به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «ابراهیم رمضانی» از مجموعه مشاهیر نشر کتاب ایران تالیف سیروس سعدوندیان است که به بررسی حضور این ناشر در انتشارات سینا می‌پردازد.

از بازار حلبی‌سازها تا میدان بهارستان

درباره معرفی موسس انتشارات سینا می‌خوانیم: «ابراهیم رمضانی در سال 1297 خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. محیط خانواده، بستر فرهنگ و ادب بود و دل‌مشغولی غالب افراد آن، فروش و نشر کتاب. پدربزرگ، پدر، عمو و دو برادرش‌ (محمد و محمود) پیش از او طریق اینسان معیشت را گشوده بودند، و همین ابراهیم را نیز دل‌سپرده کتاب بار آورد. آن‌گونه که گفته خواهد شد، ابراهیم از دوره دبیرستان در کتابفروشی ابن‌سینا مشغول به کار شد، تحصیلات خود را تا دیپلم ادامه داد، و پس از آن یکسره به کار کتابفروشی پرداخت.» (ص 9)

در رابطه با مرکز ثقل کتابفروشی‌ها در عصر پهلوی نخست آمده است: «در آن زمان، غالب «کتابفروشی‌ها در بازار حلبی‌سازها و نیز خیابان ناصرخسرو بودند»، غالب چاپخانه‌ها نیز «در لاله‌زار و استانبول» و معدودی هم «در بازار، کوچه مسجدجامع». اما به تدریج حول و حوش میدان مخبرالدوله و راسته شاه‌آباد، به سبب قرابت مکانی با میدان بهارستان و مجلس شورای ملی، که مرکز ثقل سیاست کشور و تا چندی، کم و بیش، مأوای اندیشمندان و اهل فرهنگ بود،‌ شاهد گشایش و تجمع کتابفروشی‌ها شد؛ چندان که بعدها، «از 1314 یا 1315»، این خیابان مرکز ناشران کتاب گردید، مرکزی که به مرور ایام، پس از دهه سی، به مقابل دانشگاه تهران منتقل شد.» (ص 10)

هرچه صفحات کتاب را ورق می‌زنیم علاوه بر شناخت حال و هوای کتاب و ناشران، از وجود برخی اصناف در حوزه نشر باخبر می‌شویم از جمله درباره مجمع ناشران کتاب می‌خوانیم: «ابراهیم کار نشر در ابن‌سینا را نخست تحت عنوان «مجمع ناشر کتاب» آغاز کرد. آن مجمع، شامل شماری از فضلای ایران، ازجمله رشید یاسمی و رضازاده شفق بود که در امر گزینش کتاب یاور رمضانی بودند. رمضانی پس از نشر یازده جلد کتاب با این عنوان، نام کتابخانه ابن‌سینا را بر کتب منطبعه خود جای داد و نخستین اثری که با نام ابن‌سینا به چاپ رسانید، «کلبه عموتوم» بود، به ترجمه شوهرخواهرش،‌ حسین کیانی. دومین اثر منتشرشده در کتابخانه ابن‌سینا «در غرب خبری نیست»، به ترجمه هادی سیار سپانلو بود که فروش موفقی داشت و به‌صورت پاورقی در روزنامه «اطلاعات» نیز به چاپ رسید. مجتمع ناشر کتاب تا دیرزمانی به مثابه مشاور علمی و فرهنگی در حیطه انتخاب آثار،‌ در کنار ابن‌سینا ماند.» (ص 13)

حبسی که دل و دماغ نشر کتاب را زدود

رمضانی در شرکت سهامی انتشار همراه با برادران محجوب (جعفر و حسن)  دستی بر آتش داشت. این حضور برای وی حاشیه‌هایی به همراه داشت که باعث شد پایش به زندان باز شود. زندانی که درباره تاثیر مخرب آن بر رمضانی می‌خوانیم: «آن نامردمی و جفایی که پس از سال‌ها خدمت فرهنگی و چاپ بالغ بر یک‌هزار و دویست عنوان کتاب بر شادروان رمضانی رفت،‌ سخت مخرب افتاد. به گفته محسن رمضانی؛ دستگیرش کردند و بردند و چند ماه زندانش کردند. نمی‌دانیم در آنجا بر سر او چه گذشت، اما وقتی بیرون آمد، دیگر آدم سابق نبود و دل و دماغ چاپ و نشر کتاب را نداشت.» (ص 20)

سعدوندیان که در دهه هفتاد ته مانده انتشارات ابن سینا را در یک فروشگاه کوچک پیدا می‌کند با ذوق از آثار گران‌سنگ و نسخ خطی ارزشمند آن می‌گوید: «حاج ابراهیم دیگربار راهی خارج شد و نزد خانواده رفت. سال بعد نیز مدت کوتاهی بازآمد و مراجعات و خریدها تجدید گردید. پیش از رفتن دگرباره به خارج از کشور، آن مرحوم اسناد بازمانده از کتابفروشی و تجارتخانه پدرش را با شماری اوراق بازمانده از فعالیت خود در «ابن‌سینا» به من سپرد. غالب آن اسناد، کپی‌هایی بود بر کاغذهای پوستی. شماری از آنان را گزیده و تحت عنوان «تا چه می‌شود؟» به طبع سپردم. کاوه نیز مخابرات تیمسار شاه‌بختی در عملیات لرستان را به‌عنوان همان عملیات، تصحیح و تحشیه کرد و به طبع رساند. انتشارات ابن‌سینا، در سال‌های طولانی فعالیت خود، به گفته مرحوم ابراهیم رمضانی قریب به یک‌هزار و دویست عنوان کتاب انتشار داد.» (ص 34)

مولف درباره خدمات رمضانی در نشر کتاب می‌نویسد: «واپسین سال‌های عمر ابراهیم رمضانی در رفت و آمد میان ایران و آمریکا سپری شد. وقایع ناگواری که برای او رخ داد، انگیزه و رمق کار را از او گرفته بود،‌ و از کتابخانه و انتشارات ابن‌سینا، تنها فروشگاهی بی‌رونق در میدان هفت‌تیر باقی مانده بود. ابراهیم رمضانی در سال 1376 ش در آمریکا درگذشت. خدایش بیامرزاد. او خاطراتی بغایت شیرین از خویش در ذهن من باقی گذاشت،‌ خاطراتی از بزرگمردی فرهنگ‌پرور،‌ شیفته فرهنگ و ادب و تاریخ این دیار؛ دانشی مردی گشاده‌رو و گشاده‌دست، که گرچه جز نامردمی حق ناشناسان و آزار دژخیمان رژیم پهلوی طرفی از این سامان نیست، اما به‌رغم تمامی دل‌شکستگی‌ها، آنی از کار کتاب و خدمت به فرهنگ ایران‌زمین بازنماند.» (ص 43)

کتاب «ابراهیم رمضانی» از مجموعه مشاهیر نشر کتاب ایران تالیف سیروس سعدوندیان در 48 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و به بهای 5 هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.