رئیس خانه نقد موسسه خانه کتاب ادامه داد: قلم نوایی از جوانی از پختگی زيادي برخوردار بود تا جایی که وقتی به دعوت تعدادي از فرزانگان كشور ترکیه تنی چند از ادیبان ایراني به آن کشور سفر کردند، همگان از دیدن چهره جوان او تعجب کردند و شاید انتظار پیری سرد و گرم چشیده را داشتند.
کیانفر به آثار دکتر نوایی اشاره کرد و گفت: مجموعه آثار او شامل بیش از 42 عنوان کتاب از جمله 24 كتاب در زمينه تصحیح متون تاریخی و ادبی، 11 كتاب در زمينه تصحیح سند و 8 عنوان تالیف می‌شود که گاهی بعضی از این تالیفات به چند جلد نیز می‌رسد. این همه ورای مقالاتی است که او تا قبل از درگذشتش به نگارش درآورده بود.
تاکید نوایی به تحقیق بدون حب و بغض
وی ادامه داد: نوایی پیوسته به تحقیق بدون حب و بغض تاکید می‌ورزید و در این‌باره می‌گفت: جامعه ما هر روز در حال تغییر است. به عنوان مثال در سال 1319 برق و آب به شکل امروزی در شهرها وجود نداشت و ما هر 15 روز يكبار به لطف ميراب محل از آب نه چندان تميزي بهره‌مند مي‌شديم. همه چیز در حال تغییر و تحول است و به تبع ذوق و سلیقه هم همزمان با آن تغییر می‌یاید.
کیانفر ادامه داد: نوايي بر اين عقيده بود نویسندگان، در گذشته آثار ادبی خود را با توجه به روش مرسوم در آن دوران به نگارش در می‌آوردند. نباید به پیشینیان از اینکه اصول علمی روز را رعایت نکرده‌اند نقد وارد کرد. باید عینک امروزی را به کناری گذاشت و با عینک زمانه به بررسی آثار گذشتگان پرداخت.
توجه وي‍‍‍‍‍ژه نوايي به اقبال آشتياني
وی با اشاره به اینکه نوایی از استادان خود به ویژه اقبال آشتیانی به نیکی یاد می‌کرده است گفت: نوایی از اقبال همچون پدر خود یاد می‌کرد و در مقابل انتقاد از پیشینیان همواره قد علم می‌کرد و در این باره می‌گفت: کاخ رفیع ادب فارسی از ابتدا به این شکل وجود نداشته است. افراد مختلفی آمدند و به اندازه فهم خود کاری را انجام دادند. اگر بخواهیم مردم حرمت ما را نگه‌دارند ما هم باید حرمت پیشینیان و حق دیگران را حفظ کنیم.
کیانفر ادامه داد: نوایی جزو معدود کسانی بود که در مدت 10 سالی که از فوت او گذشته بزرگداشت‌هایی به یاد او برگزار شده است. اما نخستین مراسم بزرگداشت برای او در سال 79 در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور وی برگزار شد.
نوايي به تاریخ‌نگاری غرب درباره ایران خوشبین نبود
وی نوایی را عاشق وطن و شیفته فرهنگ و تمدن ایران دانست و گفت: او به تاریخ‌نگاری غرب درباره ایران خوشبین نبود و از جمله کسانی بود که به تاریخ‌نگاری توجه ویژه‌ای مبذول داشت. سبب اين همه توجه استاد نوايي به اسناد و مدارك، پي بردن به ارزش حقيقي اسناد تاریخی از طرف او بود و آنچه در آرشيوهاي سازمان‌هاي دولتي به ضرورت جمع‌آوري و به صورت بايگاني راكد درآمده است به حكم صندوق‌هاي مادربزرگاني است كه نوادگان در حسرت ديدن نيم نگاهي به آنها هستند.
كيانفر ادامه داد: وقني از روي كنجكاوي به مجموعه اسناد و مكاتبات فرهنگي و سياسي نگاهی مي‌اندازيم در مي‌يابيم حاصل بيش از 6 هزار صفحه در 11 عنوان، چه شب بيداري‌هايي توام با بازنويسي از روي دست نوشته‌هاي عجيب و خطوط نامفهوم را در برداشته است. كاري كه نوايي در حد فاصل سال‌هاي 41 تا 67 به فرجام رسانده و امروز سازمان‌ها و نهادهاي مختلف با وجود امكانات و پرسنل هنوز نتوانسته‌اند از عهده آن برآيند و اگر هم انجام داده‌اند همه از پرتو كار نوايي بوده است.
وی در پایان سخنانش به نقل قولی از اشراقی درباره مرحوم نوایی پرداخت و گفت: احسان اشراقی دوران بازنشستگی را دوران استراحت افراد می‌داند اما مي‌گويد: اين تعريف درباره دوران بازنشستگي نوايي نمي‌گنجد چرا كه بسیاری از اشتغالات او در دوران بازنشستگی‌اش بوده است.
دوره سامانیان، حاکمان در خدمت عالمان بوده‌اند
سپس دکتر جواد هروی، نماینده مردم قاینات در مجلس شورای اسلامی و رئیس فراکسیون تاریخ گفت: مرحوم نوایی انسانِ فرهیخته کوچکي نبود. من سالیان زیادی را در محضر او گذراندم و نوایی را برخوردار از فضایل برجسته‌ای مي‌دانم.
وی ادامه داد: در کشور ما نگاه شایسته‌ای به فرهیختگان نمی‌شود، به طوری که برای دفن ریچارد فرای، ایرانشناس و مورخ آمریکایی از سوی عده‌ای تندرو موضع‌گیری‌های نابجايي صورت گرفت. در جامعه ما نگاه شایسته‌اي به فرهیختگان به طوری که نگاه حاکم بر جامعه باشد وجود ندارد.
هروی افزود: من دوره سامانیان را برای تحقیق در دانشگاه انتخاب کردم و اگر بخواهم یک جمله از آن دوران بگویم، دوره سامانیان را عصر طلایی ایران بعد از اسلام می‌دانم، دوره‌ای که حاکمان در خدمت عالمان بوده‌اند نه عالمان در خدمت حاکمان.
صدرنشيني عالمان لازمه پيشرفت جامعه است
نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه داد: جامعه ما زمانی می‌تواند رنگ پیشرفت به خود بگیرد که عالمان آن صدرنشین باشند لکن جامعه فعلی به آن مرحله نرسیده است. بايد شخصیت‌های دلسوزي همچون نوایی‌ها در این سرزمین تلاش کنند تا ما را به آن مرز برسانند.
هروی با بیان اینکه من به عنوان شخصیت سیاسی تأمل تاریخی را در میان مسئولان کشور نمی‌بینم گفت: یک بار در مجلس این خواسته را مطرح كردم که لازم است بعضی از مسئولان قوای سه‌گانه دعوت شوند تا از بینش‌های تاریخی بهره ببرند و نگاهی به تاریخ معاصر داشته باشند. ما در بسیاری از تصمیمات سیاسی رنگ تعاملات تاریخی را کمرنگ می‌بینیم به طوری که اگر بخواهیم واقعه‌ای را به واقعه تاریخی تمثیل کنیم موجب تعجب بسیاری خواهد شد.
رئیس فراکسیون تاریخ مجلس با بيان اينكه گناه اهل تاریخ اين است كه نتوانست تاریخ را به خورد حاکمان دهد، ادامه داد: پذیرفته شدن غیراخلاقی 3 هزار بورسیه در كشور نشان‌دهنده این است که کارهای اخلاقی بیشتری باید در جامعه انجام شود.
شاگردان نوایی تحت تاثیر افکار و تبحر او بودند
هروی مرحوم نوایی را شخصیتی توانا، خوش ذوق و پرنفوذ بر شاگردانش دانست و گفت: وی خود را وقف اخلاق علمی کرد، اخلاق او بی‌بدیل و نکات سنجیده‌ای که نوايي از مباحث تاریخی بیرون می‌کشید، در نوع خود بی‌نظیر بود. بی‌ادعا سخن می‌گفت و می‌نوشت و به این دلیل می‌توان آثار او را شاهکارهای عرصه تاریخ اعلام کرد.
وی نکات مثبت مرحوم نوایی را بیش از نکات منفی وی خواند و گفت: نوایی عاشقانه آموخت، نوشت و از دنیا رفت. شاگردان او تحت تاثیر افکار و تبحر او بودند و از افتخارات من شاگردی دکتر نوایی است و این افتخار را همواره فریاد می‌زنم.
هروی ادامه داد: از خصوصیات نوایی تلاش برای باسوادتر کردن شاگردانش از خودش بود. من در رساله فوق‌لیسانس و دکترای از او راهنمایی خواستم و او در جواب خواسته من گفت: «من استاد سخت گيري هستم.» و من در جواب او گفتم: «مي‌خواهم آنقدر از من ایراد بگیرید که در نهایت بگویم دکتر نوایی بر من و کارم نتوانست اشكالي وارد كند.»
نوایی نگاه بیطرفانه به تاریخ را به دانشجویان آموزش داد
این نماینده مجلس ادامه داد: مرحوم نوایی نگاه بیطرفانه در مباحث تاریخی و نداشتن نگاهی مغرضانه به مسائل تاریخی را به ما آموخت. او انسان متواضعی بود و داشتن انصاف را در کارهای خود همواره به شاگردانش متذکر می‌شد.
وی در پایان سخنانش افزود: ما در کشور، فرهنگی که سپاسگزار بزرگان و معلمان سرآمد خود باشیم نداریم و اگر روزی تمثال بزرگان خود را در میادین شهر نصب کنیم، شاهد پیشرفت شگرف در کشور خواهیم بود.
نوایی دوست نداشت تمام شود
در ادامه این همایش سیدعلی موجانی، رئیس کتابخانه وزارت امور خارجه درباره مرحوم دکتر نوایی گفت: نوایی هرگز در مجالس ختم و تشییع دوستان و همکارانش شرکت نمی‌کرد و این برای من جای سوال بود که چرا او به فوت آشنایان خود واکنشی نشان نمی‌دهد. یک روز دلیل این کار را از او پرسیدم و نوایی در پاسخ من گفت: «علاقه ندارم خاطره مجلس ختم و تشيیع دوستانم را در ذهن خود بسپارم، زیرا با این كار خود را تنهاتر احساس می‌کنم.»
وی افزود: نوایی استاد تنهایی بود و در بسیاری مواقع در تنهایی خود فرو می‌رفت. قدردانی و سپاسگزاری از خدمات فرهنگی او مغفول مانده به طوری که 10 سال پیش هنگامی که نوایی به عنوان چهره ماندگار معرفی شد چند روز از مرگش می‌گذشت. نوایی دوست نداشت تمام شود و حسن روحیه و عاطفه خود را در پس چهره عبوس خود پنهان می‌کرد. این استاد تاریخ دارای روحیات خاص انسانی بود و این آمادگی را داشت که درباره وی قضاوت نادرست کنند اما حاضر نبود مکنونات قلبی خود را بیان کند.
رئیس کتابخانه وزارت امور خارجه ادامه داد: من به مرحوم نوایی وامدار هستم به دلیل اینکه برای موقعیت کاری خود کتاب ایران و جهان او را خوانده‌ام. این کتاب در وزارت امور خارجه از ارزش پایان‌ناپذیری برای ما و نسل‌های بعد از ما برخوردار است.
موجانی به تحقیق خود درباره فرقه بابیه اشاره کرد و افزود: دو سال قبل که این تحقیق را آغاز کردم به منابع و اسناد مختلفی مراجعه کردم که از آن جمله کتاب «اعتضادالسلطنه» مرحوم نوایی بود. در هیچ منبع و سندی، تیزذهنی اي را که در این کتاب از مرحوم نوایی دیدم مشاهده نکردم. او موضوعات را به طور خاصی تجزیه و تحلیل می‌کرد و به طور قطع مي‌گويم هیچ کس مانند مرحوم نوایی نتوانست بابیه را بشناسد و آن را بررسی کند.
نوايي در این 10 سال گذشته زنده‌تر شد و زنده هم خواهد ماند
عبدالکریم جربزه‌دار، مدیر انتشارات اساطير دیگر سخنران این همایش یک روزه بود. او در سخناني درباره نوايي گفت: فوت مرحوم نوایی سرآغاز تولد دوباره‌ای برای او بود. 16 مهر سال 83 تا به امروز زمینه‌اي فراهم آمد که اگر حب و بغضی وجود داشت کنار رود و جامعه علمی به کارنامه فعالیت‌های نوایی بپردازد. او در این 10 سال گذشته زنده‌تر شد و زنده هم خواهد ماند.
در پایان این مراسم همسر مرحوم نوایی در سخنان کوتاهی گفت: 10 سال از فقدان همسرم مي‌گذرد که برایم بسیار سخت و جانکاه بود اما تسلی خاطرم، دوستان و همکاران همسرم بودند که نشان دادند نام و یادش زنده است و این مرا دلگرم می‌کند.
وی با تشکر از بانیان برگزاری این همایش افزود: برگزاری چنین مراسمی به معناي حرمت دادن به مقام علم است. آنچه شما کردید نشانه قدرشناسی از دانش است كه نمي‌توان به خاطر آن مراتب سپاسگزاري را ابراز داشت.
پایان‌بخش این مراسم اهدای لوح یادبود به همسر مرحوم نوایی از سوی انجمن ایرانی تاریخ توسط دکتر رضا شعبانی، دکتر جواد هروی، دکتر محسن جعفری‌مذهب و دکتر سیمین فصیحی بود.
نظر شما