مصحح کتاب«بقیه نقیه و ضمیمه اللطیفه» در این باره به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، گفت: این کتاب، تصحیح و توضیح دو اثر «بقیه نقیه» اثر میرزاحسین معتقد ری‌شهری (شاعر و نویسنده سده ۱۴ قمری متولد اهرم شهرستان تنگستان) و «ضمیمه اللطیفه» از سدیدالسلطنه کبابی (مورخ، شاعر، نویسنده بندرعباسی عهد قاجار) است که هر دو نسخه به‌همت سدیدالسلطنه گردآوری شده است.
بشیر علوی افزود: میرزاحسین معتقد اهرمی از علما و شخصیت‌های بزرگ استان بوشهر است که در دوره و روزگار خود دغدغه پژوهش و سرودن داشته است. به گواهی سدیدالسلطنه که از شاگردان معتقد بوده و در نزد وی علوم ادبی را فرا گرفته است، این عالم در سال 1253ق/1211 ش در اهرم به دنیا آمده است: «هزار و دوصد و پنجاه و سه ز هجرت بود/ که معتقد ز عدم زد قدم به ملک وجود» (معتقد، 1395 :14).
وی ادامه داد: «بقیه نقیه» از جمله کتاب‌هایی است که از میرزاحسین معتقد اهرمی نوشته است. هرچند سروده‌های این اثر از نظر کمیت چندان نیست؛ ولی زیبا و روان و قدرتمند سراییده شده‌اند.
نویسنده کتاب «ترجمان صبح» یادآور شد: این کتاب کوچک خود به‌تنهایی گویای قدرت و سلاست طبع معتقد اهرمی است. البته این کتاب، اثری مجزا و جداگانه نبوده است؛ یعنی اینکه معتقد اهرمی، خودش کتابی به نام «بقیه نقیه» را نسروده و کتابت نکرده است. بلکه این کتاب از جمله آثاری است که بعدها به همت سدیدسلطنه چاپ شده و درواقع ابیات چاپ نشده کتاب «جواهر الزواهر» یا شاید هم ابیات جامانده دیگر آثار مرحوم معتقد اهرمی است که مرحوم سدیدالسلطنه آنها را در تهران جمع‌آوری و با نام «بقیه نقیه» چاپ می‌کند.
علوی در خصوص دلیل انتخاب این متن برای تصحیح، گفت: از آنجا که چند اثر از معتقد اهرمی از بین رفته بود، بیم آن نیز می‌رفت که در گذر زمان یا این نسخه فراموش شود یا در ردیف پژوهش قرار نگیرد و جامعه از این شق معتقد مطلع نشوند و مورد دوم نیز این بود که این نسخه علاوه بر شعر معتقد حاوی شعر سدیدالسلطنه کبابی نیز بود که نشر آن بسیار بسزاست؛ زیرا جامعه، سدید را بیشتر در کسوت یک مورخ می‌شناسد و کمتر کسی از ذوق شعری و هنری سدیدالسلطنه خبردار بود.
وی در مورد ویژگی شعر معتقد اهرمی هم توضیح داد: اشاره به داستان‌های مذهبی و تا حدودی ملی از ویژگی‌های ثابت و پایه کار اشعار این عالم بزرگ در این مجموعه است. هرچند اشارات ملی و میهنی چندان در این سیاهه وجود ندارد و آن اندک هم عموما به پادشاهان تلمیحی دارند: «از پس نوشیروان چو هرمز پوری / وارث ملک و سریر و تاج و نگین است / خسرو جمشید جام اسکندر دارا خدم / ناصرالدین‌شاه سلطان شهید نامیا»
بشیر علوی افزود: میرزاحسین معتقد اهرمی از علما و شخصیت‌های بزرگ استان بوشهر است که در دوره و روزگار خود دغدغه پژوهش و سرودن داشته است. به گواهی سدیدالسلطنه که از شاگردان معتقد بوده و در نزد وی علوم ادبی را فرا گرفته است، این عالم در سال 1253ق/1211 ش در اهرم به دنیا آمده است: «هزار و دوصد و پنجاه و سه ز هجرت بود/ که معتقد ز عدم زد قدم به ملک وجود» (معتقد، 1395 :14).
وی ادامه داد: «بقیه نقیه» از جمله کتاب‌هایی است که از میرزاحسین معتقد اهرمی نوشته است. هرچند سروده‌های این اثر از نظر کمیت چندان نیست؛ ولی زیبا و روان و قدرتمند سراییده شده‌اند.
نویسنده کتاب «ترجمان صبح» یادآور شد: این کتاب کوچک خود به‌تنهایی گویای قدرت و سلاست طبع معتقد اهرمی است. البته این کتاب، اثری مجزا و جداگانه نبوده است؛ یعنی اینکه معتقد اهرمی، خودش کتابی به نام «بقیه نقیه» را نسروده و کتابت نکرده است. بلکه این کتاب از جمله آثاری است که بعدها به همت سدیدسلطنه چاپ شده و درواقع ابیات چاپ نشده کتاب «جواهر الزواهر» یا شاید هم ابیات جامانده دیگر آثار مرحوم معتقد اهرمی است که مرحوم سدیدالسلطنه آنها را در تهران جمع‌آوری و با نام «بقیه نقیه» چاپ می‌کند.
علوی در خصوص دلیل انتخاب این متن برای تصحیح، گفت: از آنجا که چند اثر از معتقد اهرمی از بین رفته بود، بیم آن نیز می‌رفت که در گذر زمان یا این نسخه فراموش شود یا در ردیف پژوهش قرار نگیرد و جامعه از این شق معتقد مطلع نشوند و مورد دوم نیز این بود که این نسخه علاوه بر شعر معتقد حاوی شعر سدیدالسلطنه کبابی نیز بود که نشر آن بسیار بسزاست؛ زیرا جامعه، سدید را بیشتر در کسوت یک مورخ می‌شناسد و کمتر کسی از ذوق شعری و هنری سدیدالسلطنه خبردار بود.
وی در مورد ویژگی شعر معتقد اهرمی هم توضیح داد: اشاره به داستان‌های مذهبی و تا حدودی ملی از ویژگی‌های ثابت و پایه کار اشعار این عالم بزرگ در این مجموعه است. هرچند اشارات ملی و میهنی چندان در این سیاهه وجود ندارد و آن اندک هم عموما به پادشاهان تلمیحی دارند: «از پس نوشیروان چو هرمز پوری / وارث ملک و سریر و تاج و نگین است / خسرو جمشید جام اسکندر دارا خدم / ناصرالدین‌شاه سلطان شهید نامیا»
نویسنده کتاب «نقد چهارجانبه در شعر معاصر» ادامه داد: اشاره به داستان‌ها و الگوها و اندیشه‌های مذهبی از پایه‌دارترین جریان‌هایی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است: «شاه ولایت علی عالی اعلا / آنکه ز تیغش اساس شرع متین است / فارس بدر و حنین و فاتح خیبر / شیر خدا آنکه شاه کشور دین است» و «گفت بردند کنون سوی عراقم زینجا / به زمینی که در انام بدی کرب‌بل ا/ اندر آن دشت که بودی زبلا مالامال / مقتل پاک حسین دیدم و جمعی آزال / خسرو صف‌شکنان ثبت رسول ثقلین / شه خونین کفنان سید مظلوم حسین».
علوی در ادامه با بیان اینکه بسامد بالای واژه‌های عربی در «بقیه نقیه» معتقد اهرمی بیش از هر چیز خواننده را متوجه حضور خود می‌کند، افزود: این حالت به خودی خود علتش مشخص و معلوم است. عالم و حوزوی بودن شاعر از اصلی‌ترین دلایل این مولفه است. خارج از اینکه جنم و وجود ادبیات آن دوره در نزد علما و فصحا، کشش به متون عربی داشته است.
این مصحح و پژوهشگر همچنین در خصوص دیگر ویژگی این دفتر کوچک شعر معتقد اهرمی یادآور شد: اعلام تاریخ دقیق جریان‌ها و رخدادها از ویژگی‌های سبکی دیگر این جزوه شعری محسوب می‌شود. تاریخ‌ها گاهی به وضوح بیان می‌شود و گاهی هم به صورت ابجد: «سال عمرش شصت و هفت و سلطنت چل بود و نه/ عمر نوحت گر دهند آخر بود ناکامیا»، «شام شنبه بیست و پنجم بود از ماه صیام/ گشت پر پیمانه‌اش الموت امر قد قدر».
وی درباره دیگر ویژگی این اثر هم گفت: در سروده‌های معتقد اهرمی در «بقیه نقیه» ایماژها، بیشترین استفاده از تشبیه شده است و توانایی خود را در این زمینه بر روی سطور آورده است. علاقه معتقد به به‌کارگیری تشبیه و نحوه استفاده از آن، گویای آگاه بودن وی از چگونگی و نوع و زمان به‌کارگیری این آرایه دارد. در موارد متعددی از تشبیه تلمیحی استفاده خوب برای مدد رساندن به عاطفه داشته است: «هابیل‌وش به دست برادر قتیل گشت / ایرج صفت زکینه دادر شهید شد».
.jpg)
علوی در پایان با اشاره به اینکه نام «بقیه نقیه» از طرف سدیدالسلطنه برای این اثر انتخاب شده است، گفت: خودِ سدید در مقدمه ضمیمه‌الطیفه گفته است که «در تهران دوستان خواهش کردند، در ادامه بقیه نقیه مرحومِ معتقد اهرمی، تفاسیر و برداشت‌های خود را نیز از این کتاب به شعر درآورم و در ادامه آن چاپ کنم» که این کار محقق می‌شود و به «بقیه نقیه» اهرمی، ضمیمه‌ای با عنوان «ضمیمه‌الطیفه» از سروده‌های سدید اضافه و منتشر می‌شود.
یادآوری می‌شود، بشیر علوی پیش از این، آثاری شامل «نیلوفران خونین»، «نقد چهارجانبه در شعر معاصر» و «ترجمان صبح» (نقد شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی)، «نیم‌قرن شعر بوشهر» و «دو منظومه نویافته» (تصحیح «سال‌های سیاه» و «شکوفه‌ها» هر دو از زنده‌یاد مهدی حمیدی شیرازی) را راهی بازار کتاب کرده است.
نظر شما