علي ططري، پژوهشگر و محقق حوزه تاريخ معاصر و دبير شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با بيان اين مطلب اظهار داشت: اين اسناد بزرگترين مجموعه‌اي به شمار مي‌روند كه اين بخش در سال 89 موفق به خريد آن شده است. اين اسناد كه از مجموعه‌داري در اصفهان خريداري شده‌اند، در بردارنده سندهايي سياسي ـ اجتماعي مهمي‌اند كه از آن ميان مي‌توان به اسناد داخلي بنگاه‌هاي تجاري معروفي نظير بنگاه اسلاميه، بنگاه مسعوديه، بنگاه جمشيديان، بنگاه كازروني و ميربد اشاره داشت.

وي از سندهاي سياسي اين مجموعه به اسناد ضرغام السلطنه، اسناد برخي روحانيون دوران مشروطه اصفهان و حتي برخي فتاوي علماي عظام در تاريخ مشروطه ياد كرد كه اهميت فراواني براي كتابخانه مجلس دارند و عنوان كرد: پس از خريد اين مجموعه به سرعت بحث فهرست‌نويسي و شناسايي اسناد آن در حال پيگيري است. پيش‌بيني مي‌شود، ظرف چند ماه آينده اطلاعات اين مجموعه در پايگاه‌ اطلاع‌رساني كتابخانه مجلس و در دسترس عمومي قرار گيرد.

مدرس تاريخ معاصر، هدف اصلي اين مركز را اطلاع‌رساني هرچه سريعتر اين اسناد خواند و يادآور شد: اين مجموعه اسناد با توجه به تنوع مطالبي كه دارند، يعني حوزه‌هاي اقتصادي، سياسي و تجاري(گمركات)، در تمام موارد با تاريخ اجتماعي مردم در ارتباط اند و اطلاعات فراواني را مي‌توان از آن ميان استخراج كرد. براساس اين اسناد، ميزان در‌آمد و معيشت مردم يك دوره تاريخي مبادلات تجاري اين دوران، تعاملات سياسي تجّار با حكومت يا مجلس، مراودات تجار با يكديگر، از جمله مطالبي‌اند كه در اين مجموعه به چشم مي‌خورند. اين اسناد چشم‌اندازي كلي از تجارت آن دوران را ترسيم مي‌كنند.

ططري مشخص‌كردن مظنه و بهاي هر يك از كالاهايي كه در آن دوره تاريخي به خارج از ايران ارسال مي‌شدند را از ديگر اطلاعات اين مجموعه خواند و توصيف كرد: علاوه بر اين، با مطالعه اين اسناد ترمينال‌ها و ترانزيت‌هاي كالا براي ما مشخص مي‌شود، نقاط مبداء و مقصدي كه از طريق آنها كالاهايي به ايران خارج يا به کشور ما وارد مي‌شدند، از اطلاعات جانبي اين سندها به شمار مي‌آيند. 

وي ادامه داد: اسناد سياسي و اسناد مرتبط با روحانيت نيز در اين مجموعه جاي دارند. به عنوان نمونه سندي در اين مجموعه وجود دارد كه با يك واسطه، فتوايي از آيت‌الله ميرزاي شيرازي، صاحب فتواي تنباكو،‌ را تبيين مي‌كند. همچنين اسنادي درباره مسايل گوناگون روز، ربا و احكامي كه مراجع در امور اقتصادي آنها را صادر مي‌كردند، نيز در اين اسناد به چشم مي‌خورد.

دبير شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس ادامه داد: تعدادي از اين اسناد مسايل روز جامعه و نظر علما را درباره برخي از مسايل كه ممكن است، اكنون اسنادي از آن در دسترس نباشد، در اختيار پژوهشگران قرار مي‌دهد. مطالعه اين اسناد در تاليفات آتي به ويژه براي افرادي كه در تاريخ روحانيت و تاريخ معاصر در حال تحقيق‌اند، حقايق فراواني براي گفتن دربردارد.

وي از آن جهت كه در تاريخ معاصر ايران سه طبقه مؤثر روحانيون، تجار و روشنفكران وجود داشتند و اين مجموعه نيز اسنادي از آنها را ارايه مي‌كند، بر اهميت اين اسناد تاكيد ورزيد و گفت: همچنين اسناد ديگري از ملاباشي، منجم‌باشي، ضرغام السلطنه، اسناد مرتبط با خاندان ظل السلطان وجود دارد كه درباره مسايل سياسي بحث كرده‌اند. 

ططري با اشاره به تفكيك و دسته‌بندي كه در ارايه اسناد اين مجموعه از سندها صورت گرفته است، گفت: اين اسناد بيش از 12 مجموعه مجزا هستند كه به تفكيك موضوع، دسته‌بندي شده‌اند و در هر موضوع مانند اسناد بنگاه جمشيديان، حدود 80 تا 90 سند وجود دارد. فردي كه اين مجموعه را عرضه كرده، از آرشيو داراني به شمار مي‌رود كه بيش از 40 سال در گردآوري اين مجموعه همت گمارده است.

گفتني است، سياست‌گذاري اصلي اين اسناد را شوراي ارزيابي كتابخانه مجلس بر عهده دارد و علاوه بر تعيين رويكردهاي آيين‌نامه‌اي در اين حوزه، كار بر روي اين مجموعه را تا حدي مشخص و تبيين مي‌كند. 

اين مجموعه كه اكنون كار فهرست‌نويسي آن آغاز شده است، پس از اتمام اين مرحله براي چاپ و نشر آماده خواهد شد.