جاويد به خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، گفت: در راستاي تلاش براي ثبت نقل و نقالي به عنوان هنر ملي كه در آينده به ثبت جهاني هم خواهد رسيد، بررسي درباره تاريخ نقل و نقالي در ايران را از پنج سال پيش آغاز كرده‌ام.

وي ادامه داد: تحقيقات اين كتاب به صورت ميداني و كتابخانه‌اي انجام شد و در نهايت به اين نتيجه رسيدم تاكنون منبع منسجمي درباره تاريخچه نقل و نقالي نوشته نشده؛ پس با توجه به نگرش جوانان درباره مسايل فرهنگي و كمبود منابع آموزشي نقالي تدوين اين مجموعه آغاز شد.

به گفته وي، نقل و نقالي در اين مجموعه سه جلدي از پيش از ورود آريايي‌ها به منطقه‌اي كه امروز به عنوان كشور ايران شناخته مي‌شود مورد بررسي قرار گرفته و ريشه‌يابي تاريخي شده است.

جاويد توضيح داد: جلد نخست از «ابتداي تاريخ تا پايان آل‌بويه»، جلد دوم «از پايان آل بويه تا پايان دوره تيموري و شروع غزنويان» و جلد سوم «از غزنويان تا دوره پهلوي» را دربرمي‌گيرد.

وي افزود: در جلد اول و دوم در مورد نقل‌هاي آوازي كه به عنوان نقالي مي‌شناسيم، سخن گفته‌ام و تاريخچه نقل‌هاي موسيقايي و چگونگي شكل‌گيري نقل‌هاي موسيقايي را دوره به دوره توضيح داده‌ام. 

جاويد دو جلد نخست اين مجموعه را آماده چاپ كرده و در حال حاضر مشغول نوشتن جلد سوم از غزنويان تا دوره پهلوي است. به گفته وي، با توجه به دوره تاريخي كه در جلد سوم توضيح داده مي‌شود و تغييرات زيادي كه نقالي به خود ديده است اين جلد زمان بيشتري براي مكتوب شدن نياز دارد. 

وي توضيح داد: در دوره صفويه نقالي اوج مي‌گيرد و شيوه‌هاي مختلف نقل چون مركب‌خواني، مرصع خواني و شيوه‌هاي خوانندگي در نقالي به وجود مي‌آيد؛ در واقع در قرن 12 نقالي اوج مي‌گيرد و در اواخر این قرن كاهش دارد، در اوايل قرن 13 كم مي‌شود و در دوره رضاخان با محدوديت روبرو مي‌شود. 

جاويد افزود: در اين مجموعه حتي به نقل‌هاي ديگري كه در كشور وجود دارد چون «حسيني‌يا»،‌ «مغول دختر»،‌ «قصه رابعه» و «قصه جعفر برمكي» پرداخته شده؛ از قبیل این که چگونه برخي از اين داستان‌ها به وجود آمد و در چه دوره‌اي منظوم شد.

جاويد با بيان اينكه در اين مجموعه طومارنويسي در نقالي و تاريخ آغاز آن مورد بررسي قرار گرفته،‌ اظهار داشت: نقالان موسيقايي براي خودشان طومار و بياض داشتند كه در كتاب ريشه‌يابي تاريخي شده است.

وي معتقد است: موسيقي بخشي از فرهنگ ايران است و نمونه موسيقي حماسي كه در ايران وجود دارد در هيچ كجاي دنيا نيست. بايد از راه درست موسيقي را بازشناسايي كرد و به روش صحيح به جامعه انتقال داد. اين فرهنگ‌سازي مي‌تواند بسيار تاثيرگذار باشد چون آيين‌ها فرهنگ سازند.

مجموعه سه جلدي «تاريخ نقل و نقالي در ايران» با حمايت مركز موسيقي حوزه هنري منتشر خواهد شد.

وي اضافه كرد: مجموعه «پرند ستايش در ايران» كه جلد نخست آن امسال از سوي انتشارات سوره مهر منتشر شد به موازات اين كار انجام مي‌شود. در جلدهاي بعدي اين مجموعه به بازشناسي بخش‌هاي ديگر موسيقي مذهبي ايران پرداخته مي‌شود. اين مجموعه در 8 جلد منتشر خواهد شد. 

جلد نخست «پرند ستايش در ايران» شامل بخش‌هاي «بازشناسی»، «ذکرخوانی»، «نعت‌خوانی» و «چاووش‌خوانی» است.

كتاب در بخش‌هاي مختلف به تعریف واژه ذکر، تعریف ذکر از دیدگاه مکاتب عرفانی، فضیلت و اهمیت ذکر در ادیان، انواع ذکرخوانی در ایران، آداب ذکر، نعت و موسیقی، هنر نعت و کمبودهای پژوهشی در بخش درونمایه‌های نعت، نعت ولادت پیامبر(ص) به زبان تالشی، نعت پیامبر (ص) در ترانه‌های مذهبی منطقه تابیاد و روایت ابوجهل و پیامبر(ص) پرداخته است.

«آواهاي روح‌نواز»، «موسيقي آييني»، «نقش زن در موسيقي مناطق و نواحي» و «موسيقي رمضان در ايران» از جمله آثار منتشر شده هوشنگ جاويد است.