سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): براساس اعلام رئیس فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) «کنگره جهانی کتابداری و اطلاع‌رسانی سال ۲۰۲۵» از ۱۸ تا ۲۵ اگوست؛ ۲۷ مردادماه تا سوم شهریورماه ۱۴۰۴ قرار است به میزبانی آستانه، پایتخت قزاقستان برگزار شود؛ بنابراین نخستین‌بار است که ایفلا در آسیای مرکزی نشست تخصصی برگزار می‌کند. ایران در نخستین نشست ایفلای آسیایی، به میزبانی کوالالامپور حضور داشت؛ در این دوره یک هیئت از کارشناسان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ازجمله معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و فناوری این سازمان و تعدادی از استادان دانشگاه‌های کشور در این اجلاس حاضر شدند.
پیش از «آستانه» کشورهای مختلف آسیایی ازجمله دبی امارات متحده عربی، سال ۲۰۲۴ و کوالالامپور مالزی، سال ۲۰۱۸ میزبانی این نشست را به دست آورده بودند اما باتوجه به لغو میزبانی دبی، نشست ۲۰۲۴ ایفلا در استرالیا، البته به شکل محدود، با عنوان «آینده اطلاعات ایفلا» ۳۰ سپتامبر تا ۳ اکتبر (۹ تا ۱۲ مهر ۱۴۰۳) برگزار خواهد شد. حمیده معماری، عضو کمیته نشریات و منابع پیایندی ایفلا، برگزار نشدن نشست سالانه ایفلا در دبی، را در واقع انصراف اجباری این کشور می‌داند که تنها به دلیل فشار اعضای اروپایی و امریکایی کمیته‌های ایفلا اتفاق افتاد.
حمیده معماری از سال ۲۰۱۹ به‌طور رسمی عضو «کمیته نشریات و منابع پیایندی» ایفلا است. وی نخستین‌بار سال ۲۰۱۸ به‌عنوان داوطلب در ایفلای مالزی شرکت کرد اما نخستین تجربه حضوی معماری در ایفلا به سال ۲۰۱۷؛ زمانی که لهستان میزبان این نشست بود مربوط می‌شود.
وی درباره میزبانی ایفلای ۲۰۲۵ در آستانه قزاقستان، در گفت‌وگو با ایبنا، به وجود فرصت‌های حضور ایران تاکید کرد و برگزاری این نشست در آسیا را برای جمهوری اسلامی ایران یک فرصت درخور توجه ارزیابی کرد و با توجه به بُعد مسافت، امکان میزبانی از نشست‌های اقماری را برای کشورمان فراهم می‌کند.
- ایفلای قزاقزستان چه فرصت‌هایی برای کشورهای آسیایی ایجاد می‌کند؟
برگزاری ایفلا در کشور قزاقستان یک فرصت برای ایران است تا با کتابخانه‌های کشورهای آسیای میانه مرکزی و قفقاز ارتباطات بیشتری برقرار کند. این فرصت حضور در یک ایفلای آسیایی می‌تواند یک فرصت مغتنم برای ایران باشد تا با حضور برنامه‌ریزی شده در کشور قزاقستان بتواند تجربه‌های کتابداری ایران را ارتقا بدهد و کتابداران با دنیای جدیدتری از فعالیت‌ها در دنیای مدرن کتابداری آشنا شوند.
نکته دیگر این است هر سال در ایفلا یک کنفرانس اصلی و تعدادی نشست اقماری برگزار می‌شود. این نشست‌ها لزوماً در کشور میزبان برگزار نمی‌شود و کشورهای همسایه میزبان ایفلا، می‌توانند این نشست‌ها را برگزار کنند؛ ظاهراً فاصله بین کشورها نباید بیشتر از ۳ تا ۴ ساعت پرواز هوایی برای مهمانان باشد؛ بنابراین از این نظر برای ایران نیز فرصت خوبی است تا در برگزاری نشست‌های اقماری ایفلا حضور یا مشارکت داشته باشد یا میزبان یکی از نشست‌های ایفلا در سال ۲۰۲۵ باشد.
حضور ایران در ایفلاهای اروپایی و آمریکایی به دلیل شرایط سخت دریافت ویزا برای ایرانیان بسیار سخت است و در واقع این موارد جزو موانع حضور ایران در ایفلاهای اروپایی و آمریکایی است و حضور ایران در قزاقستان به دلیل اینکه ویزا نمی‌خواهد، آسان‌تر است؛ بنابراین بهتر است از حضور آنلاین و فیزیکی در ایفلا یکسری گزارش‌های دقیق نوشته و ثبت شود و با برگزاری نشست‌های علمی، تجربیات و دستاوردهای علمی به دیگران منتقل شود؛ روالی که البته در کتابخانه ملی وجود داشته است.
آخرین ایفلای آسیایی سال ۲۰۱۸ برگزار شد؛ در آن سال از ایران من و خانم پاسیار از کتابخانه ملی داوطلبانه حضور داشتیم؛ البته در آن سال علاوه بر کتابخانه ملی، از مراکز مختلف کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران افراد زیادی حضور داشتند. یک هیئت از کارشناسان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به همراه معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و فناوری این سازمان و تعدادی از استادان دانشگاه‌های کشور در این اجلاس حضور یافتند. یکی از ویژگی‌های مهم حضور پرپرنگ ایران در ایفلای مالزی نیاز نداشتن به ویزا برای ورود به این کشور بود زیرا کشورهایی که باید برای ورود به آن‌ها ویزا دریافت کنید؛ شرایط سخت‌تری برای حضور ایرانیان دارد و مالزی نیز یک کشور مسلمان و آسیایی بود.
- ایفلای ۲۰۲۳ قرار بود در امارات متحده عربی دبی برگزار شود اما این میزبانی با انصراف کشور امارات لغو شد؛ دربازه انصراف دبی از این میزبانی و شرایط بسیار خوبی که میزبانی دبی برای حضور ایران می‌توانست داشته باشد، توضیح بفرمایید؟ با توجه به اینکه کشورهای عربی به نوعی حامی ایفلا نیز هستند.
زمانی که امارات متحد عربی پیشنهاد میزبانی ایفلا را داد اعضای کمیته‌های ایرانی ایفلا بسیار خوشحال شدند؛ زیرا دبی، نزدیک به ایران است، مسلمان زیاد دارد و از نظر فرهنگی، قرابت‌های زیادی با ایران دارد و نیازی همچنین به دریافت ویزا نیاز نبود؛ همین امتیازها می‌توانست ایران را برای حضور پُررنگ آماده کند.
البته همان‌طور که می‌دانید کشوهای عربی به نوعی حامی فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری (ایفلا) هستند و این میزبانی فرصت خوبی برای آن‌ها نیز بود. بعد از پیشنهاد دبی برای میزبانی ایفلا؛ اروپایی‌ها و امریکایی‌ها به دلایل اعتراضات گروه‌های همجنس‌گرا، مایل به حضور در دبی و میزبانی امارات متحده عربی نبودند؛ زیرا می‌دانستند آن‌ها به راحتی نمی‌توانند وارد دبی شوند و این پیش‌زمینه ذهنی درباره مسلمان بودن دبی و محدودیت حضور هجنسگراها موجب شد میزبانی کشور دبی تحریم شود؛ درحالی که میزبانی این کشور می‌توانست فرصت خوبی برای میزبانی آسیایی‌ها و ایران و کشورهای مسلمان باشد. از آنجا که امارات متحده میزبان جام جهانی نیز بود و این میزبانی با حواشی برای گروه‌ها همراه بود، بسیاری از اعضای کمیته‌های اروپایی و امریکایی حاضر به حضور در دبی نبودند.
در یک نظرسنجی انجام شده در ایفلا تعداد زیادی از کمیته‌های ایفلا مخالف میزبانی ایفلا از سوی امارات متحده عربی بودند. در نهایت رئیس ایفلا به دلیل اینکه بسیاری از اعضای ایفلا در آسیا و شمال آفریقا حضور دارند و برای اینکه شرایط برای حضور آن‌ها در ایفلا فراهم شود، با میزبانی دبی برای ایفلا موافقت شد؛ بنابراین در ایفلای هلند سال ۲۰۲۲ میزبانی دبی برای ایفلای ۲۰۲۳ اعلام شد. اما با فشار اعضای کمیته‌های ایفلا در بخش اروپایی و آمریکایی که صراحتاً اعلام می‌کردند، مایل به حضور در ایفلای دبی نیستند، این میزبانی در نهایت با انصراف دبی همراه شد؛ انصرافی که بسیار عجیب بود؛ زیرا ایفلا به‌جز جنگ جهانی اول و شیوع کرونا تاکنون لغو نشده بود؛ مثلاً کنفرانس جهانی ایفلا، سال ۲۰۲۰ به دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان برگزار نشد و سال ۲۰۲۱ نیز مجازی برگزار شد؛ البته با توجه به لغو این میزبانی قرار شد یک نشست، امسال در استرالیا برگزار شود تا پایبندی به نشست‌های سالیانه ایفلا امسال نیز ادامه یابد.
- برگزاری نشست‌های سالیانه ایفلا در بخش‌های مختلف چه فرصتی برای کتابخانه‌ها ایجاد می‌کند؟ کتابخانه‌ها در کدام بخش می‌توانند فعالیت چشمگیرتری داشته باشند؟
ایفلا دارای بخش‌ها و نشست‌های گسترده‌ای است و نمی‌توان گفت، کدام بخش مهمتر است اما نکته قابل توجه اینکه ایفلا تمامی مباحث مرتبط با انواع کتابخانه‌ها را پوشش می‌دهد و کتابخانه‌ها براساس نیاز و حیطه فعالیتشان می‌توانند از حضور در ایفلا و تجریبات دنیا در آن بخش استفاده کنند. کتابخانه‌های مجلس، ملی، عمومی و انواع فعالان حوزه نشر می‌توانند در این نشست شرکت کنند.
ایران هر چقدر بتواند اعضای ایرانی کمیته‌های مختلف ایفلا را افزایش دهد قطعاً می‌تواند در این زمینه دستاوردهای مهمی کسب کند. حضور فیزیکی در ایفلا بسیار ارزشمند است؛ هرچند با مطالعه مقاله‌های ایفلا می‌توان اطلاعات مرتبط با سال‌های مختلف ایفلا را کسب کرد اما آنچه مهمتر از حضور فیزیکی است، تعامل با کمیته‌ها و ارتباط با اعضای ایفلا، تعامل چهره به چهره و انتقال تجربیات خارج از نشست‌های ارائه مقاله و نشست‌های ایفلاست که می‌تواند برای ایران اثرگذار باشد.
نظر شما