به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در گلستان، به مناسبت هفته بزرگداشت حکیم نظامی احیاگر عظمت ایران در ادبیات فارسی و با هدف توجه و تبیین نقش و جایگاه حکیم نظامی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی مراسم نکوداشتی به همت و همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان و بوتیک هتل هفت‌پیکر، با حضور جمعی از مسئولان واهالی فرهنگ و شعر و ادب، شنبه 20 شهریورماه در شهرستان گرگان برگزار شد.
جواد قربانی، معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان، ضمن قدردانی و عرض خیرمقدم به موی سپیدان و چهره‌های شاخص فرهنگ و ادب شهرستان گرگان و استان گلستان که در آیین نکوداشت حضور پیدا کردند، گفت: حکیم نظامی احیاگر عظمت ایران در ادبیات فارسی است و با منظومه‌هایی که از داستان‌های کهن وام گرفته، نقش موثری در بقای فرهنگ ایران دارد.
وی افزود: امروزه همه کشورها بر بازخوانی تاریخ و آموزش تاریخ و عبرت‌آموزی از آن تاکید دارند و در این میان نقش و حلقه اصلی این بازخوانی تاریخی در ایران را ادبیات و تاریخ، فرهنگ و هویت و چیستی و کیستی تشکیل می‌دهد.
قربانی ادامه داد: هر ملتی که از تاریخ، هویت و فرهنگی خودش تهی شود و نسل کنونی‌اش نتواند به فرهنگ پیشینیان خودش افتخار کند و ببالد و بشناسد، به سرنوشت مبهمی دچار می‌شود؛ بنابراین فلسفه برپایی این‌گونه نشست‌ها این است که گذشته خویش را به‌سان چراغی برای نسل‌های آینده و برای توسعه همه‌جانبه موردِ بهره‌برداری قرار دهیم.
وی ضمن اشاره به برخی اقدام‌های انجام شده برای تکریم و تجلیل از مفاخر فقید و در قید حیات و نیز نوید برنامه‌های متعدد در این حوزه در سال آتی، گفت: شاهد آن هستیم، بین کشورهایی که به دنبال هویت‌سازی برای خویش هستند رقابتی عجیب درگرفته است؛ به‌ویژه آن‌هایی که هویت مدنظرشان را ندارند و دستشان خالی است.
قربانی ادامه داد: به همین خاطر در کشور عزیزما که از یک هویت چند هزارساله برخورداریم، طبیعی است که قوی‌تر و جدی‌تر از سایر کشورها و با پشتوانه چنین فرهنگی غنی به این ظرفیت‌ها بپردازیم.
وی با تأکید بر اینکه تبیین این ظرفیت‌های اصیل و کهن برای نسل جوان مهم و ضروری است، گفت: امید است در ادامه مسیر بتوانیم در کنار یکدیگر ذخایر علم و فرهنگ و هنر کشور و استان را به نحو شایسته به عموم آحاد جامعه معرفی کنیم.
در ادامه این نشست، ماندانا علیمی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر و نظامی‌پژوه گلستانی، با محوریت موضوعی آرمانشهر ایرانی اسلامی از نظر حکیم نظامی، گفت: آرمانشهر درک ذهنی تولید شده هرجامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ است و یکی از موضوعاتی بوده که در دوره‌های مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی و سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست‌نیافتنی و گاه ممکن مطرح‌شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوه‌ای گوناگون پذیرفته است.
وی با اشاره به اینکه توصیف آرمانشهر به‌مثابه واژه‌ای عمومی برای جهان ایده‌آل و برتر، از دیرباز دغدغه متفکران و اندیشمندان در تمدن‌های گوناگون بوده است، گفت: باید توجه کرد که چهره شهر آرمانی حکیم نظامی به دو صورت؛ به‌طور عام در هنر و به‌طور خاص در شهر، خود را به منصه ظهور رسانده است.
این نظامی‌پژوه افزود: هنر از دیدگاه وی جایگاهی رفیع و والا دارد. نظامی، خواستار جامعه‌ای است که هنر در آن، چنان پرورش‌یافته و رشد کند که هنرمند را به عالی‌ترین درجه کمال برساند؛ همچنین ازنظر وی رسیدن به کمال و تمامیت هنر زمینه‌ساز رشد جامعه خواهد شد.
علیمی ادامه داد: حکیم نظامی به دنبال آن است که اصالت و گوهر حقیقی انسانی را به او باز شناساند و به زنان، آرمان‌ها و حقوقشان در آرمانشهر خود به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم اجتماعی اشاره می‌کند. هویتی که نظامی برای زن به‌عنوان یک انسان در نظر گرفته، هویتی درخور توجه است و آرمانشهرهای زنان را سرزمینی آباد و فارغ از هرگونه آلودگی زیست‌محیطی، تک جنسیتی، خردمند و بادانش، باتدبیر و عادل توصیف می‌کند.
علیمی ضمن اشاره به اشعاری از حکیم نظامی، ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های مطرح‌شده در آرمانشهر وی، برقراری امنیت و آسایش همگانی و قانون‌گرایی است. قانونمندی و پایبندی به حقوق اجتماعی، از ارکان زیربنایی جامعه آرمانی وی است.
وی گفت: حکیم نظامی ویژگی اصلی آرمانشهر خود را ایمان به اصل و پذیرش الزامات ناشی از آن می‌داند که شاکله آن مبتنی بر انسان به‌عنوان انسانی کامل و سعادتمند است؛ به‌عبارت‌دیگر، آرمانشهر ایرانی- اسلامی بر پایه تذهیب نفس و بر مبنای روابط و قانون الهی در چارچوب عدالت، آرمانشهر نیکان تعریف می‌شود و فارغ از ابعاد زمانی و مکانی است.
در ادامه غلام قاری، پژوهشگر پیشکسوت گرگانی و شاهنامه‌پژوه، با اشاره به برخی از اشعار و قرائت برخی از آثار نظامی، گفت: حکیم نظامی، آغازگر منظومه‌سرایی عاشقانه در زبان فارسی است و بعد از او افراد متعددی از وی الگو گرفتند؛ همچنین پس از فردوسی، حکیم نظامی بزرگترین داستان‌سرا در زبان فارسی است که با بررسی و مطالعه دقیق آثار این دو چهره برجسته می‌توان به ظرفیت‌های متعدد فرهنگی، ادبی و تاریخی رسید.
قاری سپس با ذکر مثال‌هایی، موارد مشابه در شکل و محتوا در آثار فردوسی و حکیم نظامی را تبیین و تشریح کرد.
در ادامه، یوسف مسگری از حافظ‌پژوهان آذری‌زبان ساکن گرگان گفت: حکیم نظامی استاد مسلم شعر غنایی و داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی است که علاوه بر روش و سبک جداگانه‌ای را که در زمینه داستان‌سرایی به کار بسته است، در زمینه شعر نیز طرز و اسلوب جدیدی را به وجود آورد که بر ادبیات و سبک شاعران پس از خود تأثیر گذاشت.
وی افزود: حکیم نظامی هم رزم سُرا و هم بزم سُرا بود و در خلق لحظه‌های شادکامی مهارت زیادی داشته است به‌گونه‌ای که حتی اشعار او نیز رنگ غنایی دارد.
در ادامه مسگری درباره تشبیهات، انتخاب الفاظ و کلمات و آرایه‌ها و ترکیبات و زیست و زمانه حافظ شیرازی و حکیم نظامی و موارد تشابه و تضاد آن‌ها، با اشاره به ابیات این دو شاعر مطالبی را مطرح کرد.
فروغ محسنی مفیدی، دانش‌آموخته ادبیات، نویسنده و پژوهشگر که از او کتاب‌هایی چون «نیمکت» و «ادبیات تطبیقی: نیروهای اهریمنی» در «شاهنامه» و «مهابهاراتا» منتشرشده است، نیز ضمن قرائت اشعاری از حکیم نظامی، گفت: حکیم نظامی در خمسه‌اش، از زبانی پخته، پیراسته و آراسته که خاص شاهکارهای بزرگ ادبی است، به نحو شایسته بهره برده است. هر هنرمندی چکیده فکر و ذوق و نبوغ خود را باکیفیتی خاص از ترکیب اجزای مواد متشکل آن هنر عرضه می‌کند و خمیرمایه هنر شاعران، واژگان زبان است.
محسنی مفیدی ادامه داد: شیوایی و دل‌نشینی گفتار هر شاعر هنرمند به مهارت در گزینش و چینش واژه‌ها و چگونگی ترکیب و آرایش آن‌ها بستگی دارد و در ورای ترکیب واژه‌ها است که هاله‌ای برای ایجاد معانی، تعبیرات و مضمون‌آفرینی پدید می‌آورد که در شعر و سخن حکیم نظامی این مهم به چشم می‌خورد.
در بخش پایانی برنامه پس از اجرای موسیقی با محوریت اشعار حکیم نظامی، با حضور هادی رعیت و اسماعیل شافعی از هنرمندان گلستانی، حسین ضمیری، شاعر و پژوهشگر فرهنگ عامه نیز ضمن اشاره به جایگاه حکیم نظامی، گوشه‌ای از ظرفیت‌های فرهنگی کهن دیار استرآباد را یاد کرد و بر ضرورت توجه و معرفی و تبیین آن‌ها به نسل جدید تأکید کرد.
جواد قربانی، معاون فرهنگی و رسانه‌ای اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گلستان، ضمن قدردانی و عرض خیرمقدم به موی سپیدان و چهره‌های شاخص فرهنگ و ادب شهرستان گرگان و استان گلستان که در آیین نکوداشت حضور پیدا کردند، گفت: حکیم نظامی احیاگر عظمت ایران در ادبیات فارسی است و با منظومه‌هایی که از داستان‌های کهن وام گرفته، نقش موثری در بقای فرهنگ ایران دارد.
وی افزود: امروزه همه کشورها بر بازخوانی تاریخ و آموزش تاریخ و عبرت‌آموزی از آن تاکید دارند و در این میان نقش و حلقه اصلی این بازخوانی تاریخی در ایران را ادبیات و تاریخ، فرهنگ و هویت و چیستی و کیستی تشکیل می‌دهد.
قربانی ادامه داد: هر ملتی که از تاریخ، هویت و فرهنگی خودش تهی شود و نسل کنونی‌اش نتواند به فرهنگ پیشینیان خودش افتخار کند و ببالد و بشناسد، به سرنوشت مبهمی دچار می‌شود؛ بنابراین فلسفه برپایی این‌گونه نشست‌ها این است که گذشته خویش را به‌سان چراغی برای نسل‌های آینده و برای توسعه همه‌جانبه موردِ بهره‌برداری قرار دهیم.
وی ضمن اشاره به برخی اقدام‌های انجام شده برای تکریم و تجلیل از مفاخر فقید و در قید حیات و نیز نوید برنامه‌های متعدد در این حوزه در سال آتی، گفت: شاهد آن هستیم، بین کشورهایی که به دنبال هویت‌سازی برای خویش هستند رقابتی عجیب درگرفته است؛ به‌ویژه آن‌هایی که هویت مدنظرشان را ندارند و دستشان خالی است.
قربانی ادامه داد: به همین خاطر در کشور عزیزما که از یک هویت چند هزارساله برخورداریم، طبیعی است که قوی‌تر و جدی‌تر از سایر کشورها و با پشتوانه چنین فرهنگی غنی به این ظرفیت‌ها بپردازیم.
وی با تأکید بر اینکه تبیین این ظرفیت‌های اصیل و کهن برای نسل جوان مهم و ضروری است، گفت: امید است در ادامه مسیر بتوانیم در کنار یکدیگر ذخایر علم و فرهنگ و هنر کشور و استان را به نحو شایسته به عموم آحاد جامعه معرفی کنیم.
در ادامه این نشست، ماندانا علیمی، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر و نظامی‌پژوه گلستانی، با محوریت موضوعی آرمانشهر ایرانی اسلامی از نظر حکیم نظامی، گفت: آرمانشهر درک ذهنی تولید شده هرجامعه نسبت به موقعیت خود در تاریخ و فرهنگ است و یکی از موضوعاتی بوده که در دوره‌های مختلف، گاه به شکل متن ادبی، گاه به معنای نظامی اجتماعی و سیاسی و گاه مکانی غیرممکن و دست‌نیافتنی و گاه ممکن مطرح‌شده است، اما ترسیم آن برحسب زمان و مکان جلوه‌ای گوناگون پذیرفته است.
وی با اشاره به اینکه توصیف آرمانشهر به‌مثابه واژه‌ای عمومی برای جهان ایده‌آل و برتر، از دیرباز دغدغه متفکران و اندیشمندان در تمدن‌های گوناگون بوده است، گفت: باید توجه کرد که چهره شهر آرمانی حکیم نظامی به دو صورت؛ به‌طور عام در هنر و به‌طور خاص در شهر، خود را به منصه ظهور رسانده است.
این نظامی‌پژوه افزود: هنر از دیدگاه وی جایگاهی رفیع و والا دارد. نظامی، خواستار جامعه‌ای است که هنر در آن، چنان پرورش‌یافته و رشد کند که هنرمند را به عالی‌ترین درجه کمال برساند؛ همچنین ازنظر وی رسیدن به کمال و تمامیت هنر زمینه‌ساز رشد جامعه خواهد شد.
علیمی ادامه داد: حکیم نظامی به دنبال آن است که اصالت و گوهر حقیقی انسانی را به او باز شناساند و به زنان، آرمان‌ها و حقوقشان در آرمانشهر خود به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم اجتماعی اشاره می‌کند. هویتی که نظامی برای زن به‌عنوان یک انسان در نظر گرفته، هویتی درخور توجه است و آرمانشهرهای زنان را سرزمینی آباد و فارغ از هرگونه آلودگی زیست‌محیطی، تک جنسیتی، خردمند و بادانش، باتدبیر و عادل توصیف می‌کند.
علیمی ضمن اشاره به اشعاری از حکیم نظامی، ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های مطرح‌شده در آرمانشهر وی، برقراری امنیت و آسایش همگانی و قانون‌گرایی است. قانونمندی و پایبندی به حقوق اجتماعی، از ارکان زیربنایی جامعه آرمانی وی است.
وی گفت: حکیم نظامی ویژگی اصلی آرمانشهر خود را ایمان به اصل و پذیرش الزامات ناشی از آن می‌داند که شاکله آن مبتنی بر انسان به‌عنوان انسانی کامل و سعادتمند است؛ به‌عبارت‌دیگر، آرمانشهر ایرانی- اسلامی بر پایه تذهیب نفس و بر مبنای روابط و قانون الهی در چارچوب عدالت، آرمانشهر نیکان تعریف می‌شود و فارغ از ابعاد زمانی و مکانی است.
در ادامه غلام قاری، پژوهشگر پیشکسوت گرگانی و شاهنامه‌پژوه، با اشاره به برخی از اشعار و قرائت برخی از آثار نظامی، گفت: حکیم نظامی، آغازگر منظومه‌سرایی عاشقانه در زبان فارسی است و بعد از او افراد متعددی از وی الگو گرفتند؛ همچنین پس از فردوسی، حکیم نظامی بزرگترین داستان‌سرا در زبان فارسی است که با بررسی و مطالعه دقیق آثار این دو چهره برجسته می‌توان به ظرفیت‌های متعدد فرهنگی، ادبی و تاریخی رسید.
قاری سپس با ذکر مثال‌هایی، موارد مشابه در شکل و محتوا در آثار فردوسی و حکیم نظامی را تبیین و تشریح کرد.
در ادامه، یوسف مسگری از حافظ‌پژوهان آذری‌زبان ساکن گرگان گفت: حکیم نظامی استاد مسلم شعر غنایی و داستان‌های عاشقانه در ادب فارسی است که علاوه بر روش و سبک جداگانه‌ای را که در زمینه داستان‌سرایی به کار بسته است، در زمینه شعر نیز طرز و اسلوب جدیدی را به وجود آورد که بر ادبیات و سبک شاعران پس از خود تأثیر گذاشت.
وی افزود: حکیم نظامی هم رزم سُرا و هم بزم سُرا بود و در خلق لحظه‌های شادکامی مهارت زیادی داشته است به‌گونه‌ای که حتی اشعار او نیز رنگ غنایی دارد.
در ادامه مسگری درباره تشبیهات، انتخاب الفاظ و کلمات و آرایه‌ها و ترکیبات و زیست و زمانه حافظ شیرازی و حکیم نظامی و موارد تشابه و تضاد آن‌ها، با اشاره به ابیات این دو شاعر مطالبی را مطرح کرد.
فروغ محسنی مفیدی، دانش‌آموخته ادبیات، نویسنده و پژوهشگر که از او کتاب‌هایی چون «نیمکت» و «ادبیات تطبیقی: نیروهای اهریمنی» در «شاهنامه» و «مهابهاراتا» منتشرشده است، نیز ضمن قرائت اشعاری از حکیم نظامی، گفت: حکیم نظامی در خمسه‌اش، از زبانی پخته، پیراسته و آراسته که خاص شاهکارهای بزرگ ادبی است، به نحو شایسته بهره برده است. هر هنرمندی چکیده فکر و ذوق و نبوغ خود را باکیفیتی خاص از ترکیب اجزای مواد متشکل آن هنر عرضه می‌کند و خمیرمایه هنر شاعران، واژگان زبان است.
محسنی مفیدی ادامه داد: شیوایی و دل‌نشینی گفتار هر شاعر هنرمند به مهارت در گزینش و چینش واژه‌ها و چگونگی ترکیب و آرایش آن‌ها بستگی دارد و در ورای ترکیب واژه‌ها است که هاله‌ای برای ایجاد معانی، تعبیرات و مضمون‌آفرینی پدید می‌آورد که در شعر و سخن حکیم نظامی این مهم به چشم می‌خورد.
در بخش پایانی برنامه پس از اجرای موسیقی با محوریت اشعار حکیم نظامی، با حضور هادی رعیت و اسماعیل شافعی از هنرمندان گلستانی، حسین ضمیری، شاعر و پژوهشگر فرهنگ عامه نیز ضمن اشاره به جایگاه حکیم نظامی، گوشه‌ای از ظرفیت‌های فرهنگی کهن دیار استرآباد را یاد کرد و بر ضرورت توجه و معرفی و تبیین آن‌ها به نسل جدید تأکید کرد.
نظر شما