‌سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب (ایبنا) – مرجانه حسین‌زاده: هفتمین دور از جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان مشهد ظهر جمعه در حالی برگزار شد که سالن سه‌سویه تئاتر شهرکتاب مشهد لبریز از بانوانی با لباس‎‌های محلی و سنتی از سرتاسر سرزمین عزیزمان بود. لباس‌هایی که هرکدام آغشته به ویژگی‌های قومی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی خاص خودشان بودند تا دریچه‌ای برای لمس فرهنگ و تمدن‌مان باشند. هرکدام از آن لباس‌ها که با منجق‌دوزی، گلابتون‌دوزی، سوزن‌دوزی و.. همراه بودند، جلوه‌ای از تاریخ تمدن این مرز و بوم را به رخ می‌کشیدند و بازگوکننده اصالت و تنوع اقوام این سرزمین کهن‌سال بودند.

در مقابل سن محمود مهدوی دامغانی، مترجم سرشناس و رییس اسبق دانشگاه فردوسی مشهد؛ جواد محقق نیشابوری، شاعر و پژوهشگر سرشناس؛ رویا اسماعیلیان، نویسنده و صداپیشه؛ مجید تقوی بهبهانی، استاد سرشناس زبان و ادبیات پارسی و محمدرضا سرسالاری شاعر، روزنامه‌نگار و دبیر جشنواره شاهنامه‌خوانی بانوان به عنوان داور حضور داشتند. بانوان و بر اساس لیست، به ترتیب شروع به خوانش داستان رستم و اسپندیار کردند و پیش از شروع خوانش ابیات‌شان، چند دقیقه در خصوص لباس‌شان توضیحاتی را می‌دادند، در حاشیه جشنواره با محمدرضا سرسالاری، که بنیان‌گذار این رویداد مهم فرهنگی است در خصوص چگونگی شکل‌گیری این جشنواره گفت: در گذشته‌های دور دوره‌گردهایی وجود داشتند که هنگام عبور از شهرهای مختلف برای مردم داستان تعریف می‌کردند به این افراد گوسان می‌گفتند، این گوسان‌ها گروه‌های مختلفی بودند و کارهای مختلفی می‌کردند دسته اول عاشیق‌ها یا آشیق‌ها بودند که همراه با ساز، نغمه‌سرایی می‌کردند.

او با اشاره به گروه دوم گوسان‌ها ادامه داد: گروهی دیگر دوتار نواز بودند، گروهی دیگر نقال‌ها بودند که به درونِ شخصیت‌های شاهنامه یا هر اثری رسوخ می‌کردند و در قالب راوی و بازیگر، آن داستان را بازی می‌کردند. ارائه کارشان هم بدین گونه بود که چند بیت را می‌خواندند و بقیه داستان را به صورت نثر بازگو می‌کردند. اغلب گوسان‌ها مرد بودند، شخصیت‌ها را آگراندیسمان می‌کردند و مردم هم در گذشته خیلی به این گروه‌های دوره‌گرد علاقه داشتند.

این شاعر و روزنامه‌نگار ادامه می‌دهد: اما ساحتی بالاتر از این افراد بود به نام شاهنامه‌خوان‌ها یا دفترخوان‌ها، که کارشان مترادف با شاهنامه‌دانی بود. این‌افراد در داستان‌ها تحقیق و تفحص بیشتری می‌کردند، شخصیت‌ها را آنالیز می‌کردند و نحوه ارائه‎‌شان هم این‌گونه بود که تمام داستان را به صورت شعر بازگو می‌کردند.

سرسالاری ادامه داد: چند سال قبل که ایده برگزاری این جشنواره به ذهنم رسید، گمان کردم بانوان ما بهتر است که شیوه «شاهنامه‌خوانی» را دنبال بکنند چرا که معتقدم شاهنامه‌خوانی با متانت همراه است.

او که داور این جشنواره نیز است، تصریح کرد: سال ۹۵ در مقطع دکترا یک همکلاسی داشتم که ساکن تهران بود و نقالی می‌کرد و مدام از نقالی می‌گفت، همان سال از خودم پرسیدم که چرا ما در مشهد این جریان را نداریم؟ آن زمان خیلی روی شاهنامه حساسیت وجود داشت.

محمدرضا سرسالاری با اشاره به سابقه حضور ۲۵ ساله‌اش در انجمن‌های ادبی مشهد اظهار کرد: من تا آن زمان حتی یک شاهنامه‌خوانِ بانو در مشهد ندیده بودم و بانوان ما بیشتر در حوزه آموزش کودکان و نوجوانان به صورت پراکنده فعالیت می‌کردند.

دبیر هفتمین جشنواره ملی شاهنامه‌خوانی بانوان عنوان کرد: این جشنواره را از «دوشنبه‌های شعر و موسیقی» با جلسه‌ای درون گروهی شروع کردم و پس از آن این جشنواره را به انجمن ادبی سیاوش که آن هم انجمنی بود که تازه در آن روزها استارت آن را با دوستان زده بودم، آوردم و به مرور این جشنواره گسترده‌تر شد.

وی افزود: ما سال به سال داستان‌های مختلف را مرور کردیم، هر جشنواره از ابتدای همان سال آغاز می‌شد، یعنی کلاس‌ها به صورت دو هفته در میان بود و ابیات بیت به بیت خوانده و معنی می‌شد و در انتهای سال جشنواره برگزار می‌شد.

محمدرضا سرسالاری با بیان اینکه در دوره دوم یا سوم این جشنواره فرامرزی شد، اظهار می‌کند: آن سال از ۸ یا ۹ کشور دیگر هم آثاری برای ما فرستاده شد اما چون منابع ما محدود بود، این امکان را نداشتیم که بانوانی که از دیگر شهرها داوطلب بودند را با هزینه خودمان به مشهد بیاوریم، از این رو تنها بانوانی که توان مالی سفر به مشهد را دارند، در ایام جشنواره خودشان را به ما می‌رسانند لذا اگر امکانات مالی ما تامین شود، این جشنواره قابلیت برگزاری در سطح بین‌المللی را هم دارد.

وی ادامه داد: امسال هفتمین سال برگزاری این جشنواره بود و بانوان از ابتدای سال داستان رستم و اسپندیار را تمرین کردند، طی این سال‌ها افراد بزرگی نظیر استاد راشد محصل فقید، محمدجعفر یاحقی، خانم افسانه بایگان و استاد فرزین, دکتر حامد مهراد و.. همراه ما بودند.

سرسالاری افزود: باید در خاستگاه شاهنامه این رویداد برگزار می‌شد و خوشحالم که ما شروع کننده این جریان ارزشمند هستیم تا امروز مشهد و خراسان دارای شاهنامه‌خوانان برترِ کشور باشد. ما سال گذشته نشانِ درجه یک شاهنامه خوانی را به شش نفر از بانوان اهدا کردیم.

وی با بیان اینکه به واسطه این جشنواره امروز مشهد قطب شاهنامه‌خوانی بانوان است، تاکید کرد: طی این ۷ سال حدود ۳۰۰ بانو بدون تکرار در این جشنواره حضور مستمر داشته‌اند و جمعاً بیش از ۱۰۰۰ بانوی شاهنامه‌خوان در این جشنواره شاهنامه خوانی را تجربه کردند و هرکدام در حوزه آموزش فعال شدند و به دنبال کسب مدارک بالای دانشگاهی رفته‌اند چراکه همین فضا به آن‌ها انگیزه داد تا به تحصیل ادامه دهند.

وی افزود: همچنین اینکه به شهادت بسیاری از همین بانوان شرکت کننده، شاهنامه‌خوانی به خانه‌های این افراد رفت، هرکدام از بانوان آموزه‌های این جشنواره و کلاس‌های‌اش را به فرزندان خود، اعضای خانواده و.. منتقل کردند و این‌گونه هر روز به گستره شاهنامه‌خوانان اضافه می‌شود.

این مجری بیان کرد: سال گذشته به واسطه همین جشنواره مادربزرگ، بچه، نوه‌، و نبیره‌ای را داشتیم که هر چهار نسل شاهنامه می‌خواندند.

سرسالاری در خصوص پوشش بانوان در این جشنواره گفت: امروزه در شهر شاهد پوشش‌های ناهنجار بسیاری از افراد هستیم، اما در این جشنواره بانوان با رنگین‌کمانی از لباس‌های محلی و نجیب مناطق مختلف کشورمان حاضر می‌شوند که این برای حضار یادآوری خوبی از فرهنگ مناطق مختلف کشور است.