سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: پس از ورود به خیابان حجاب، از در ساختمان اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وارد سالن نمایشگاهی طاها شدم؛ سالنی که از ۲۶ آذرماه ۱۳۹۷ برای گرامی‌داشت یاد و خاطره شهید معصوم محمدطاها اقدامی، شهید حادثه تروریستی اهواز، در این مکان افتتاح شده است. یک سالن مربعی‌شکل که پنجره رو به پشت‌بام آن در وسط سقف، نور زیبای روز را به میانه سالن می‌تاباند و تاریکی سایه‌واری به دیوارهای دور تا دور سالن می‌دهد؛ دیوارهایی که با قاب‌های سفیدرنگ و پس‌زمینه زرد، تصاویر منتخبی از کتاب‌های کانون که در این سال‌ها با موضوع غدیر و قربان منتشر شده است در بغل سفیدش گرفته و به آجرهای دیوار اصلی سالن چسبیده است.
از سمت راست سالن شروع به حرکت می‌کنم؛ دوست داشتم بدوبدوهای بچه‌هایی را ببینم که برای بازدید همراهِ والدین خود به نمایشگاه آمده‌اند؛ اما در این زمانی که برای تهیه گزارش آمدم تعداد بازدیدکنندگان کم بود. شاید خانواده‌ها هنوز به خوبی اطلاع ندارند چنین نمایشگاهی در حال برگزاری است. تصویر ساکت محمدطاها را روی دیوار می‌بینم که با چشمان درشت و مظلوم و لبخند پنهانش، اطرافش را نظاره می‌کند. لبخندی به چشمان پرحرفش می‌زنم و بغض چشمان خودم را فرو می‌خورم و به قدم‌زدن در سالن ادامه می‌دهم. در کنار تصویر محمدطاها، پوستری است که با عنوان «عید تا عید» خبر از نمایشگاهِ منتخبی از آثار تصویرگری کتاب‌های کانون با موضوع واقعه غدیر خم و عید قربان می‌دهد. با قدمی کوتاه به اولین تابلوی این نمایشگاه می‌رسم؛ تابلویی که تصویری از یک کتاب با موضوع قربان و کعبه در سال ۱۳۷۵ را نشان می‌دهد. هر تابلو با نور زرد چراغی که روی آن تابانده شده روشن است و در پایین هر تصویر، دیدن نام کتاب، تصویرگر، نویسنده و سال انتشارش، شما را با خواستگاه این تصاویر آشنا می‌کند. این کلمه‌ها نیستند که همیشه، شما را به دل کتاب‌ها و قصه‌ها می‌برند. گاهی شما به واسطه چشم و دیدن تصاویر، دقیقاً به نقطه‌ای می‌روید که ماجرای اصلی کتاب اتفاق افتاده است. گاهی تصاویر آواهایی را در سر شما پخش می‌کنند که گویی شما با نگاه به این تصاویر به جای خواندن کتاب‌ها با کلمات، با تصاویر، آن‌ها را می‌خوانید.
یکی از ویژگی‌های بازدید از نمایشگاه تصاویر «عید تا عید» همین است که به تصویرخوانی کودکان شما کمک می‌کند و آن‌ها را به بیان احساس و سخن‌گفتن در مورد این اعیاد مشتاق می‌کند. این نمایشگاه تا چهاردهم تیرماه ۱۴۰۳ پابرجاست؛ دست کودکان‌تان را بگیرید و با آن‌ها به دیدار تصاویر این نمایشگاه بیایید و با دیدن هر تصویر، در مورد واقعه‌ای که تصویر به آن اشاره می‌کند، با کودکان و نوجوانان گفت‌وگو کنید. هنگامی که در میان قصه‌ها قدم می‌زنید و با گذر از هر تابلو از دل روایتی به روایت دیگر می‌روید، متوجه می‌شوید خود شما نیز با دیدن این تصاویر بدون اینکه کلمه‌ای بخوانید یا بشنوید به دل زمان سفر کرده‌اید؛ برای مثال وقتی تصاویر کتاب اصحاب فیل به تصویرگری بهرام خائف و قلم محمدصادق موسوی گرمارودی را می‌بینید بدون اینکه به سال ۱۳۶۳، سال انتشار این کتاب بروید و کاغذهای کتاب را لمس کنید، این تصاویر شما را به دل کتاب می‌برند و بدون واژه، ماجرای آن اتفاق را برایتان روایت می‌کنند.
وقتی اضلاع سالن مربع‌شکل محمدطاها را کامل با نگاه و قدم طی کردم و برداشت‌های خودم را مرور و در دل ثبت کردم، تصمیم گرفتم با مریم صفری، رئیس موزه ملی هنر و ادبیات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ملاقات کنم و دیدگاه او برای طراحی این نمایشگاه را نیز در کنار برداشت‌های خودم قرار دهم. به دنبال او در موزه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌گشتم و هرچقدر که او را نمی‌یافتم، به همان اندازه شگفتی‌های خاطرات دل‌انگیز کودکی‌ام را در گوشه‌گوشه موزه کانون پیدا می‌کردم. سرانجام مریم صفری را در دفترش یافتم و در کنار رئیس خوش‌روی موزه ملی هنر و ادبیات کانون پرورش فکری به تحلیل دیده‌هایم مشغول شدم. صفری برایم توضیح داد که موزه ملی هنر و ادبیات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از سال ۱۳۷۹ با هدف جمع‌آوری نگهداری و معرفی دستاوردهای کانون تأسیس شده است و گنجینه‌های مختلفی در این موزه نگهداری می‌شود. یکی از این گنجینه‌ها، اتاق چهارگوشی بود که دیوارهای بیرونی آن با شیشه پوشیده شده بود و روی آن تعدادی از تصاویر کتاب‌های کهن وجود داشت. مریم صفری برایم گفت که پشت این دیوار و شیشه‌ها تصویرسازی‌های کتاب‌های کانون قرار دارد که در این گنجینه بیش از ۱۲ هزار اصل اثر نگهداری می‌شود که به نوعی بخشی از تاریخ تصویرسازی کتاب کودک در ایران را شکل می‌دهد. او ادامه داد: برای اینکه این آثار دیده شود ما به مناسبت‌های مختلف تعدادی از این آثار را انتخاب می‌کنیم و با آن‌ها نمایشگاه برگزار می‌کنیم؛ موضوعی که این‌بار نمایشگاه را به آن اختصاص داده‌ایم داستان غدیر و عید قربان است.
از او پرسیدم چطور از بین این ۱۲ هزار اثر، به این ۳۰ اثر نهایی حاضر در نمایشگاه رسیدند؟ پاسخ سوال را این‌طور شرح داد: طی این سال‌ها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیش از ۵۰ عنوان کتاب را با موضوع قربان و غدیر کار کرده بود که ما از بین این آثار سعی کردیم آثار قدیمی‌تر و بین استادان، استادان پیشکسوت‌تر و البته چندتایی هم از آثار جدیدتر را انتخاب کنیم. بنابراین ۳۰ اثر را در مجموعه انتخاب کردیم تا در گالری محمدطاهای کانون واقع در مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون به نمایش گذاشته شود.
به او گفتم وقتی به تصاویر نگاه می‌کردم بدون اینکه بدانم مربوط به کدام کتاب است، متوجه می‌شدم این تصویر به چه واقعه یا روایتی اشاره دارد و او گفت: دقیقاً در هنگام انتخاب آثار، همین موضوع مدنظر ما بود؛ ویژگی اولی که برای ما مهم بود، این بود که به لحاظ بصری، فرم و ترکیب‌بندی که در تصویر آثار دیده می‌شود فرم نمایشگاهی داشته باشد؛ چون تصویرسازی کتاب کودک به این شکل است که جای متن در کنار تصویر خالی است. پس ما سعی کردیم این فضا کمتر در این تصاویر باشد و تصاویری که پُرتر هستند و درواقع نقش بیشتری دارند انتخاب شوند. دقیقاً همانطور که خودتان اشاره کردید، بیننده و مخاطب با دیدن اثر به موضوع و محتوای کتاب هم پی ببرد. در دل این تابلوها اصل تصاویر کتاب قرار گرفته است و در نمایشگاه به نمایش در می‌آید؛ زیرا در روند چاپ، کیفیت تصویر خیلی پایین می‌آید و حتی متفاوت می‌شود. درواقع ارزش نمایشِ آثار در نمایشگاه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و این گنجینه‌ای که موزه ما در اختیار دارد، به همین اصل‌بودن اثری است که توسط خود هنرمند خلق شده.
وقتی یکی از بازدیدکنندگان سالمند نمایشگاه را هنگام بازدید از نمایشگاه دیدیم، مریم صفری به این موضوع اشاره کرد که: علاوه بر اینکه ما در این نمایشگاه بازدید کودک و نوجوان‌مان را داریم، بیشتر سهم استقبال این نمایشگاه‌ها به والدین برمی‌گردد؛ زیرا این رویدادها به نوعی آن‌ها را به کودکی خودشان برمی‌گرداند و باعث مرور خاطرات‌شان می‌شود. این برای ما در موزه خیلی جالب است که بازدیدکنندگان بزرگسال به نمایشگاه می‌آیند و یاد خاطرات گذشته‌شان میفتند، یاد روزگاری که خودشان عضو کانون بودند.
از مریم صفری پرسیدم در نهایت شما از برگزاری این نمایشگاه‌های تصویرگری چه انتظاری دارید و چه هدفی را دنبال می‌کنید؟ او بیان کرد: ما می‌خواهیم آثاری که در موزه نگهداری می‌شود فقط جنبه نگهداری نداشته باشد و به یک بایگانی اکتفا نکنیم. ما دوست داریم این آثار دیده شوند و برای همین، برنامه نمایشگاه‌های دوره‌ای را همیشه در دست کار داریم. به هر حال این آثار به نوعی، مرجع و منبع خوبی برای دوستانی هستند که در حوزه کار کودک فعال‌اند یا رشته‌های تحصیلی‌شان به این موضوع یعنی هنر کودک مربوط می‌شود. درواقع این نمایشگاه‌ها فضایی ایجاد می‌کنند که این دوستان به این منابع دسترسی پیدا کنند و از نزدیک آثار را ببینند. این یکی از اهدافی است که ما به طور جدی در این زمینه دنبال می‌کنیم.
به نظر شما آیا دیدن تصاویر به جای خواندن کلمات، فرصت گفت‌وگو و خلاقیت در داستان‌سرایی را به کودکان می‌دهد و بازدید از نمایشگاه‌های تصویرگری می‌تواند شروع خوبی برای ایجاد این خلاقیت و گفت‌وگوهای مؤثر باشد؟ رئیس موزه ملی هنر و ادبیات کانون گفت: این موضوع که به آن اشاره کردید در مراکز کانون اتفاق می‌افتد. تمام این کتاب‌ها در مراکز مختلف در اختیار بچه‌ها قرار می‌گیرد و مربی‌های متخصصی در کنار بچه‌ها این روند کتابخوانی را دنبال می‌کنند. درواقع این موضوع در آنجا اتفاق می‌افتد و مربی که در کنار کودک کتاب را می‌خواند، علاوه بر اینکه در مورد داستان با او صحبت می‌کند، گاهی در مورد تصاویرش نیز به گفت‌وگو می‌نشینند یا حتی خود بچه‌ها تصویر داستانی را که خوانده‌اند، می‌سازند. این بخش از نگاهی که مدنظر شماست، در مراکز کانون اتفاق می‌افتد؛ ولی این‌بار می‌تواند در یک بازدید گروهی مابین خانواده‌ها و بچه‌ها نیز صورت بگیرد.
مریم صفری در پایان از من خواست از طرف او و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، از همه کسانی که این مطلب را می‌خوانند دعوت کنم به این نمایشگاه بروند و از ظرفیت‌های آن استفاده کنند. این نمایشگاه تا ۱۴ تیرماه از ساعت ۸ صبح تا ۴ بعدازظهر در مرکز آفرینش‌های فرهنگی‌هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واقع در خیابان دکتر فاطمی، خیابان حجاب، چار سوق دوم، گالری شهید محمدطاها برقرار است.
نظر شما