به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم بزرگداشت سیدعبدالله فاطمی‌نیا (ره) با حضور آیت‌الله غلامرضا فیاضی، رییس مجمع عالی حکمت اسلامی، حجت‌الاسلام مرتضی جوادی آملی، رییس بنیاد بین‌المللی اسراء، منوچهر صدوقی سها، مدرس و پژوهشگر حکمت و عرفان اسلامی، صباح زنگنه، موسس اتحادیه جهانی تقریب مذاهب اسلامی، و حجت‌الاسلام سیدحسین فاطمی‌نیا فرزند آیت‌الله فاطمی‌نیا در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

فیاضی در ابتدای نشست بیان کرد: امر و حسن ظن دوستان بر من الزام کرد که سخنی بگویم. آیه «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم» به روشنی نشان می‌دهد که انسان در آن جهتی که به خدا مربوط است، برترین مخلوق خداست. خدا در آفرینش خودش بالاتر از انسان را نیافریده است. امکاناتی که خداوند در انسان قرار داده در هیچ موجودی قرار نداده است. لذا وقتی او را خلق کرد فرمود فتبارک‌الله باحسن الخالقین.

او اضافه کرد: این انسانی که در بهترین ساختار و بالاترین سرمایه آفریده شده، مختار و آزاد است. می‌تواند از این سرمایه که خداوند به او داده استفاده صحیح کند. که اگر استفاده صحیح کند آنچه که هدف خداوند بوده انجام شده است و فعلیت احسن‌الخالقین محقق می‌شود. اما می‌شود که انسان استفاده نابه‌جا کند که اگر این کار را کرد، خدا می‌فرماید «ثم رددنا باسفل السافلین» به همین انسان که خودمان بیشترین امکانات را داده‌ایم کاری با او کردیم که به جایی که رفت که پست‌تر از آن نمی‌شود.

فیاضی ادامه داد: پی بردن به وجود خداوند متعال به عنوان خالق هستی جز از راه عقل ممکن نیست. انسان اول با جهت باطنی عقل، زندگی را شروع می‌کند. عقل می‌گوید آفرینش، آفریننده‌ای دارد. عقل می‌گوید آفریدگار نخواسته بازی کند. آیات زیادی بر موضوع عقل تاکید می‌کند. خدا روی عقل حساب باز کرده است لذا عقل جهت خداست. بعضی‌ها از این عقل استفاده می‌کنند و می‌شوند بزرگانی چون آیت‌الله سیدعبدالله فاطمی‌نیا. یا ابن سینا. ابن سینا با همین عقل بر ضرورت نبوت تاکید و استدلال کرد.

رییس مجمع عالی حکمت اسلامی اشاره کرد: انسان هر لحظه بر سر دوراهی است و باید انتخاب کند و این انتخاب نیاز به معرفت دارد. ابن سینا می‌گوید عقل من می‌فهمد که خیلی چیزها را نمی‌فهمد پس خدایی که برای هدفی مرا آفریده باید پیامبر بفرستد تا آنچه عقل من نمی‌فهمد را برای من عنوان کند. پیامبر چیزهایی را می‌آموزد که ما شان فهم آن‌ها را نداریم. لذا همه آن‌هایی که ایمان می‌آورند و عمل صالح انجام می‌دهند همگی بهترین مخلوق خدا هستند.

جوادی آملی دیگر سخنران این نشست عنوان کرد: به حق جا داشت که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس موقعیت علمی، معرفتی، عرفانی، اخلاقی و حکمی آیت‌الله فاطمی‌نیا این شخصیت بزرگ جهان معاصر ما چنین محفلی را جهت نکوداشت برگزار کند. البته در جهت بزرگداشت چنین شخصیتی برنامه‌های غنی‌تری باید برگزار شود و عارفان و حکمای اخلاق بیایند و ابعاد مختلف شخصیتی این بزرگوار را به جوانان و نسل حاضر و آینده نشان بدهند.

او گفت: این شخصیت‌ها کم‌نظیر بلکه بی‌نظیر هستند. با توجه به جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم و شرایط خاصی که دارد، ابعاد مختلف شخصیت آیت‌الله فاطمی‌نیا به خوبی روشن نشده است. آنچه که می‌تواند یک شخصیتی در این تراز برای جامعه اسلامی و دین پدید آورد، جهات دیگری است که آن ابعاد باید برای جامعه روشن شود. جهت ظاهری، زبانی، ادبی، لفظی و لحنی که بسیار هنرمندانه ارایه می‌شد. جذابیت در سخنانشان و لطافات بیاناتشان بسیار چشم‌گیر بود.

جوادی آملی افزود: ایشان تلاش داشت معارف را بسیار سبک و مردمی بیان کند اما دو جهت عمده در سخنان ایشان وجود داشت. یک حکمت و معرفت و دوم اخلاق و عرفان. کار آسانی نیست که انسان بتواند عمق معارف را در کسوت فلسفه و حکمت بیابد و در قالب عرفان ارایه کند و جذابیت بیانی ایجاد کند و مفاهیم را با ادبیات و شعر و هنر آمیخته بسازد. این جهات مختلف برای یک انسان، به حق، هنرمندی می‌آورد و جهات ارزشمندی را برای جامعه ما به وجود می‌آورد. امروز جوامع بشری اسلام را در این دو کسوت می‌طلبند و به همین جهت این بزرگمرد در تبلیغ دین موفق بود.

او ادامه داد: ایشان به فلسفه و حکمت یک باور عظیمی داشتند و می‌فرمودند فلسفه و حکمت تا زمانی که در خدمت فهم معارف قرار می‌گیرد بسیار صحیح است و باید در جامعه علمی ما جا باز کند. راز کم‌توجهی به مسایل دینی در این موضوع نهفته که عقلانیت حکمی و معرفتی در بیان معارف کم است. آیت‌الله فاطمی‌نیا در این بخش بسیار هنرمندانه وارد می‌شدند. باور ایشان این بود که فلسفه و حکمت می‌تواند در خدمت خلق حقایق دینی قرار گیرد.

رییس بنیاد بین‌المللی اسراء گفت: جهت دیگر شخصیت آیت‌الله فاطمی‌نیا بعد اخلاقی و عرفانی بود. ایشان با اینکه می‌فرمودند من اهل قسم نیستم اما در یک جا قسم یاد کردند و گفتند تا انسان لطیف نشود، چیزی نصیب او نخواهد شد. این لطافت معنای ویژه‌ای از اوصاف حق‌تعالی است. در بسیاری آیات خداوند خود را لطیف یاد می‌کند. لطیف یک ویژگی ممتاز است که انسان را از سطح طبیعت خارج می‌کند. این وجهه شخصیتی در آیت‌الله فاطمی‌نیا بود.

صدوقی سها دیگر سخنران این مراسم بیان کرد: مرحوم آیت‌الله فاطمی‌نیا هم متدین واقعی بود و هم دعوت‌کننده به دین واقعی. ما می‌توانیم درباره خاطرات و بیانات ایشان حرف بزنیم ولی به جای این‌ها بهتر است از چیزهایی بگوییم که خود ایشان می‌گفتند. مثلاً اینکه دین بما هو دین چیست؟ مخاطب من نیز دانشجویان هستند. از آن‌ها می‌خوام که بروند و از مردم بپرسند که دین چیست؟

او ادامه داد: احتمالاً همه می‌گویند نماز و روزه و احکام. هیچکس منکر این نیست اما تمام واقعیت نیست. دین یک موجود سه‌رکنی یا مثلث‌الارکان است. شریعت طریقت و حقیقت. یک رکن دین شریعت و ظاهر است اما اهل معرفت گفته‌اند که شریعت، نسخه طبیب است. شریعت نسخه صحت است و عمل به آن طریقت و اصول آن حقیقت. یکی از عوارض بدِ منحصر کردن دین به شریعت، پیدایش جنایتکاران است.

صدوقی‌سها به آیه قتال در سوره بقره اشاره کرد و به این موضوع پرداخت که بسیاری از جانیان همچون داعش تنها به بخش ابتدایی آیه بسنده می‌کنند و تنها این را می‌شنوند که خدا گفته است هرجا مشرکی یافتید، او را بکشد، غافل از اینکه تتمۀ این آیه و در برخی آیات دیگر قرآن خدا شرط رفتار اخلاقی با مشرکان را نیز بیان کرده است و گفته به آن‌ها پناه بدهید و اگر صدمه دیده‌اند تیمارشان کنید و به مامن اصلی خودشان برشان گردانید. صدوقی‌سها به این نکته تاکید کرد که این رفتار اگر رحمت و مهربانی نیست پس چیست؟ او اشاره کرد که این آیات نشان می‌دهند که رحمت خدا شامل حال مشرکین نیز می‌شود و برای تامل در آیات مخصوصاً چنین آیه‌ای باید شرایط را در نظر گرفت. شاید عده‌ای از مشرکان منظور باشند که پس از ارتکاب جنایت از دیدرس خارج شده‌اند و باید آن‌ها یافته شوند و بعد به قتل برسند.

صدوقی‌سها گفت: هر سه عنصر دین، تشکیکی هستند و ذومراتب. همه اشیاء هم تشکیکی هستند. صرف تجویز شریعت مجوز صادر نمی‌شود. باید شرایط را بررسی کرد. آیت‌الله فاطمی‌نیا به این موضوعات بسیار توجه داشتند.

زنگنه دیگر سخران این مراسم بیان کرد: استاد فاطمی‌نیا در مسائل فکری معتقد بودند که کسانی که صرفاً در جریان عرفانی می‌افتند ممکن است به عرفان‌های نادرست بیفتند و آن‌ها که تنها دنبال فقه هستند ممکن است دیگران را درگیر کنند. جمع این‌هاست که می‌تواند مسائل را حل کند. ایشان این موضوع را در زندگی خود به خوبی توصیف و ترسیم کرد. ایشان از امام (ره) و علامه طباطبایی نقل می‌کردند که بسیار اهل عرفان و عقل بودند. اگر عقلانیت را از دین بگیریم معلوم نیست چه در بیاید. لذا تاکید ایشان بر عقل و عرفان و فقه بود که همه این‌ها اسلام را تشکیل می‌دهد.

او ادامه داد: آنچیزی که از استاد فاطمی‌نیا شناخته شده درس‌های ایشان در شرح و تفسیر نهج‌البلاغه بود که جوانان را به سمت شناخت نهج‌البلاغه راهنمایی می‌کردند. بحث‌های فلسفی و عمیق عرفانی و ادبی از جمله مسائلی بود که از رویشان می‌گذشتند. استاد درباره فهم زبان عربی نیز می‌گفتند فهم این زبان منوط به فهم عمق ادبیات عرب است. در اوج ادبیات عرب بودن، جهانی می‌گشاید برای مردم و علما که کمتر به آن توجه کرده‌ایم. ارتباط ما با جهان عرب خوب است اما دقت لازم را نکرده‌ایم.

موسس اتحادیه جهانی تقریب مذاهب اسلامی عنوان کرد: آیت‌الله فاطمی‌نیا وقتی به کویت رفت همه به ایشان گفتند که در کویت بماند. ایشان با اشعار عربی همه را مجذوب خود کرده بود. وزیر فرهنگ سلطنت عمان به ایشان التماس می‌کرد که اقامت آنجا را بپذیرند و مباحث ادبی به راه بیاندازند. معاون امیر دوبی نیز که بزرگترین کتابخانه آثار خطی را داشت التماس می‌کرد که ایشان بروند و کتاب‌ها را بخوانند و آن‌ها را راهنمایی کنند. این‌ها را گفتم که بعد بین‌المللی آیت‌الله فاطمی‌نیا را بشناسیم و برای شناخت بیشتر ایشان کاری کنیم.

سیدحسین فاطمی‌نیا به عنوان فرزند مرحوم سیدعبدالله فاطمی نیا نیز به عنوان آخرین سخنران این مراسم ضمن بیان خاطراتی از پدر، از اخلاقیات او گفت و علاقه بسیاری که آیت‌الله فاطمی‌نیا به شعر داشته است. سیدحسین گفت: کمتر می‌شد که ایشان مطلبی را بیان کنند و برای آن شاهدی یا بیتی نیاورند. به نحوی که آن مطلب برای جا افتادن نیاز به شعر داشته و آن شعر برای فهمیده شدن نیاز به آن مطلب. تبحر آیت‌الله فاطمی‌نیا در ادبیات، تبحری فراتر از معمول بود. یک نفر علناً به من گفت که پدر شما سلاح ادب را به خدمت اجدادش گرفت.

او اضافه کرد: ایشان وقتی قرب نوافل را می‌خواندند که بنده به جایی می‌رسد که خدا چشم و گوش و زبانش می‌شود این شاهد شعر را آوردند که: چون تجلی کرد اوصاف قدیم / وصف حادث را بسوزاند گلیم. این دستی که به مریض می‌زند و او شفا می‌یابد، این دست اوصاف حادث را از دست داده و اوصاف قدیم را پیدا کرده است.

فاطمی‌نیا گفت: ایشان درباره شیخ محمد بهاری که تا دم مرگ شوخی می‌کرد و می‌گفت عشق به ما ساخته است و میرزا ملکی تبریزی که تا آخر عمر گریه کرد می‌گفتند این‌ها همه از یک منبع هستند. درختان گوناگونی که از یک جا سیراب می‌شوند. ایشان در مصائب ائمه نیز شعرهایی می‌خواندند که فکر می‌کنم کمتر کسی هست که آن‌ها را از زبان ایشان نشنیده باشد. ایشان علاوه بر این‌ها مهارت خاصی نیز در موضوع شناسی داشتند که همگی را برای اهل بیت و جا انداختن معارف آنان استفاده می‌کردند.

در انتهای مراسم از کتاب «نکته‌ها از گفته‌ها» رونمایی به عمل آمد. دفتر اول این کتاب شامل ۱۴۸ نکته است. گزیده‌هایی از گفتارهای اندیشمند برجسته آیت‌الله سیدعبدالله فاطمی‌نیا که در حسینیه الزهرا سلام‌الله علیها در مشهد ایراد شده است. این مجموعه شامل نکته‌های معرفتی درباره اعمال خیر، شناخت شیطان، یاد مرگ، اعتدال راه بندگی و سایر معارف دینی است.