به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست گفت‌وگومحور با موضوع «اهمیت مخاطب‌شناسی در تولید کتاب کودک» با حضور عباس محمددینی، مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دوشنبه (۷ خردادماه) در کتابخانه مرجع کانون برگزار شد.
در این نشست درباره اهمیت مخاطب‌شناسی و نیازسنجی قبل از تولید کتاب، توجه به تولید متوازن قالب‌های مختلف ادبی، نسبت تألیف و ترجمه، کیفیت تصاویر و چاپ کتاب‌ها، شمارگان کتاب‌ها با توجه به نیاز جامعه مخاطب و اهمیت دریافت بازخورد از کتابخانه‌ها، کارشناسان، مربیان، اعضا و مخاطبان پس از تولید و انتشار کتاب‌ها صحبت شد.
محمددینی در ابتدای این نشست بیان کرد: یکی از مهم‌ترین نکته‌هایی که باید ناشران و مؤلفان درباره آن شناخت داشته باشند، شناسایی مخاطب است. در ایران ما مخاطب خود را نمی‌شناسیم و از مخاطب بسیار فاصله گرفته‌ایم. بیشتر مؤسسه‌ها در ایران به دلیل نبود این شناخت نمی‌توانند همراهی لازم را با مخاطب داشته باشند.
او ادامه داد: مخاطب کودک به نسبت نوجوان بسیار حساس است و جزو مأموریت هر مؤسسه فرهنگی، این شناخت تعریف شده است؛ باید این شناخت‌ها با روان‌شناسی خاصی صورت بگیرد. ما جامعه‌ای هستیم که رده‌های سنی کودک‌مان درهم‌تنیدگی ویژه‌ای دارد و سن عقلی و سن جنسی بچه‌های امروز با هم هم‌خوانی ندارد؛ یعنی کودکانی داریم که سن عقلی نوجوان را دارند در حالی که سن جنسی آن‌ها کودک است و همین‌طور در نوجوانان. این درهم تنیدگی ما را به سمتی می‌برد که باید شناخت بیشتری متناسب با این شرایط داشته باشیم.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان افزود: متأسفانه بدون نبود هیچ پالایشی اشتراک‌گذاری زیستی، بینانسلی و بینافرهنگی داریم که باعث اختلال نسلی می‌شود و یکی از مسائلی که با آن درگیر هستیم، تولید محتوا برای مخاطب با این شرایط است که باید تدبیری برای آن اندیشیده شود. مخاطب‌شناسی ما با بازارشناسی و بازارپردازی یکی شده و این هم اشتباه است؛ در حالی که امر بسیار حساسی است و اختلال فکری ایجاد می‌کند. محصول، کیفیتی را که باید داشته باشد ندارد. ضمن اینکه بازارپردازی برای شناسایی مخاطب کار بسیار سختی است.
محمددینی گفت: ما نمی‌توانیم با دسته‌بندی‌هایی که انجام می‌شود کار را پیش ببریم. باید محصول نقطه‌ای تولید کنیم تا به دست مخاطب برسد و مخاطب خودش را شناسایی کند و در اختیار او قرار گیرد.
او درباره وجود اتاق اندیشه در انتشارات کانون نیز توضیح داد: ایده بزرگ و مفهومی که در انتشارات در نظر گرفته و تعریف شده، به‌واقع شناسایی مخاطب و معرفی محصول است. محصولی که بین چند گروه سنی تقسیم می‌شود و این درهم‌تنیدگی را پوشش می‌دهد. اتاق اندیشه کانون ترکیبی از مدل‌های فکری مختلف، تولیدکنندگان و تجربه‌های مورد قبول مخاطبان است و تضاربی از این آراست تا به مخاطب مدنظر دسترسی پیدا کنیم؛ اینکه چه‌طور این چرخه و گردش کار شکل بگیرد و ارتباطات برقرار شود در مرحله بعدی قرار می‌گیرد. باید یک جایی ارتباط برقرار شود تا به محصول مورد نظر برسیم. ما ناگزیریم تا این تضارب را ایجاد کنیم؛ چون جامعه درگیر این تضارب معنایی است و ما برای تولید محصول باید به این ترکیب برسیم. بنابراین برای رسیدن به محتوا و شکل مناسب باید این اتاق اندیشه شکل می‌گرفت.
این مدیر کانون در ادامه عنوان کرد: مراکز یا همان کتابخانه‌های کانون جزو شاخصه‌های اصلی ما هستند و یکی از رکن‌هایی که باید در ترکیب اتاق اندیشه ما گنجانده شود. از آنجایی که می‌خواهیم اثر مانا خلق کنیم مربیان کانون باید حضور داشته باشند. در بخش کودک اثر مانا خلق کردن مهم است و بسیاری از آثاری که برای کودک خلق می‌شود به دلیل نزدیکی او با فطرت، بحث مانایی را در بر می‌گیرند و نسل‌های مختلف با آن محصول به دلیل همین مانایی ارتباط برقرار می‌کنند. آثاری که برای بزرگسالان خلق می‌شود اغلب در بازه‌ای زمانی تاریخ مصرف دارند؛ اما در حوزه کودک و نوجوان این‌گونه نیست. مربی ارائه لحظه‌ای انجام می‌دهد و آن بازخورد لحظه‌ای را نیز دریافت می‌کند که بسیار حائز اهمیت است.
محمددینی همچنین درباره تعامل با مخاطب نیز گفت: این یک تکنیک بسیار به‌روز در دنیاست و ما هم در حال انجام آن هستیم. شاید اولین مؤسسه‌ای در ایران باشیم که این کار را انجام می‌دهیم. درواقع کانون در حال راه‌اندازی سکو (پلتفرم) ویژه خود است و کتاب‌ها در سکوی خودِ کانون با مخاطب تعامل دارد و از آنجا گسترش پیدا می‌کند. انتشارات در حال راه‌اندازی سکوی خودش است و این یک گام رو به جلو است. تست‌های اولیه آن انجام شده است و محتواها را نیز در مواجهه با مخاطبان در تعامل قرار دادیم و کار گسترش پیدا کرده.
او در پاسخ به این پرسش که برخی از آثار و مجموعه‌های کانون اهداف اولیه کانون را دنبال نمی‌کرد در نتیجه هدف اصلی انتشارات کانون تولید فکر و اندیشه است یا صرفاً اطلاع‌رسانی؟ بیان کرد: هیچ دفاعی ندارم از این موضوع اما مأموریت کانون در نام‌گذاری آن نهفته است و آن‌قدر این نام‌گذاری دقیق بوده است که در دوره‌های سیاسی مختلف هم تغییر نکرده. کانون وظیفه پروراندن فکر و اندیشه را دارد؛ از همین رو دست به تولید «نشان خردورزی» زدیم تا نشان دهد کتاب حاضر تا چه اندازه به تفکر کودک کمک می‌کند و مخاطب به آن امتیاز می‌دهد. این نشان در حال حاضر رونمایی نشده و ما مشغول آزمایش آن هستیم.
مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درباره نسبت ترجمه به تألیف نیز عنوان کرد: کانون به دلیل حق کپی‌رایت همواره به دنبال ترجمه آثار شاخص است و به دنبال کارهای ضعیف برای خریدن نرفته است؛ اما در یک بازه زمانی در پایان دهه ۷۰ و ابتدای ۸۰ به سمت آماده‌خواری رفتیم؛ یعنی ناشران به شکل فله‌ای کتاب‌هایی را جمع‌آوری کرده و ترجمه کردند و بدون هزینه تصویرسازی و حق مؤلف و حتی با ترجمه‌هایی که نیاز به پرداخت حق ترجمه آن‌چنانی هم نداشته باشد کارها را چاپ کردند که عمدتاً آثار ضعیفی بودند و این در حدود ۲۰ سال به طول انجامید و فشار زیادی را به مؤلفان شاخص وارد کرد و عرصه بر آن‌ها تنگ شد. این وضعیت تا جایی پیش رفت که دست انتشارات از مؤلفان جوانی که بشود به آن‌ها فضا داد تا کار کنند، کوتاه شد و ما را به سمتی برد که تا می‌توانیم برای نوقلمان و مؤلفان جوان وقت صرف کنیم و زمان بگذاریم و هر آنچه را که در راه آن‌ها ایجاد خلل می‌کند، از میان برداریم تا بتوانیم در یک دهه آینده از افراد قوی در حوزه تألیف برخوردار باشیم.
محمددینی همچنین درباره بسته‌بودن درهای کانون برای ترجمه نیز گفت: الان هم کار ترجمه آثار شاخص بین‌المللی در کانون دیده می‌شود و برای ترجمه انتخاب می‌شوند؛ اما این آثار باید بسیار شاخص باشند تا به مؤلفان و نوقلمان ما کمک کند. درهای کانون برای ترجمه بسته نیست و در حال انجام است؛ اما روی گشاده ما به روی مؤلفان جوان باز است.
او درباره مدیریت یکپارچه نیز توضیح داد: با توجه به وضعیت فرهنگی کشور چندسالی است که موضوع محدود شده و مدیر فرهنگی که بازه چندساله داشته باشد نداریم. در حالی که رهبری تأکید دارند مدیران فرهنگی مانا عمل کنند و نسلی؛ اما این دیده نمی‌شود و عملکرد مدیران فرهنگی کوتاه‌مدت است. من تلاشم را می‌کنم که مانا کار کنم و کارهای گذشته را آسیب‌شناسی کنیم و اگر ببینیم پروژه‌ای درست و در جریان نبوده است جلوی آن را می‌گیریم.
نشست گفت‌وگو محور کتابخانه مرجع کانون با حضور عباس محمددینی، مدیرکل نظارت بر انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و با موضوع «اهمیت مخاطب‌شناسی در تولید کتاب کودک» روز دوشنبه ۷ خرداد ۱۴۰۳ برگزار شد.
نظر شما