به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سال‌های اخیر، روش‌شناسی پژوهش روایی توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده و در حوزه‌های علمی گوناگونی به کار گرفته شده است. کتاب «پژوهش روایی در علوم تربیتی» از جدیدترین آثار این حوزه است که می‌کوشد نحوۀ استفاده از این روش کیفی را در پژوهش‌های رشتۀ علوم تربیتی و حوزه‌های مرتبط با آن توضیح دهد. دی. جین کلندینین، نویسندۀ کتاب پژوهش روایی در علوم تربیتی، از پیشگامان صورت‌بندی پژوهش روایی به منزلۀ نوعی روش‌شناسی علمی است و در این کتاب، علاوه بر طرح مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی این روش، پژوهشی نسبتاً جدیدبا جنبه‌های عمل‌گرایانه و کاربردی آن را از طریق توضیح و تحلیل چند مطالعهٔ موردی بررسی کرده است.
پژوهش روایی به معنای بررسی زندگی انسان‌ها از دریچۀ روایت است و تجربۀ زیسته را منبع دانش و ادراکی ارزشمند می‌داند و به خوانندگان کمک می‌کند مفهوم پژوهش روایی را به‌درستی درک کنند، با فرایند عملی انجام پژوهش روایی آشنا شوند، معیارها و محک‌های ارزیابی چنین پژوهش‌هایی را بهتر بشناسند، و دقیق‌تر و عمیق‌تر به وجوه اخلاقی پژوهش روایی بیندیشند. آشنایی با مفهوم «اخلاق ارتباطی» که از مبانی پژوهش روایی است مخاطبان این کتاب را به مهارتی مجهز می‌کند که برای همۀ کسانی که به هر شکل با قصه‌های زیستۀ افراد سروکار دارند، ضروری و سودمند خواهد بود.
این کتاب حاصل پژوهش‌های چندین‌سالۀ دی. جین کلندینین است که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد. کلندینین در این کتاب از اهمیت پژوهش خودزندگی‌نامه‌ای، نقطۀ شروع هر پژوهش روایی، می‌گوید و تعهدات و الزامات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی پژوهش روایی را تبیین می‌کند. او پس از توضیح فرایندها و مراحل پژوهش روایی و همچنین الزامات و تعهدات مرتبط با کار پژوهشی، اهمیت توجیهات شخصی، عملی و اجتماعی پژوهش را گوشزد می‌کند.
کتاب پژوهش روایی در علوم تربیتی به ما کمک می‌کند که قصه‌های زیستۀ دانش‌آموزان را صرفاً به چشم داده‌هایی آماری نگاه نکنیم و در قالب‌های تنگ نظری به تفسیرآن‌ها نپردازیم. بلکه با هشیاری نسبت به این نکته که معلم، دانش‌آموز و پژوهشگر در میانۀ قصه‌های زندگی یکدیگر به هم می‌رسند و از هم جدا می‌شوند، با قصه‌های مشارکت‌کنندگان تحقیق‌مان و قصه‌های دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان زندگی کنیم تا به درک دقیقی از آنها برسیم. اخلاق ارتباطی که فقط در رازداری و امانت‌داری نسبت به قصه‌های دیگران خلاصه نمی‌شود، ما را با مسئولیت‌هایی آشنا می‌کند که تا مدت‌ها پس از پایان پژوهش همراه‌مان می‌مانند و گاهی به «از نو گفتن» و «از نو زیستن» قصه‌های زندگی معلم، دانش‌آموز و پژوهشگر ختم می‌شود.
کتاب پژوهش روایی در علوم تربیتی راهنمایی است برای تمام معلمان، تسهیلگران، دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی درسی، پژوهشگران و علاقه‌مندان به روایت‌پژوهی، تفکر روایی و روش‌های روایی تحقیق. این کتاب هم برای دانش‌پژوهان، دانشجویان و اساتید مقاطع مختلف دانشگاهی قابل استفاده است و هم در تحقیقات غیردانشگاهیِ علوم تربیتی و علوم اجتماعی و تمامی حوزه‌های مرتبط با خودزندگی‌نامه‌نویسی و پژوهش روایی به کار می‌آید.
کتاب پژوهش روایی در علوم تربیتی را محمود مهرمحمدی پژوهشگر و استاد بازنشستۀ رشتۀ تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس، ترجمه کرده است و پروفسور دی جی کلندینین که از بنیان‌گذاران مفهوم پژوهش روایی محسوب می‌شود، آن را نوشته است. «ریشه‌های فلسفی پژوهش روایی» (۲۰۲۱)، «اخلاق ارتباطی در پژوهش روایی» (۲۰۱۸)، «انجام پژوهش روایی با کودکان و جوانان» (۲۰۱۶) و «معلم در جایگاه طراح برنامۀ درسی: روایت‌های تجربه» (۱۹۸۸) از جمله آثار دیگر او هستند.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «بر اساس این دیدگاه، آرمان ساماندهی پژوهش فقط بازنمایی کامًال وفادار به واقعیت نیست، بلکه خلق رابطه‌ای جدید بین انسان و مستقل از دانندٔه محیطش یا به عبارتی بین انسان و زندگی، جامعه و جهانش است؛ رابطه‌ای که شکلی نو از مواجهه با محیط را میسر و ممکن می‌کند. بدین ترتیب، آرمان ٔ تجربه‌شده را پدید می‌آورد که ساماندهی پژوهش سرانجام نوع تازه‌ای از ابژٔه واقعی‌تر از ابژه‌های قبلی نیست اما مهم‌تر و معنادارتر از آن‌هاست و قطعیت در این دیدگاه عمل‌گرایانه به دانش، بازنمایی‌های ما و استبداد کمتری دارد. برآمده از تجربه‌اند و باید اعتبارشان را از همان تجربه کسب کنند.»
نشر اطراف، کتاب «پژوهش روایی در علوم تربیتی» به نویسندگی پروفسور دی جین کلندینین را با ترجمه محمود مهرمحمدی در ۳۱۳ صفحه و به بهای ۳۱۰ هزار تومان درتابستان ۱۴۰۳ منتشر کرده است.
نظر شما