علي ططري، مدرس و پژوهشگر تاريخ مشروطه در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با بيان اين خبر عنوان كرد: اين اسناد مربوط به سال‌هاي 1285 تا 1304 هجري شمسي‌اند كه از لحاظ تعداد و اهميت (ارزش تاريخي و پژوهشي) در تبيين موضوعات كردستان و مرزهاي اين منطقه با كشورهاي مجاور بي‌سابقه‌اند.

وي تعداد اين اسناد نويافته را 1300برگ ذكر كرد و افزود: با توجه به اين كه كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي غني‌ترين آرشيو مرتبط با تاريخ مشروطه و پارلمان در ايران را در اختيار دارد، تهيه و تكميل اسناد مربوط به مشروطه كردستان و پس از آن در اين مركز از اهميت بالايي برخوردار است.

ططري تصريح كرد: اگر به درستي بتوانيم اين اسناد نويافته را بازيابي كنيم،‌ برگ تازه‌اي در تاريخ معاصر كردستان رقم مي‌خورد و پژوهشگران را اميدوارتر مي‌سازد اسناد ديگري از اين منطقه كشورمان در دسترس باشد و بتوانيم به نحوي آنها را نيز فراهم كنيم.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي ادامه داد: در منطقه كردستان نيز مانند ديگر مناطق ايران، در دوره مشروطه اتفاقات مهمي رخ داده است و افرادي به عنوان مشروطه‌خواه يا افراد مخالف، اقداماتي انجام داده‌اند كه همگي مستور مانده‌ و از سوي كارشناسان و پژوهشگران به صورت موشكافانه به اين رخدادها توجه نشده است. يكي از دلايل اين موضوع عدم دسترسي به اسناد اين منطقه در دوران مشروطه است.

با توجه به اين كه اين پژوهشگر تاريخ معاصر سال‌ها در حوزه تاريخ مشروطه ايران و حوادث آن دوره زماني در نقاط گوناگون ايران تحقيق و مطالعه كرده است، خاطرنشان كرد: بازيابي اطلاعات اين مجموعه از اسناد كه در ميان آنها مداركي از حكمرانان كردستان، علما و افراد تأثيرگذار آن دوره يافت مي‌شود، موجب شگفتي بسياري از محققان و تاريخ‌نگاران و ايجاد زمينه‌اي در تحولات پژوهشي اين حوزه خواهد شد.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اهميت‌هاي چندگانه خريداري اين اسناد از سوي كتابخانه مجلس شوراي اسلامي عنوان داشت: از اين پس اين اسناد در مكاني مناسب و شرايط خوبي نگهداري مي‌شوند كه احتمال از بين ‌رفتن آنها تاحد زيادي كاهش خواهد يافت. همچنين كتابخانه مجلس با خريداري اين مجموعه موفق به جلوگيري از خروج اين اسناد از كشورمان شد.

وي با ابزار اميدواري از اين كه كارشناسان اين مركز بتوانند به سرعت اسناد اين مجموعه را فهرست‌نويسي، استخراج و اطلاع‌رساني كنند، گفت: قرار است اين اسناد در شمار طرح‌هاي و پروژه‌هاي پژوهشي كتابخانه مجلس قرار گيرد و نتايج آن به عنوان يك اثر تحقيقي چاپ و منتشر شود.

ططري با يادآوري اين موضوع كه در زمينه تاريخ معاصر كردستان، كرمانشاه و حتي لرستان حلقه‌هاي مفقوده فراواني وجود دارد، گفت:‌ بسياري از اسناد آن مناطق به ويژه به دليل اين كه سران ايلات، عشاير و حكام آن مناطق و افرادي كه به نحوي تاريخ‌ساز بوده‌اند، به صورت كوچ‌رو و در قالب زندگي ايلات و عشاير زندگي مي‌كردند و به دليل بافت اجتماعي و نحوه زندگي‌شان جاي مشخصي براي نگهداري از اين اسناد نداشتند، بسياري از اسناد و مدارك در اين رفت‌ و آمدها از ميان رفته و نابود شده است.

پژوهشگر تاريخ معاصر و نويسنده كتاب‌هايي در اين حوزه با اشاره به برخي از اسناد مهم اين مجموعه بيان داشت: در ميان اين اسناد نامه‌ها و مكاتباتي از شيخ محمود برزنجي(از رجال تاريخ معاصر كردستان و علماي اهل سنت كه مبارزاتي با نيروهاي اشغالگر انگليسي داشت) و اسنادي از «اموستا مردوخ كردستاني» به چشم مي‌خورند.

وي «اسنادي از فعاليت احزاب در دوره مشروطه و كردستان نظير جمعيت اتحاد و ترقي و چند تشكل ديگر»، «چند نامه و تلگراف از ابوالفتح ميرزا سالارالدوله(حاكم كرمانشاه و كردستان در زمان مشروطه)»،‌«اسنادي به زبان فرانسه و انگليسي»، «برخي از نامه‌هاي علماي كردستان در دوره مشروطه به شيخ فضل‌الله نوري»، «اسنادي از تجاوزات قشون عثماني به مرزهاي ايران در كردستان» و «اسناد انتخابات دوره سوم و چهارم مجلس شوراي ملي در ايالات كردستان» را از ديگر اطلاعات اين مجموعه برشمرد.

پژوهشگر و مدرس حوزه تاريخ با تأكيد بر اين كه در آثار منتشر شده تاريخ حوزه كردستان، بايد اين واقعيت را پذيرفت كه تاكنون تأليفات و پژوهش‌هايي كه برپايه منابع و دستاوردهاي علمي و عيني‌اند، كمتر انجام شده‌اند، عنوان كرد: تعدادي از كتاب‌ها و تأليفات اين حوزه را نيز مستشرقان و بيگانگان نوشته‌اند. اين اسناد اغلب متعلق به روس‌ها و انگليس‌ها هستند. تاكنون از داخل كشور اسناد دست اولي كه برمبناي آن تأليفات شايسته‌اي در اين حوزه خاص منتشر شده باشد، به چشم نمي‌خورد.