به گزارش خبر گزاری کتاب ایران(ایبنا)، قصه امامت، قصه گستردن روح و شرح صدر، بسط دایره وجودی آدمی، زنده کردن گوهرهای کمال و تبلور استعداد‌های بیکران، گسترش بصیرت و توسعه احساس و عاطفه، زنده کردن اهداف نامحدود و افزایش همت‌های عالی امت است. لزوم امامت از سنت‌های تغییرناپذیر الهی است و این امر، لزوم شناخت او را در پی می‌آورد و از مهمترین صفات امام، علم اوست، اما علم او چه مقدار است و ماهیت علم او چیست؟

قصه امامت، قصه رهبری امت برای جهاد اکبر و در هم شکستن همه موانع عزت آدمی است. قصه امامت، قصه تحول و دگرگونی و حرکت دایمی در مسیری روشن است و به تعبیر بهتر، قصه کمال است و این مسوولیتی است سنگین که بر دوش انسان می‌باشد و بار امانتی است که اگر بر کوه فرود می‌آمد آن را فرو می‌ریخت.

امام به امت تکامل می‌بخشد. امام برای هرچیز، سیر و هدفی را ترسیم می‌کند و به امت این مسوولیت را اعطا می‌كند که خود همچون یک امام مسوول در تلاش برآید تا هرچیزی را از نقص بیرون آورد و به کمالش برساند. هر نقصی در هر کجای آفرینش برای امام و امت یک ننگ است. هر شئ کمالی دارد که باید بدان برسد و این امام است که راه کمال اشیا را به امت می‌شناساند.

قصه شناخت امام، قصه شناختن راه کمال و استواری، قصه شناخت راه و رسم خلیفه‌گری و در دست گرفتن سلطنت جهان و قصه سربلند درآمدن از آزمایش‌های الهی است.

انسان باید امامش را بشناسد تا تحت ولایت او به فرمانروایی بر آفرینش، اقتدار، عظمت، بزرگی، امر و نهی و سیطره دست یابد و قیام به قسط کند، چنان که امامان خود (همچون سلیمان) بر باد و جن و انس و پرندگان سلطه یافتند و قیام به قسط كردند. اينها انحصاري امام نيست، بلكه ارائه راه به امت است، همان‌طور كه آصف‌بن برخيا تحت ولایت امام خود (سلیمان)، تخت بلقیس را در یک چشم بر هم زدن از یمن به فلسطین آورد. امامت ارایه راه به امت است تا به این سلطنت با شکوه دست یابد.

قدما کمتر به صفت علم به صورت مستقل و یا برجسته پرداخته‌اند و به علت اختلاف با اهل تسنن، صفاتی چون عصمت، مورد عنایت بیشتری بوده است. مساله علم امام به‌طور پراکنده در مباحث امامت آمده است که حجم بسیاری از تحقیقات علمای امامیه را به خود اختصاص می‌دهد.

دانشمندان شیعه در تفاسیر قرآن و نهج‌البلاغه، کتاب‌های تاريخی و رساله‌های کلامی و عرفانی خود به بحث امامت پرداخته‌اند. رفاعی در معجم، تعداد 13059 اثر درباره امام و امامت از شیعه فهرست کرده است. آقا بزرگ تهرانی در الذریعه، 120 رساله مستقل دانشمندان مسلمان درباره امامت را گزارش کرده است. امامت پژوهی، سابقه طولانی دارد و شیعیان در رویارویی با انحراف امامت به خلافت، به بحث و نقد و نظر در اين مساله پرداختند، اما در باب علم امام، رساله یا کتاب مستقلی که به صورت جدی به این مساله پرداخته باشد به چشم نمی‌خورد. متکلمان، محدثان و مفسران در ضمن مباحث مربوط، اشاراتی نیز به این مساله داشته‌اند؛ البته مباحث ایشان در ویژگی عصمت پررنگ‌تر است و این شاید به دلیل اختلاف شیعه و سنی در مساله امامت بوده باشد، اما به‌تدریج به مساله علم امام در ضمن مباحث امامت، به‌گونه‌ای بسیار پررنگ و علمی پرداخته شده، از جمله آنها کتاب حق‌الیقین علامه مجلسی و علم‌الیقین فیض کاشانی است. مرحوم فیض در کتاب خود به منابع و موانع علم و چگونگی رفع این موانع، انسان کامل، ارتباط اقسام روح بشری با علم، ارتباط عصمت و علم، ضرورت و ماهیت علم امام، ادله علم امام و منابع علم امام (مانند روح‌القدس) و... اشاره كرده است.

از معدود افرادی که به‌طور مستقل به مساله علم امام پرداخته یا در آغاز این راه قرار دارند، آیت‌الله نجفی‌لاری است که در کتاب «معارف سلمانیه» به این مهم اهتمام ورزیده است. وي در تلاش برای رفع شبهات موجود در علم امام و تعارضاتی است که در بدو امر در آیات و روایات ظهور دارد. 

علامه محمدحسین مظفر نیز در باب علم امام، پژوهشی مستقل انجام داده است. وي در کتاب پژوهشي خود با کسانی که منکر امامتند سخنی ندارد، بلکه درصدد اثبات ابعاد علم امام برای کسانی است که از چگونگی آن ناآگاهند و در این راستا هم به عقل و هم به نقل تمسک كرده و سپس شواهدی از علوم ائمه هدی ارايه می‌دهد.
 
کتاب‌های روایی مانند کافی، بصائر، بحار و عیون، جایگاه ویژه‌ای را به مبحث علم امام اختصاص داده‌اند و عرفا مانند ابن عربی و ملاصدرا و امام خمینی(ره) این مساله را در مباحث انسان کامل، عدالت، صراط مستقیم و شب قدر بسیار ارزشمند دانسته و با استفاده از مبانی عرفانی مورد بررسی قرار داده‌اند. برخی نویسندگان معاصر نیز در این‌باره جمع آوری‌هایی داشته‌اند که از جمله ایشان احمد مطهری و غلامرضا کاردان است.

تمام تلاش کتاب حاضر این است که در راستای شناخت امامان شيعه، که خلیفه خداوند در آفرینشند، گامی هرچند کوچک بردارد. در این راستا، ویژگی علم امام موضوع بحث قرار گرفته، چرا که بارزترین ویژگی و مهمترین آنهاست.

در فصل نخست این کتاب به تعریف مفاهیم اصلی مانند علم و اقسام آن (علم جزئی و کلی، فعلی و انفعالی، تصوری و تصدیقی، باطنی و اکتسابی)، امام، صفات امام و مراتب امامت و نیز به اجمال به تفاوت علم با وجود ذهنی می‌پردازد و روشن می‌نماید که علم اصولی از راه مفهوم و ماهیت شئ به دست می‌آید و وجود درجات در این نوع شناخت میسور نیست، اما علم حضوری که در واقع حضور حقیقت شئ است دارای شدت و ضعف می‌باشد؛ از این‌رو، نفس هرقدر قوی‌تر باشد آگاهی‌های بدون واسطه‌اش کامل‌تر می‌شود. این فصل با تعریف واژه امام و بیان تفاوت نبی، رسول، محدث و امام و نیز بیان صفات و مراتب و وظایف امام به پایان می‌رسد.

در فصل دوم ابتدا به عوامل ایجاد علم، رابطه ارواح بشری با علم، رابطه تجرد نفس و سیر و سلوک و جهاد اکبر و عصمت اشاره می‌شود و سپس موانع ایجاد علم، مانند القائات شیطانی در عالم خیال و توهم، اشتغال به عالم ماده و دنیا و هبوط شیاطین بر قلب و... طرح می‌شود تا معلوم گردد که علوم در چه صورت بر قلب انسان افاضه می‌شود و در چه صورت قلب و روح انسان، توان دریافت علوم را ندارد.

فصل سوم در صدد اثبات این مطلب است که تمام عوامل به‌طور کامل در امام موجود بوده و تمام موانع در ایشان مفقود است؛ از این‌رو، امام به بالاترین اتصال و بالاترین علوم دست می‌یابد. در این فصل مباحثی چون شدید‌الحدس بودن امام، القای علم از ناحیه ملائکه و روح‌القدس، مطالعه لوح و قلم و کرسی و عرش و صحیفه، رابطه شب قدر و رابطه معراج با علم امام، به ارث بردن علوم انبیای پیشین، و تکلم بی‌واسطه با خدا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پس از بررسی مصادر و منابع علم امام لازم است به ماهیت و ابعاد آن پرداخته شود؛ در فصل چهارم مباحثی چون معجزه بودن، عام بودن، حضوری بودن، لدنی بودن، عدم تناقض و نسیان در آن، فزونی یافتن آن در هر لحظه و... ارائه می‌شود.

فصل پنجم به طور مفصل‌تر و عمیق‌تر و با مراجعه به آیات مرتبط و استفاده از تفاسیر بزرگانی، چون ابن عربی، ملاصدرا و علامه طباطبائی به مساله علم امام می‌پردازد.

فصل ششم به‌گونه‌ای خلاصه به نظر برخی عرفا، فلاسفه و متکلمان از جمله بوعلی، شیخ اشراق، ملاصدرا و امام خمینی در این باب می‌پردازد.

فصل هفتم در صدد رفع برخی تعارضات موجود میان آیات و روایات و عمومیت علم امام می‌باشد.

در انتهای این اثر، نمایه‌ای از آیات، روایات، اعلام و اصطلاحات نیز درج شده است.

چاپ نخست کتاب «علم امام (با رویکرد قرآنی، روایی، عرفانی، فلسفی و کلامی)» در شمارگان 1000 نسخه، 296 صفحه و بهای 70000 ریال راهی بازار نشر شد.