مصرف غذا، خدمات و کالاها شکل گرفته است.

او افزود: یکی از نتایج این تحقیق این است که یک همبستگی میان کنشگری و میزان استفاده فرد از رسانه‌های اجتماعی و ساحات مختلف زندگی اجتماعی وجود دارد. یعنی هرچه میزان کنشگری فرد بیشتر است میزان تغییر و تحولات نیز بیشتر بوده است. بصری شدن رسانه‌های اجتماعی، به خصوص پس از ظهور اینستاگرام در جهان ایرانی، اتفاق دیگری است که رخ داده است. در رسانه‌های اجتماعی، تصویر به نسبت محتوا همه گیرتر، لذت بخش‌تر و قابل فهم‌تر برای انسان است و یکی از دلایل استفاده از شبکه‌های اجتماعی همین بصری شدن است.

سلیمانی گفت: پرسش از تحولات سواد رسانه بدین معناست که آیا افراد در مواجه با رسانه‌های اجتماعی از سواد انتقادی برخوردار هستند یا خیر. اعتماد به مرجعیت رسانه‌های اجتماعی در نسبت با رسانه های جمعی قبل مانند صدا و سیما و مطبوعات و پایگاه‌های خبری از دیگر محورهای مهم این طرح ملی است. ما در این پیمایش به سراغ انواع فرهنگ رسانه‌های اجتماعی مانند فرهنگ‌های شهرت، فرهنگ جنسی، فرهنگ خانواده، فرهنگ مصرف‌گرایی، فرهنگ دینی و دینداری، فرهنگ سیاسی، فرهنگ اجتماعی رفته‌ایم. کنشگری در شبکه‌های اجتماعی، باورها و نگرش‌های مختلف در این فرهنگ‌ها را دچار تغییر و تحول کرده است.

سلیمانی در پایان به برخی از مهم‌ترین نتایج آماری این طرح اشاره کرد: بر اساس این پیمایش، رسانه اجتماعی پر طرفدار به ترتیب ذیل است: ۷۲ درصد از پاسخگویان گفته‌اند از اینستاگرام استفاده می‌کنند، ۵۲ درصد از پاسخگویان گفته‌اند از تلگرام استفاده می‌کنند، ۴۶ درصد از پاسخگویان گفته‌اند از واتس‌آپ استفاده می‌کنند، ۴۲ درصد از پاسخگویان گفته اند از روبیکا استفاده می‌کنند، ۳۲ درصد از پاسخگویان گفته‌اند از ایتا استفاده می‌کنند. ۲۴ درصد از افراد گفته اند از شبکه‌های اجتماعی داخلی به هیچ وجه استفاده نمی‌کنند. یعنی باقی مانده افراد به نحوی از شبکه‌های اجتماعی داخلی استفاده کرده اند. از طرفی ۱۳ درصد از افراد نیز گفته اند از شبکه‌های اجتماعی خارجی به هیچ وجه استفاده نمی‌کنند. در حوزه استفاده از شبکه‌های اجتماعی در پیگیری اخبار، ۳۰ درصد از افراد گفته اند خیلی زیاد و زیاد برای کسب اخبار و اطلاعات از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند. ۲۰ درصد از افراد گفته‌اند اصلاً از رسانه‌های اجتماعی برای کسب اخبار اصلاً استفاده نمی‌کنند.

سلیمانی ارائه داد: در حوزه استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای گوش کردن موسیقی، دیدن فیلم و سریال، ۴۱ درصد از پاسخگویان زیاد به سراغ رسانه‌های اجتماعی می‌روند.در آیتم‌های مختلف ما شاهد آمار ۱۰ تا ۱۵ درصد کنشگری به شدت فعال مخاطب هستیم و از طرف دیگر ۴۰ تا ۵۰ درصد مخاطبان صرفاً مشاهده گرند و گشت و گذار می‌کنند.در حوزه نگرش کاربران به فضای مجازی، گزاره «رسانه‌های اجتماعی همه واقعیت جامعه را به ما نشان نمی‌دهند» پرسیده شد. ۵۸ درصد موافق این عبارت بودند و ۲۲ درصد مخالف این عبارت بودند.

او اضافه کرد: یکی از بحث‌هایی که در حوزه تبلیغات مطرح شده است این است که تبلیغات از رادیو و تلویزیون به رسانه‌های اجتماعی منتقل شده است. در این پیمایش ۶۶ درصد نگرش مردم این است که تبلیغات در فضای مجازی و رسانه‌های اجتماعی از صدا و سیما موثرتر است‌.در حوزه خانواده و کودک، فقط ۲ درصد از افراد معتقدند که نیازی به نظارت خانواده‌ها بر روی استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی نیست. این یعنی دغدغه زیادی در حوزه نظارت بر استفاده کودک و نوجوان در کشور وجود دارد. ۵۲ درصد معتقدند که رسانه‌های اجتماعی به هر نحوی عامل درگیری و مشاجره در خانواده می‌شود.

صابر جعفری، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات نیز درباره این طرح گفت: داده‌های این پیمایش در اردیبهشت امسال جمع آوری شده است. نمونه گیری این طرح، به صورت مصاحبه حضوری با ۱۴۵۰۵ نفر از افراد بالای ۱۵ سال در ۳۱ استان به روش تصادفی خوشه‌ای بوده است و پرسشنامه‌ها تکمیل شده است. ۱۳۰ پرسش دراین پرسشنامه وجود دارد. این جامعه آماری با واریانس ۳ درصد خطا قابل اعتماد است.

وی اضافه کرد: در میان این افراد ۴۸ درصد پاسخ دهندگان مرد بوده اند و ۵۲ درصد زن بوده اند. شیوه نمونه گیری بر اساس ویژگی‌های جمعیت شناختی ایران است و در شبکه ملی پرسشگران دفتر طرح‌های ملی پژوهش‌های فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام شده است. جزییات پیمایش ملی فرهنگ رسانه‌های اجتماعی در ایران تا پایان تابستان در اختیار پژوهشگران قرار خواهد گرفت.

او افزود: رسانه‌های اجتماعی موضوع جدیدی است که روند تحولات جامعه ایران را نشان می‌دهد. این پژوهش می‌تواند برش‌های متفاوتی به سیاستگذار در طراحی سیاست‌های خود به نفع جامعه در اختیار بگذارد. این پیمایش زمانی اهمیت می‌یابد که در سال‌های آینده تکرار شود تا روند تحولات اجتماعی را در موضوعات مختلف نشان دهد.

جعفری گفت: ما در زمان اندک باقی مانده در دولت شهید رئیسی سعی داریم طرح‌های باقی مانده را به سرانجام برسانیم چراکه انتقال سنت و مسیری که طی شده است به تیم بعدی گاهاً سخت و دچار مشکل است. ما آماده کمال همکاری در دولت بعد هستیم که طرح‌های ملی در آستانه اجرا مانند «طرح پیمایش آرزوهای جوانان، هویت و سبک زندگی نوجوانان» اجرایی شود.