به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر كه بيستمين عنوان از مجموعه كتاب‌هاي «رهنما» به حساب مي‌آيد، به مساله خوشبختي و يا تيره‌بختي مي‌پردازد و به اين پرسش، پاسخ مي‌دهد كه چرا خداوند به بعضي از افراد تمام نعمت‌ها را و به شخص ديگر، تمام بدبختي‌ها را مي‌دهد؟!

در كتاب «عيون اخبارالرضا(ع)» از امام علي بن موسي الرضا(ع) نقل شده است كه فرمودند: «دانش همانند گنجينه‌هايي است كه كليدهاي آن پرسش است. پس بپرسيد تا خداوند، رحمتش را بر شما ارزاني كند، همانا در پرسش، چهار دسته داراي اجرند: سوال كننده، آموزنده، شنونده و جواب دهنده.»

به‌راستي چرا خداوند به يك فرد تمام نعمت‌ها را مي‌دهد و به شخص ديگر تمام بدبختي‌ها را؟ اگر اين آزمايش الهي است؛ آيا عادلانه است فردي از لحظه تولد تا آخر عمر در نهايت بدبختي و تنگدستي باشد؟! آيا اين ظلم نيست؟

به عقيده نويسنده، در پاسخ بايد گفت، ما بر اساس آموزه‌هاي ديني معتقديم چون خداوند، عالم، قادر و خيرخواه مطلق است، نظام و جهان هستي را به بهترين وجه خلق كرده.(مومنون، آيه 23 و تين آيه 4). البته جهان طبيعت، مملو از قطع‌ها و وصل‌ها، بريدن‌ها و پيوند زدن‌هاست و آميخته با نشاط و غم، شادي و رنج، اميد و شكست و ... است. تمامي اين آثار، لازمه نظام اين جهان است. عالم ماده، به دليل احكام مختص به خود منشا بلاها، رنج‌ها، محنت‌ها، بيماري‌ها و ... است كه ما از آن به «شرور» ياد مي‌كنيم. همچنين منشا خوشبختي‌ها، موفقيت‌ها، شادي‌ها، پيروزي‌هاست كه ما از آن به «خيرات» نام مي‌بريم. گاه در اين شرور و خيرات، اراده آدمي نيز دخيل است. يعني انسان با انتخاب و علم و آگاهي خويش ـ‌كه لازمه وجودي او در اين عالم مادي است‌ـ به راه غلط گام مي‌گذارد و منشا شرور يا در صراط مستقيم حركت مي‌كند و سرچشمه خيرات متعددي براي خود و جامعه مي‌شود. البته گاهي نيز در اين شرور و خيرات، اراده آدمي دخيل نيست؛ بلكه علل طبيعي و خارج از حيطه اختيار انساني ـ‌كه مقتضاي سنن و قوانين عالم مادي است‌ـ بعضي از شرور را پديد مي‌آورند يا موجب برخي خيرات مي‌شوند.

بر اساس مطالب كتاب و با توجه به حقيقت ياد شده، بايد به اين مطلب اذعان كرد كه خداوند متعال، تمامي نعمت‌ها را ارزاني يك فرد نكرده است؛ همان‌گونه كه تمامي بدبختي‌ها را براي يك شخص روا نمي‌دارد. آيا شما مي‌توانيد در اين جهان مادي، انساني را پيدا كنيد كه از همه جهات، از نعمت‌ها و خيرات برخوردار است و هيچ‌گونه سختي و محروميت ندارد؟! از سوي ديگر، آيا مي‌توان در اين عالم طبيعي، شخصي را يافت كه از همه نظر در بدبختي‌ها و شرور به سر مي‌برد؟ آنچه مي‌بينيم، اين حقيقت است كه به اقتضاي سنن و قوانين خاص اين عالم، نعمت‌ها و بدبختي‌ها در هم آميخته و نمي‌توان شخصي را يافت كه در نعمت مطلق يا بدبختي مطلق به سر برد.

بسيارند كساني كه از نظر معيشتي در رفاه‌اند؛ ولي از مشكلات روحي و رواني، جسمي و خانوادگي در امان نيستند. فراوانند افرادي كه از زيبايي و استعداد سرشار برخوردارند؛ اما در گرفتاري‌هاي اخلاقي، مالي، خانوادگي، جسمي رنج مي برند. بلكه گروه زيادي در فقر مالي به سر مي‌برند؛ ولي از سلامت جسماني و رواني برخوردارند. گروهي نيز در نعمت مادي غرق‌اند؛ اما از زيبايي و استعداد تحصيل و تحقيق محروم‌اند.

در بخشي از كتاب، درباره ريشه خوشبختي يا بدبختي انسان‌ها و عملكردشان آمده: «آنجا كه خوشبختي يا بدبختي انسان‌ها، ريشه در عملكرد و انتخاب خود ايشان دارد، اين خود آدمي است كه با گزينش صحيح يا غير صحيح، خود را با خوشبختي يا تيره‌بختي مواجه مي‌سازد؛ اما خيرات و شروري كه از اراده و اختيار انسان نشات نمي‌گيرد، بر اساس آموزه‌هاي ديني براي امتحان و آزمايش اوست و اين آزمون، نه تنها با عدالت خداوند منافات ندارد؛ بلكه مقتضاي حكمت اوست تا در پرتو اين امتحان، انسان‌هاي شايسته، از ناشايست جدا شوند. خداوند متعال، نظام مادي را چنان قرار داده و براي آن قوانين خاص نهاده است تا آدمي با قرار گرفتن در آن، مدام در حال آزمايش باشد و بر اساس آن بتواند خود را محك بزند كه آيا فقط و فقط خدا خواه و خداجو است، يا نيات او، آلوده و آميخته به غير الهي است؟»

از آنجا كه توجه به موضوع ابتلا و آزمون و ابعاد گوناگون آن، انسان را در يافتن پاسخي عميق‌تر ياري مي‌رساند، بجاست شمه‌اي از شعاع‌هاي اين نعمت بزرگ الهي بر اساس آيات و روايات تحليل شود.

آزمون الهي: خداوند متعال از آزمون خود، با واژه‌هايي چون «بلا» و «فتنه» ياد كرده. واژه «بلا» در لغت عرب، هم براي نعمت به‌كار مي‌رود و هم براي محنت و سختي؛ كه هر دو نيز آزمون الهي به‌شمار مي‌روند. رنج و گرفتاري براي آزمايش «صبر» و نعمت براي آزمودن «شكر» انسان است. قرآن نيز «شر و خير» را به عنوان امتحان تلقي كرده. بنابر اين نبايد پنداشت كه تنها سختي‌ها و مشكلات، در قلمرو آزمايش الهي‌اند، بلكه نعمت‌ها و خوشي‌ها نيز از جمله آزمون الهي به‌شمار مي‌روند.

فلسفه آزمون الهي: آيات و روايات با لحن‌هاي گوناگون، فلسفه آزمون الهي را شمارش كرده‌اند كه مهم‌ترين آنها عبارت‌اند از: بلا و امتحان كه موجب بيداري است و كسي كه در معرض آزمون قرار مي‌گيرد، برغفلت‌ها، آلودگي‌ها، انحراف‌ها آگاهي مي‌يابد؛ آزمون الهي كه آدمي را به ياد خداوند مي‌اندازد؛ ابتلا به نعمت و محنت كه موجب شناخت خبيث از پاك و مجاهد و صابر از ظالم و كافر مي‌شود؛ امتحان كه روشن مي‌سازد آدمي چقدر نيت خالص دارد. ‌قرار گرفتن در محنت و سختي كه گناهان انسان را پاك مي‌سازد و درنهايت امتحان الهي كه تكبر را از قلب‌ها مي‌زدايد و در جان‌ها خشوع را حاكم مي‌كند و درهاي فضل الهي را به سوي بشر مي‌گشايد.
در يك برآيند كلي مي‌توان گفت: ابتلا براي استحكام ايمان و عقيده، التجا به خداوند، فرار كردن از اوهام و رسيدن به توحيد افعالي است.
فرد مومن، به قدر ايمانش از راه‌هاي گوناگون و با شدت و ضعف، به وسيله ابتلاي الهي، محك مي‌خورد و اين خود موجب افزايش ايمان مي‌شود؛ زيرا در پرتو اين آزمون، اركان اصلي ايمانش عمق بيشتري مي‌يابد و هم معرفتش زياد مي‌شود و هم انقياد، تسليم و خضوع قلبي‌اش افزايش مي‌يابد. در واقع انسان مومن، با اين آزمايش‌ها، قيمت و ارزش پيدا مي‌كند. به همين دليل است كه پيامبران الهي ـ‌ همچون آدم(ع)، ابراهيم(ع)، يونس(ع)، ايوب(ع) و حضرت رسول(ص) آن همه محنت‌ها كشيدند و با انواع سختي‌ها، تنگدستي‌ها، فقرها، فشارها، آزارها آزمايش شدند.

خداوند، آزمون الهي را به عنوان سنتي حكيمانه بر جهان جاري ساخته و دنيا را با آرامش و اضطراب، سختي و راحتي و خوشي و ناراحتي در‌آميخته است تا انسان‌هاي وارسته را محك زده و مومنان را در طي راه مستقيم و تداوم آن، ياري بخشد. اين موضوع به قدري اهميت دارد كه اگر فردي، خود را در معرض آزمون نديد، بايد بداند مبغوض درگاه الهي است. پس بي‌جهت نيست كه عاشقان، كمال خود را در درد و بلا مي‌بينند.

چاپ اول كتاب «خوشبختي يا تيره‌بختي؟!» از سوي آستان قدس رضوي(معاونت تبليغات و ارتباطات اسلامي) منتشر و راهي بازار نشر شده است.