به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، حسن میانداری، عضو هیات علمی گروه مطالعات علم موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه، در ابتدای این مراسم سخنرانی خود را با موضوع «نسبت فلسفه و زیست‌شناسی» آغاز کرد و گفت: فلسفه را می‌توانیم به دو دسته عمومی و تخصصی تقسیم کنیم. فلسفه عمومی که از آن صحبت می‌کنیم، از سه جنس متافیزیکی، معرفت‌شناسی و سمنتیکی تشکیل شده است و مباحث تخصصی آن به موضوعات فلسفه علم و اخلاق می‌پردازد.

وی با اشاره به تاریخچه‌ نسبت فلسفه و زیست‌شناسی افزود: هر فلسفه‌ای به علم زیست‌شناسی اجازه ورود نمی‌دهد. به طور مثال، فلسفه افلاطون اصلاً‌ اجازه ورود زیست‌شناسی به علم را نداده است. در عالم حاضر نیز کسانی هستند که با دیدگاه فلسفی با علم به طور کلی یا زیست‌شناسی به صورت خاص مخالفت می‌کنند اما ارسطو شاگرد افلاطون با فرض تعریف خود افلاطون، علم زیست‌شناسی را ایجاد کرد و پدر این علم شناخته شد. 

این استاد فلسفه با بیان این‌که فلسفه می‌تواند به علم زیست‌شناسی جهت دهد، اظهار کرد: برعکس آن نیز ممکن است و زیست‌شناسی می‌تواند به فلسفه جهت دهد که این در آثار ارسطو مشخص است.

این عضو هیات علمی گروه مطالعات علم موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با بیان این‌که زیست‌شناسی گاهی به ابطال نظریات فلسفی هم کمک می‌کند، یادآور شد: امروز یک مجموعه زیستی پیدا شده که جدای از مشکلات نظری نشان می‌دهد سلسله مراتب وجوب اشکال دارد. به طور مثال، اگر همین موجودات منقرض شده مانند دایناسورها را در نظر بگیریم به نقد نظریه سلسله مراتب می‌انجامد.

وی همچنین با اشاره به این‌که برای ابطال یک نظریه باید یک نظریه فلسفی دیگر بیابیم که با یافته‌های فلسفی ما سازگارتر باشد، گفت: تغییر نظر فلسفی یک دانشمند ممکن است به ابداع نظریات جدید بینجامد. دانشمندان بزرگ در تاریخ علم معمولاً فلسفه نمی‌دانستند اما با فلسفه ارتباط داشتند. به طور مثال، داروین هیوم را می‌شناخت و با فلاسفه زمان خود ارتباط داشت.

میانداری اضافه کرد: از قرن نوزدهم که فلسفه علم به‌تدریج با کارهای هیوم ایجاد شد، داروین با آرای این افراد آشنا بود. او با استفاده از این آرا به نظریه نیای مشترک رسید و معتقد بود که این برای یک نظریه علمی خوب نیست که تنها اتفاق را توصیف کند. یک نظریه باید علت را هم بیان کند. او این امر را از فلسفه علم زمانه‌اش گرفته بود.

میانداری در ادامه با بیان این‌که براساس داده‌های علمی در یک زمان ممکن است یک نظریه غیرعلمی و خرافی تشخیص داده شود اما با عوض شدن نظریات در زمانی دیگر مورد توجه قرار بگیرد، گفت: علت این‌که نظریه داروین در آن زمان پذیرفته نشد، این بود که نظریه او استقرائی نبود اما بعدها دانشمندان فهمیدند که استقراء الزاماً برای علمی بودن کافی نیست. 

این مدرس فلسفه گفت: فلسفه دین نیز با زیست‌شناسی مرتبط است و از جهاتی مانند بحث وجود خدا در برهان نظم و شعور  به ویژه در جانداران نشان داده می‌شود.

میانداری همچنین با اشاره به این‌که کتاب تاریخی درباره زیست‌شناسی نداریم، گفت: متاسفانه به صورت کلی درباره تاریخ علم و به‌ویژه زیست‌‌شناسی کمتر کتاب نوشته شده و بیشتر کتاب‌هایی که در حوزه تاریخ زیست‌شناسی نوشته شده‌اند، از سوی غیر ایرانی‌ها بوده است.

به گفته وی، در حوزه نجوم و ریاضیات آثار متعددی نوشته شده‌اند اما درباره تاریخ زیست‌شناسی کمتر کار شده است.

محمدرضا سعید‌آبادی، سخنران دیگر این مراسم، سخنرانی خود با موضوع «یونسکو و روز جهانی فلسفه» را ارایه کرد و گفت: پاسخ دنیای امروز تنها به پرسش‌های تکنیکی نیست و امروز فلسفه نقش مهمی در رفع چالش‌ها و موضوعات جهانی دارد. بنابراین در بین تمام منابع جهانی، فلسفه به ما یادآوری می‌کند که منابع معرفتی هم هستند که به جدّ تجدیدپذیرند.

وی با اشاره به شعار انتخابی امسال روز جهانی فلسفه از منظر یونسکو با عنوان «جوامع فراگیر و سیاره پایدار» اظهار کرد: نیاز امروز جهان برای یافتن پاسخ‌ها میانبر فرهنگی است. امروز باید به فکر وضعیت فراگیری و پایداری جهان باشیم.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران با تأکید بر این‌که سازمان یونسکو با یک سوال فلسفی شکل گرفت، افزود: این نهاد بر اساس این پرسش که «امکان و شرایط ضروری دستیابی جامع بشر به صلح و امنیت پایدار در جهان چیست؟» شکل گرفت و پاسخ سوال از طریق پنج حوزه آموزشی، فرهنگی، علوم طبیعی، اجتماعی و ارتباطات در سازمان یونسکو مشخص شد.

وی راهبردهای بین‌بخشی یونسکو را تشریح کرد و ادامه داد: ترویج گفت‌وگوی فلسفی برای حل مسایل و مشکلات جهان و انسان، اجتماع و محیط زیست، تقویت و حمایت از آموزش فلسفه در سطوح مختلف، ارتقا و عمومی کردن دانش فلسفه، برپایی مراسم روز جهانی فلسفه به صورت سالانه، ایجاد شبکه محققان فلسفه و ایجاد کرسی دانشگاهی یونسکو در حوزه فلسفه، از جمله راهبردهای بین‌بخشی است که این سازمان در حوزه فلسفه تدوین کرده است.

در بخش دیگری از این مراسم دکتر خسرو باقری سخنرانی خود را با موضوع «فلسفه و روانشناسی» ارایه و تعاریفی مختلف را از فلسفه و روان شناسی تشریح کرد.

وی درباره ارتباط بین فلسفه و روانشناسی و تاثیرگذاری فلسفه و روانشناسی گفت: گاهی روانشناسی در داخل کار فیلسوف قرار گرفته است. به طور مثال، ما این موضوع را در آرای «سارتر» مشاهده می‌کنیم.

پیش از این قرار بود دکتر رضا داوری اردکانی با موضوع «فلسفه و نسبت علوم انسانی» و دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی با «موضوع فلسفه وزندگی دینی» در این همایش سخنرانی کنند که آنان در همایش حضور نیافتند.