به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست تخصصی «بایدها و نبایدهای زندگی‌نامه‌نویسی شهدای انقلاب و دفاع‌مقدس» امروز سه‌شنبه (19 اردیبهشت‌ماه) با حضور رضا امیرخانی، نویسنده و مرتضی سرهنگی در غرفه انتشارات فاتحان برگزار شد.
 
سرهنگی با اشاره به دو تحول بزرگ انقلاب و جنگ بر ادبیات گفت: از جمله سنت‌هایی که بعد از جنگ‌ها و انقلاب‌ها ایجاد می‌شود «نوشتن» است. زندانی‌های سیاسی و مبارزان همچنین سربازها آزاد می‌شوند و به خانه برمی‌گردند و نوشتن را آغاز می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، ادبیات ویژه‌ای به‌نام «ادبیات اردوگاهی» در این میان ایجاد می‌شود که انسانی‌ترین گونه ادبیات جنگ است. به‌عبارت دیگر ادبیات اردوگاهی، بی‌مرز است.
 
وی ادامه داد: نمی‌توان ادبیات داستانی و ادبیات زندگی‌نامه‌ای را با یکدیگر مقایسه کرد چرا که دوگونه متفاوت از ادبیات هستند. جنگ پدیده بزرگ‌تر از خیال و ذهن‌ ماست. نمی‌توان با خیال تاریک، به تحولات بزرگی مانند جنگ و انقلاب نزدیک شد؛ بنابراین باید از دانسته‌های خود استفاده کنیم. به‌تعبیر دیگر اگر ذهن نویسنده مانند منشور باشد دانسته‌ها طیف رنگی را ایجاد خواهند کرد. خاطره تعلیق ندارد در واقع روایت ساده یک صاحب تجربه از جنگ یا انقلاب است.
 
سرهنگی افزود: با روش‌های ساده مانند جابه‌جایی می‌توان خاطرات را جذاب کرد؛ به‌عبارت دیگر اگر مصاحبه‌گر در روح و درونیات مصاحبه‌شونده ورود کند اثر قابل‌توجهی به‌دست خواهد آورد. به‌نظر می‌رسد زمانه ما، زمانه تولید جنس متوسط نیست. اگر کتاب خوب تولید شود به‌طور قطع مخاطب خود را به‌دست می‌آورد. بخشی از این کار به آموزش بستگی دارد. خاطره‌نویسی نیز آموزش می‌طلبد؛ بنابراین طی دوسال گذشته به کار آموزش نویسندگان مشغول بودم.
 
این نویسنده و چهره سال هنر انقلاب اسلامی اظهار کرد: ادبیات جنگ و انقلاب ذات مردمی دارد. انقلاب از طبقه پایین شروع شد؛ بنابراین تمام خانواده‌ها درگیر این پدیده بودند. خاطره‌نویسی موجب می‌شود تا مخاطب به‌عنوان مثال در 200 صفحه تجربه زندگی عالمان، بزرگان، سربازان و مبارزان سیاسی را دریافت و دست به انتخاب بزند. هر دوگونه ادبیات داستانی و ادبیات خاطره جذاب اما مستقل هستند.
 
مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری افزود: از دلایل ظهور زندگی‌نامه‌نویسی، شناسایی قیمت تمام‌شده جنگ برای مردم است. ادبیات قیمت تمام‌شده جنگ را نمایان می‌کند. تاریخ رسمی هیچ‌گاه درباره همسر شهید لشکری صحبت نخواهد کرد؛ بنابراین ادبیات این کار را انجام می‌دهد و می‌فهمیم که چگونه با کشور رفتار کنیم؛ علاوه بر این تاریخ، درباره راهی‌کردن 36هزار دانش‌آموز به جبهه‌های جنگ صحبتی نخواهد کرد. کابوس‌ سربازان و اسرای جنگ را تاریخ رسمی مطرح نمی‌کند؛ به‌عنوان مثال 18 سال اسارت شهید لشکری در تاریخ جنگ منعکس نخواهد شد. در صورتی که قیمت جنگ به واسطه توجه به ادبیات جنگ مشخص شود سربازان نیز احترام پیدا می‌‌کنند. 
 
سرهنگی ادامه داد: هرگونه ادبی جنگ، در تلاش است تا قیمت آن‌را مشخص ‌کند. به‌نظر می‌رسد، جنگ به‌اصطلاح در دسته صندلی ما قرار گرفته چرا که نمی‌دانیم قیمت آن چقدر است. پیش از این گفتم صدام از مادران ایران، شکست خورد چراکه مادران این سرزمین جوانان و نوجوانان خود را راهی جبهه ‌نبرد کردند. زنان موجب افزایش توان مردان در جبهه‌های جنگ می‌شوند به‌همین دلیل بود که صدام جنگ را به شهرها کشاند تا پایه‌های تزلزل خانواده‌ها را فراهم کند.
 
وی اظهار کرد: آلمان بعد از جنگ جهانی، برای ثبت خاطرات خود «گروه 47» را تشکیل داد؛ دو نویسنده در حوزه خاطره‌نویسی جنگ موفق به دریافت جایزه نوبل شدند؛ روسیه نیز به قول یکی از مسئولان دولتی این کشور بدون این نوع ادبیات در دنیا شناخته شده نیست. آیا به روزی می‌رسیم که بگوییم ایران بدون ادبیات جنگ، تنها یک فلات است. دنیا با خاطرات جنگ جوان می‌ماند تا مشکلات خود را برطرف کند؛ با این وجود در حوزه خاطره‌نگاری جنگ در مقایسه با بسیاری از کشور‌ها جلو‌تر هستیم.        
 
این نویسنده حوزه ادبیات جنگ ادامه داد جنگ دو دستور‌ زبان شامل عصر جنگ به‌معنای تبلیغی و شعاری که باید حفظ شود و عصر بعد از جنگ به معنای تعقل نظام رسانه‌ها دارد. ادبیات جنگ هنوز دغدغه دانشگاه‌ها و مراکز ادبی و علمی ما نیست در صورتی که این اتفاق بیفتد شاهد تولید آثار فاخر در این عرصه خواهیم بود. ادبیات جنگ در حالی که بسیاری از سربازان و شهدای ما برخاسته از روستاها بودند هنوز روستایی نشده است.

 سرهنگی، عموی ادبیات انقلاب است

امیرخانی اظهار کرد: مرتضی سرهنگی، عموی ادبیات انقلاب اسلامی و در واقع گنج‌یاب است. سرهنگی به اندازه «آلان کاوالیه» در تربیت و تولید اثر در حوزه ادبیات جنگ تلاش کرده است. تربیت نویسنده در این حوزه از مسیری به‌جز سلوک نمی‌گذرد. ادبیات انقلاب اسلامی در خودش ریشه دارد اما به‌نظر می‌رسد که زندگی‌نامه‌نویسی به‌صورت روش‌مند دنبال نمی‌شود؛ به‌عبارت دیگر از دل کمیت، کیفیت خارج نمی‌شود.      
 
وی درباره تفاوت‌های زندگی‌نامه‌نویسی و ادبیات داستانی افزود: به‌لحاظ فنی زندگی‌نامه‌نویسی و ادبیات داستانی دارای عناصر متفاوتی هستند. هر متن که دیالوگ، تصویرسازی و شخصیت‌پردازی داشته باشد داستان است؛ بنابراین برای تشخیص تفاوت این دو باید به این پرسش پاسخ دهیم که داستان چه ویژگی‌های اساسی دارد که زندگینامه داستانی فاقد آن است. به‌نظر می‌رسد که خاطرات و زندگی‌نامه داستانی جای داستان را نمی‌گیرد. به‌عبارت دیگر تصور اینکه زندگی‌نامه داستانی جای داستان را بگیرد غلط است، من طرفدار داستانم. 
 
امیرخانی ادامه داد: تعلیق و تخیل دو عنصر اساسی در تفاوت بین داستان و زندگینامه داستانی است. مخاطب در داستان به‌دنبال یک اتفاق است در حالی‌که در زندگینامه داستانی مخاطب می‌داند که شخصیت چه سرنوشتی پیدا می‌کند.
 
این نویسنده در نقد و شناسایی نقاط ضعف زندگینامه‌نویسی گفت: به استثنای فعالیت حوزه هنری به نظر می‌رسد در زندگینامه‌نویسی شهدای دستاوردهای قابل توجهی وجود ندارد. در صورتی که شاخه زندگینامه داستانی اثر منحصر‌به‌فردی تولید شود می‌توان صاحب‌اثر را گنج‌یاب توصیف کرد. مهم‌ترین و برترین اتفاقات، جنگ و انقلاب هستند؛ در مقایسه با وضعیت ادبیات جنگ با انقلاب می‌توان گفت که ادبیات جنگ از ادبیات انقلاب جلوتر به دلیل زمان کوتاه بین انقلاب تا جنگ است.
 
امیرخانی ادامه داد: انقلاب به‌معنای واقعی در ایران مردمی بود. مهم‌ترین نقطه در جریان جنگ، داوطلبانه‌بودن آن است علاوه براین داوطلبانه‌بودن و مردمی‌بودن در پدیده جنگ مخلوط شده است. این در حالی است که انقلاب تمام مردم و زندگی آن ها را درگیر کرده است.
 
سی‎اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» و با ریاست سیدعباس صالحی از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب میزبان علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خواهد بود.