دکتر مریم نکولعل تک؛ متخصص سلامت باروری، عضو هیات علمی گروه مامایی و سلامت باروری و مسئول کارگروه آموزش و مشاوره در مدیریت کرونا دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، به برخی از پرسش‌ها و دغدغه‌هایی که این روزها ذهن بسیاری از مادوران باردار و خانواده‌ها را درگیر کرده، پاسخ داد.
بارداری یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی زنان است که به‌دلیل تغییراتی که در بدن آنها رخ می‌دهد این تغییرات بر جسم و روان آنها تاثیرگذار و در شرایط ویژه کنونی، شیوع کرونا هم مزید بر علت شده است. لطفا درباره تغییرات این دوره و تاثیری که بر زنان باردار به‌ویژه در شرایط کنونی می‌گذارد، توضیح دهید؟
بارداری یکی از زیباترین دوره‌های زندگی هر زن است که طی کردن آن به سلامت و خوشایندی، یکی از اهداف نظام سلامت است. اما این روزها شیوع کرونا ( ویروس کووید 19) سبب اضطراب در جامعه و به تبع آن در مادران باردار شده است. در یک تحقیق، حدود یک سوم مادران باردار دچار اضطراب به دنبال شیوع کرونا شده بودند. اما باید توجه داشت که براساس یافته‌های فعلی احتمال بروز کرونا در مادر باردار با فرد غیرباردار مشابه است و مادران باردار می‌توانند مانند سایر افراد با رعایت نکات بهداشتی، خود و جنین‌شان را از کرونا مصون دارند. در هر صورت حفظ روحیه خوب در این دوران ضروری است و همه اعضای خانواده باید جهت سلامت و شادابی به یکدیگر و مادر باردار کمک کنند.
در کدام ماه‌های بارداری خطر بیشتری از نظر ضعف ایمنی و خطر مبتلا شدن به ویروس متوجه زنان است؟
همانطور که گفتیم در مجموع احتمال ابتلای مادر باردار به کرونا با افراد غیرباردار مشابه است، اما در سه ماهه سوم بارداری احتمال شدیدتر شدن بیماری و درگیری ریوی مادر بیشتر است. مادران بارداری که در کادر بهداشتی درمانی کار می‌کنند در معرض خطر بیشتری هستند و توصیه می‌شود در ماه‌های آخر در تماس نزدیک با بیماران نباشند.
استرس ناشی از شرایط کنونی چه تأثیری بر زنان باردار دارد و آیا می‌تواند باعث مشکلاتی در زایمان و سلامت مادر و نوزاد شود؟
مسلما استرس و اضطراب بیش از حد برای هیچ‌کس و به‌ویژه خانم باردار خوب نیست. مهم این است که با حفظ آرامش و رعایت نکات بهداشتی تا حدامکان مراقب خودمان باشیم.
آیا علایم این بیماری در زنان باردار شبیه دیگران است؟
علایم بیماری کرونا در فرد باردار و غیرباردار مشابه است. علائم شامل تب و یا سرفه جدید، تنگی‌نفس، گلودرد، درد عضلانی، آبریزش/ احتقان بینی و از بین رفتن حس بویایی است. هر خانم بارداری اگر این علائم را داشته باشد، مخصوصا اگر با فرد مشکوک یا مبتلا به کرونا برخورد داشته، باید مورد بررسی قرار گیرد. بارداری استعداد ابتلا به کرونا را بیشتر نمی‌کند، بیشتر مادران مبتلا بدون مشکل می‌توانند بارداری را به اتمام برسانند، با این‌حال برخی مادران باردار که به کرونا مبتلا می‌شوند بدحال تر شده و نیاز به مراقبت‌های ویژه پیدا می‌کنند.
مادران باردار باید به‌طور منظم تحت ویزیت و پایش سلامت قرار بگیرند، با توجه به اینکه توصیه می‌شود در هنگام شیوع کرونا تا حد امکان به دلایل غیراورژانسی به مراکز درمانی مراجعه نشود، پیشنهاد شما چیست؟
خوشبختانه بسیاری از همکاران پزشک یا ماما در این روزها به‌صورت مجازی با مراجعان خود در ارتباط هستند. توصیه می‌کنیم این ارتباط تداوم داشته باشد. همچنین بهتر است مادر باردار ترازوی کنترل وزن و دستگاه فشارخون در خانه داشته باشد و منظم تغییرات وزن و فشارخون خود را به اطلاع ماما یا پزشک خود برساند. برای انجام سونوگرافی و غربالگری‌های بارداری ضروری هم توصیه می‌شود تا حد امکان طبق نظر پزشک در یک مراجعه تجمیع شوند و خانم باردار قبل از مراجعه با آزمایشگاه یا سونوگرافی تماس بگیرد و در خلوت‌ترین ساعت با رعایت نکات بهداشتی به آنجا مراجعه کند. با این‌حال اگر مادر باردار دچار علائم اورژانسی شد، نباید در رفتن به مرکز درمانی تأخیر داشته باشد. یعنی اگر دچار علائمی مثل سردرد، سرگیجه، تاری دید، دوبینی، افزایش فشار خون، ورم دست و صورت، تب، تهوع، استفراغ، تنگی‌نفس، خونریزی، آبریزش، شروع دردهای زایمانی و کاهش حرکات جنین شوند، بدون معطلی به مرکز درمانی مراجعه کنند.
چقدر احتمال انتقال بیماری کرونا از مادر به جنین وجود دارد؟
انتقال بیماری به جنین در دوران قبل از تولد بعید به‌نظر می‌رسد. مادران بارداری بوده‌اند که مبتلا به کرونا شده‌اند، ولی نوزادان سالم به دنیا آورده‌اند. اما در چند مورد نیز نوزادان تازه متولد شده دارای تست مثبت بوده‌اند که البته معلوم نیست در داخل رحم بیمار شده یا حین زایمان به بیماری دچار شده‌اند. به‌نظر می‌رسد انتقال ویروس از مادر به بچه، احتمالاً در دوره نوزادی و در بدو تولد رخ داده باشد.
آیا زنان باردار و مادران شیرده برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود به برنامه تغذیه‌ای خاصی نیاز دارند و آیا نیازی به استفاده از مکمل ها وجود دارد؟
برای تقویت سیستم ایمنی، داشتن تغذیه مناسب و کنترل استرس برای همه مادران باردار لازم است. استفاده از مکمل‌ها نیز با نظر پزشک و طبق روال سابق است.
اینکه گفته می‌شود نوزادان به‌ویژه در سه ماهه نخست نسبت به بیماری‌ها ازجمله این بیماری ایمنی بیشتری دارند، چقدر درست است و دلیل آن چیست؟
مواردی از ابتلای نوزادان به بیماری کورونا گزارش شده است، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم نوزادان کلا مصون هستند.
با توجه به شیوع این بیماری، آیا باید برای دوران شیردهی محدودیت‌هایی قائل شد؟
تاکنون ویروس در شیر مادر یافت نشده است. برای مادر و کودکی که در خانه هستند و تماسی با سایرین و محیط بیرون ندارند، شیردهی محدودیت ندارد. تنها وقتی مادر مبتلا به کرونا شود، شاید اِعمال محدودیت‌هایی لازم شود. مادر مبتلا به کرونا ممکن است از طریق تماس نزدیک تنفسی هنگام شیردهی، ویروس را به کودکش منتقل کند. در این حالت می‌شود شیر مادر را دوشید و توسط یک مراقب سالم به نوزاد داد. قبل از دوشیدن شیر، مادر دست‌هایش را بشوید و ماسک بزند. شاید هم لازم شود، مدت محدودی از شیر خشک استفاده شود. تصمیم‌گیری براساس شدت بیماری مادر و نظر پزشک در هر بیمار متفاوت است.
یکی از ترس‌های زنان در این شرایط زایمان است. احتمال خطر ابتلا در هنگام زایمان چقدر است و چه توصیه‌هایی برای کاهش استرس به زنان باردار دارید؟
خانم‌های باردار برای زایمان باید با پزشک و مامای خود هماهنگ باشند. ترجیحا بیمارستانی که خلوت‌تر باشد و بیمار مبتلا به کرونا پذیرش نکند را انتخاب کنند. با این‌حال باید تمام احتیاط‌ها را در مسیر و در بیمارستان رعایت کنند. خوشبختانه برخی از بیمارستان‌ها مسیر ورود مادران باردار را جدا و شرایط مناسبی ایجاد کرده‌اند. ازجمله اینکه در بدو ورود به مادر باردار ماسک می‌دهند و دست‌هایش را ضدعفونی می‌کنند، درجه حرارتش را ثبت و مادر را از نظر علایم کرونا بررسی و در صورت لزوم آزمایش می‌کنند.
اتاق‌های زایمان معمولا تک‌نفره و با کمترین رفت‌وآمد است، پرسنل بخش زایمان، اقدامات حفاظتی مثل ماسک و محافظ و شستشوی دست‌ها را دقیقا رعایت می‌کنند و شرایط برای زایمان ایمن مادران مهیا شده است. در این مدت زایمان‌های زیادی در بیمارستان‌ها انجام شده که خوشبختانه با رعایت نکات بهداشتی مشکلی برای مادر و نوزاد پیش نیامده است. البته اگر شرایط کرونایی ادامه یابد، شاید لازم باشد مجامع علمی در مورد بارداری‌های کم‌خطر، روی گزینه‌های دیگر مثل زایمان در مراکز تولد(Birth centers) یا حتی زایمان در منزل (Homebirth) هم فکر کنند.
یکی دیگر از نگرانی‌ها مربوط به روش زایمان است؟ بسیاری بر این عقیده‌اند که در این شرایط سزارین روش ایمن‌تری است. شما در این‌باره چه نظری دارید؟
تصمیم‌گیری در مورد شیوه زایمان در مادری که مبتلا به کرونا نیست، مثل قبل است و فقط در صورت ضرورت مامایی و تشخیص پزشک سزارین انجام می‌شود. حتی در مورد مادر مبتلا به کرونا هم صرفا به دلیل کرونا توصیه به انجام سزارین نمی‌شود. در هر صورت چه زایمان طبیعی باشد و چه سزارین، باید نکات بهداشتی و احتیاط‌های لازم هم از سوی مادر و هم از سوی کادر درمانی رعایت شود.
به بانوانی که برای زایمان می‌خواهند به بیمارستان بروند چه توصیه‌هایی دارید؟
به همه مادران باردار که ان‌شاء‌الله به‌زودی نوزادشان متولد می‌شود و عازم بیمارستان هستند، توصیه می‌کنیم با حفظ آرامش، نکات بهداشتی زیر را رعایت کنید:
- سعی کنید با وسیله نقلیه شخصی یا تاکسی به بیمارستان بروید.
- تا حد امکان توقف طولانی‌مدت در بیمارستان نداشته باشید.
- از رفت‌و‌آمدهای غیرضروری در راهروها و حیاط بیمارستان خودداری کنید.
- در صورت امکان تا زمان نوبت ویزیت خود در ماشین منتظر بمانید.
- کارهای پذیرش و نوبت‌گیری را یک فرد سالم، بدون سابقه بیماری زمینه‌ای و آگاه به شرایط خانم باردار با رعایت حفاظت فردی انجام دهد.
- مدارک مورد نیاز خود (شامل شناسنامه خود و همسر، کارت ملی، کارت مراقبت‌های دوران بارداری، جواب آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های انجام شده و کارت بانکی) را همراه داشته باشید.
- از وسایل محافظت فردی (ماسک و دستکش) در بیمارستان استفاده کنید.
- از لمس کردن چشم‌ها، دهان و بینی خود پرهیز کنید.
- هر نیم ساعت یا حداکثر هر یک ساعت یکبار دست‌های خود را به مدت 20 ثانیه به با آب و صابون بشویید.
- از ضدعفونی‌کننده‌های الکلی برای ضدعفونی کردن سطوحی که با آنها در تماس هستید استفاده کنید.
- حداقل 2 متر فاصله را با افراد رعایت کنید.
- بهداشت تنفسی را رعایت کنید، یعنی در هنگام عطسه و سرفه، بینی و دهان خود را با دستمال یا آرنج خم‌شده‌تان بپوشانید و بلافاصله دستمال استفاده شده را در سطل درب‌دار بیندازید.
- هر دو ساعت یکبار ماسک خود را تعویض کنید.
- پس از بازگشت از بیمارستان می‌توانید لباس‌هایتان را در ورودی منزل آویزان کنید و تا 4 ساعت به آن دست نزنید. همچنین می‌توانید دوش بگیرید و لباس‌های خود را شسته یا در معرض نور آفتاب یا روی شوفاژ قرار دهید.
- پس از مراجعه به منزل موبایل خود را با پد الکلی ضدعفونی کنید.
- حداقل وسایل ضروری و حداقل نفرات را با خود به همراه ببرید.
به نظر شما آیا صلاح هست در شرایط شیوع کرونایی، مادر برای زایمان، یک نفر همراه با خودش به بیمارستان ببرد؟
از نظر حمایت روانی معمولا لازم است یک نفر مادر زائو را همراهی کند، ولی در شرایط کرونایی این امر بستگی به سیاست و امکانات بیمارستان دارد. برخی منابع علمی استفاده از ارتباط مجازی با همراهان را در حین انتظار برای زایمان توصیه می‌کنند. اما معمولا بعد زایمان و ورود به بخش، مادر نیاز به یک همراه دارد و بهتر است یک فرد باتجربه در شیردهی و مراقبت از مادر و نوزاد که سرحال و پرانرژی بوده و سابقه بیماری زمینه‌ای نیز نداشته، به‌عنوان همراه حضور داشته باشد تا بتواند در رفع نیازهای مادر پس از زایمان، تعویض نوزاد و شیردهی به مادر کمک کند. حضور همراه موجب می‌شود که تماس مادر و نوزاد با کارکنان بخش به حداقل ممکن برسد و خطر انتقال عفونت ناشی از ویروس کرونا کاهش یابد. بعد از زایمان مادر سعی کند با نظر پزشک هرچه سریع‌تر از تخت بلند شده و حرکت کند. پزشک معمولا تلاش می‌کند درصورتی‌که مادر و نوزاد مشکلی نداشته باشند، آنها را زودتر ترخیص کند.
دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اقدام به راه‌اندازی خط مشاوره تلفنی «صدای ماما» کرده است؟ در این‌باره توضیح دهید؟
اساتید دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران در تعطیلات مرتبط با شیوع کرونا جهت کاهش مراجعات غیراورژانسی به مراکز درمانی، پاسخگوی سوالات مردم عزیزمان هستند. در «صدای ماما» مردم می‌توانند با شماره 021-61054001 تماس بگیرند و سوالات خود را از اساتید دانشگاه بپرسند. باز هم تاکید می‌کنیم که در موارد اورژانسی در رفتن به بیمارستان به خاطر کرونا تعلل نکنید.
برنامه‌های مشاوره‌ای و آموزشی در مدیریت کرونا در دانشکده پرستاری و مامایی به شرح زیر در جریان است:
☎#صدای ماما: ۰۲۱-۶۱۰۵۴۰۰۱
مشاوره تلفنی اساتید مامایی و پاسخگویی به سئوالات دختران، زنان و مادران عزیز در رابطه با مشکلات بلوغ، ازدواج، بارداری، زایمان، شیردهی و عفونت‌ها و خونریزی‌ها
☎#صدای پرستار:۰۲۱-۶۱۰۵۴۰۰۲
مشاوره تلفنی اساتید پرستاری در زمینه‌های مراقبت کودکان، مراقبت و مشاوره سلامت روان، مراقبت‌های ویژه (ICU, CCU)، فوریت‌ها و مسمومیت‌ها، مراقبت از بیمار در منزل، سلامت جامعه و سالمندان، ضعف ایمنی (دیابت و شیمی درمانی)، بیماران کلیوی و دیالیزی
☎#صدای پرستارسلامت روان:۰۲۱-۶۱۰۵۴۰۰۵
از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۱ تا ۱۶
مشاوره رایگان اساتید روان‌پرستاری در مورد کنترل اضطراب استرس و سوگ
📣 #مشاوره واتساپی:
دریافت سوالات مردم و پاسخ به آنها در گروه واتساپی
https://chat.whatsapp.com/CVVik3owpqHHShqCKgvEvPhttps://chat.whatsapp.com/CVVik3owpqHHShqCKgvEvP
📣 #کانال تلگرامی:
معتبرترین مطالب آموزشی و مشاوره‌ای در مورد بیماری کرونا، تحت نظارت اعضای هیأت علمی
@ECC_FNM_TUMS
# سایت دانشکده: ارائه راهنماهای آموزشی، وبینارها و کلیپ‌های آموزشی مدیریت کرونا در سایت دانشکده پرستاری و مامایی تهران https://fnm.tums.ac.ir/section147/page1/lang/Fa
نظرات