سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: در آستانه ولادت باسعادت پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد (ص)، بر آن شدیم تا نگاهی دقیق‌تر به آثار منتشرشده در حوزه ادبیات کودک و نوجوان با محوریت شخصیت والای ایشان بیندازیم. این روز بزرگ، نه‌تنها یادآور تولدی مبارک است، که باید به عنوان فرصتی برای ترویج آموزه‌های انسانی و اخلاقی آن بزرگوار نیز در نظر گرفته شود.
پیرو این مسئله، در هفته‌ای که گذشت، چند اثر جدیدی که پس از سال ۱۴۰۰ درباره پیامبر (ص) برای کودکان و نوجوانان تألیف شدند در ایبنا معرفی کردیم. با بررسی آثار موجود در بازار کتاب کودک و نوجوان، به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر، تعداد کتاب‌های کودک و نوجوان با موضوع پیامبر (ص) بسیار محدود بوده و بیشتر آثار موجود، تجدید چاپ‌های آثار قدیمی هستند. این وضعیت نه‌تنها بیانگر کمبود خلاقیت و نوآوری در این حوزه است؛ بلکه ضرورت توجه جدی به تألیف و تولید محتوای جدید و جذاب را نیز مشخص می‌کند؛ زیرا کتاب‌های کودک و نوجوان می‌توانند به عنوان ابزاری مؤثر برای انتقال ارزش‌ها و آموزه‌های پیامبر (ص) به نسل جدید عمل کنند. این آثار نه‌تنها می‌توانند آگاهی کودکان را درباره شخصیت ایشان بالا ببرند؛ بلکه می‌توانند آنها را با مفاهیم اخلاقی و والای انسانی همچون محبت، صداقت و همدلی و… آشنا کنند.
به همین مناسبت، به سراغ علی باباجانی، نویسنده و پژوهشگر در زمینه ادبیات کودک و نوجوان به‌خصوص ادبیات دینی رفتیم. او تجربه نوشتن درباره پیامبر (ص) برای کودکان و نوجوانان را نیز دارد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- به نظر شما چرا در یک سال گذشته، کتاب‌های باکیفیت و متنوعی در مورد پیامبر (ص) منتشر نشده است؟ چه عواملی ممکن است در این کمبود مؤثر بوده باشند؟
یکی از دلایل می‌تواند هزینه‌بر بودن تولید کتاب برای ناشران باشد. بیشتر ناشران به این نتیجه رسیده‌اند که اگر بخواهند کتاب جدیدی را به چاپ برسانند، باید هزینه کنند. این هزینه بیشتر در مورد حق‌التألیف نویسنده، تصویرگر و لیتوگرافی و … است؛ پس بهتر آن است که همان کتاب قبلی را به چاپ جدید برسانند. مشکل بعد این است که دغدغه‌ای در زمینه تولید آثار جدید و خلاقانه وجود ندارد. حمایت مسئولان و نگاه نو به این ماجرا می‌تواند راهگشا باشد.
- با توجه به اینکه نوشتن درباره شخصیت و زندگی پیامبر (ص) برای کودکان و نوجوانان اهمیت دارد، به نظر شما چه اقداماتی می‌توان انجام داد تا نویسندگان بیشتری به نوشتن درباره موضوعات دینی، به‌ویژه پیامبر (ص)، تشویق شوند؟
من معتقدم در مورد پیامبر (ص) کتاب‌های زیادی به چاپ رسیده است؛ اما دیده نشده است. دیده‌شدن این آثار نیازمند این است که مسئولان امر، در زمینه ترویج فرهنگ محمدی (ص) اقدامات مؤثرتری انجام دهند. ولادت پیامبر (ص) در یک روز و جشن‌های یک‌روزه، خلاصه شده است. ما دهه‌های مختلفی را در مناسبت‌های مختلف مذهبی داریم که در این ۱۰ روز به زوایای مختلف این مناسبت‌ها پرداخته می‌شود. ولادت پیامبر (ص) هم از مهم‌ترین مناسبت‌هاست که باید به صورت یک دهه جشن برگزار شود. همین اتفاق می‌تواند باعث حرکت‌های فرهنگی زیادی شود که یکی از آنها انتشار محصولات فرهنگی خلاقانه و ترویج فرهنگ نبوی است. از طرفی معرفی کتاب‌های منتشرشده در این زمینه می‌تواند باعث آشنایی مخاطب با این موضوع شود. دیگر اینکه نویسندگان باید خلاقیت را در این زمینه به کار ببرند و اگر ناشر و مدیران فرهنگی دغدغه انتشار کتاب‌های جدید را داشته باشند، نویسنده هم از راه می‌رسد.
- اغلب آثاری که با موضوع پیامبر (ص) برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شود، در حوزه زندگینامه این حضرت است. به نظر شما چرا جای خالی و خلأ خلاقیت در انتخاب موضوع و تولید و تألیف این آثار مشهود است و ناشران و نویسندگان به سراغ سوژه‌های جزئی‌تر و خلاقانه‌تر در این زمینه نمی‌روند؟
اولین موضوع به ناشر برمی‌گردد. ناشر با توجه به ذوق و سلیقه مخاطب، کتاب را چاپ می‌کند. این ناشران هستند که در محدوده زندگی پیامبر (ص) مانده‌اند؛ در صورتی که آنها باید سطح سلیقه مخاطب را بالا ببرند؛ چرا که فضای کار در این زمینه بسیار گسترده است. البته نویسندگانی هم هستند که در این زمینه کتاب چاپ کرده‌اند؛ اما در حد همان چاپ اول بوده است. مثلاً سال‌ها پیش کتابی با عنوان «ماه دو تکه» در مورد معجزات پیامبر را به چاپ رسانده‌ام؛ اما در همان چاپ اول مانده است. ذوق‌آفرینی و بالابردن سطح سلیقه مخاطب و ترویج فرهنگ کتابخوانی از سوی مسئولان امر، می‌تواند در تولید کتاب‌های خلاقانه مؤثر باشد.
- به نظر شما به عنوان نویسنده‌ای که کتاب‌هایی را در این زمینه تألیف و با ناشران در این‌باره همکاری کرده‌اید، ناشران چه نقشی می‌توانند در ترویج ادبیات دینی و تولید کتاب‌های مرتبط با پیامبر (ص) ایفا کنند؟
مهم‌ترین نقش را ناشر می‌تواند انجام دهد. البته یکی از مشکلات، بحث گرانی و قدرت خرید مردم است. نبود سبد حمایتی فرهنگی، ناشر را هم در این زمینه بی‌انگیزه می‌کند. هزینه بالای چاپ کتاب و نبود قدرت خرید مردم از مهم‌ترین دلایل چاپ‌نشدن کتاب‌های جدید و خلاقانه است. البته دغدغه ناشر هم مهم است. اگر این دغدغه در زمینه چاپ کتاب‌های خلاقانه و نو صرف شود، نتیجه بهتری رقم می‌خورد؛ اما اگر دغدغه فقط فروش و به صرفه بودن کتاب باشد، دست نویسنده هم خالی می‌ماند. عرضه و تقاضا باید طوری باشد که در جهت تولید محصولات خلاقانه پیش برود. البته نویسنده هم باید تلاش خود را در زمینه تولید کتاب خلاقانه بیشتر کند و مسئولان هم در ترویج آن بکوشند.
- آیا خودِ شما فکر یا تصمیمی مبنی بر نوشتن یک اثر داستانی کوتاه یا بلند دیگر درباره پیامبر یا مرتبط به پیامبر (ص) برای کودکان و نوجوانان دارید؟
در زمینه پیامبر رحمت اقداماتی را انجام داده‌ام. یکی از کتاب‌هایم با عنوان «یک نفر تو را دوست دارد» است که با موضوع احادیث پیامبر (ص) است. کتاب دیگر «ماه دو تکه» نام دارد که به معجزات پیامبر پرداخته است و چند کتاب که با بی‌مهری ناشر مواجه شده‌اند. اگر فضای نشر مطلوب باشد تولید اثر خلاقانه هم بیشتر می‌شود.
- چه پیامی دارید برای نویسندگان جوانی که علاقه‌مند به نوشتن در حوزه ادبیات دینی هستند؟
نگاه کلیشه‌ای در این زمینه باید برداشته شود. آثار زیادی در مورد پیامبر (ص) چاپ شده و تجدید چاپ می‌شود. اگر با توجه به نگاه امروز مخاطب و زبان مخاطب امروز اثر خلق شود، قطعاً در جذب مخاطب مؤثرتر می‌شود. توجه به منابع اصیل دینی و مطالعه این منابع و افزایش سطح معلومات عمومی و تاریخ اسلام، می‌تواند فضای ذهن را در زمینه تولید آثار دینی غنی‌تر کند.
نظر شما