سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: با آغاز سال تحصیلی جدید، دنیای کودکان بار دیگر به رنگ و بوی کتاب‌ها و داستان‌ها زنده می‌شود. در این میان، نشر افق با انتشار مجموعه جدید «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» در شهریورماه امسال، به میدان آمده است تا به کودکان ۷ تا ۹ سال کمک کند مهارت‌های شناختی خود را تقویت کنند. این مجموعه، ادامه‌دهنده موفقیت‌های مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» است که به نوسوادان کمک می‌کند با داستان‌های جذاب، روان‌خوانی و درک مطلب خود را بهبود ببخشند.
یکی از جلدهای این مجموعه که به دبیری آتوسا صالحی تولیدشده، به قلم لاله جعفری، نویسنده نام‌آشنای ادبیات کودک و نوجوان تألیف شده است. کتاب «شب یلدای باحال‌ترین فامیلِ دنیا» با تصویرگری غزاله باروتیان، داستانی طنزآمیز و دلنشین را روایت می‌کند که به ماجراهای تشکیل یک نمایش توسط بچه‌های کلاس‌دومی فامیل می‌پردازد که در تلاش‌اند در شب یلدا یک نمایش خانوادگی اجرا کنند. به بهانه انتشار این کتاب، فرصتی دست داد تا با لاله جعفری، گفت‌وگویی داشته باشیم و از جزئیات این اثر و اهداف آن بیشتر بدانیم. این گفت‌وگو را در ادامه این مطلب می‌خوانید:
- خانم جعفری، آیا در نگارش مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» از تجربیات و بازخوردهای خوانندگان مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» هم استفاده کردید؟
بله؛ تجربه مخاطبان از مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» خیلی در نحوه نوشتن‌مان برای مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» تأثیرگذار بود. بعد از تولید آن مجموعه بود که ما متوجه شدیم چقدر سطح سواد و روخوانی بچه‌های دبستانی ضعیف است و ما نباید فکر کنیم که حالا که به یک کلاس بالاتر و یک سال بالاتر رفته‌اند، می‌توانیم برای بچه‌های کلاس‌دومی، داستان‌های خیلی پیچیده‌تری بنویسیم یا از دایره واژگان سنگین‌تری استفاده کنیم. ما به این نتیجه رسیدیم که باید همچنان سادگی را، چه به لحاظ درک مطلب و چه به لحاظ دایره واژگان، مدنظر داشته باشیم تا هیچ‌کدام از این مؤلفه‌ها برای مخاطبان کتاب پیچیده نباشند. ما برای نوشتن مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» از قبل، کتاب فارسی سال اول را بررسی کردیم و آن مجموعه را بر اساس خلاهایی که در کتاب فارسی کلاس اول وجود داشت، تولید کردیم: خلاهایی مانند غنای ادبی، تخیل، درک مطلب، خیال‌پردازی و نوع داستان‌سازی. آن مجموعه تجربه خیلی خوبی بود و باعث شد در مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» نیز از همین کار بهره بگیریم و قبل از نگارش مجموعه، کتاب فارسی دوم دبستان را بررسی کنیم و دوباره سعی کنیم با نوشتن این مجموعه، خلاهای کتاب فارسی بچه‌های دوم دبستان را نیز جبران کنیم. پس دستاورد دیگر ما از مجموعه قبلی این بود که متوجه شدیم باید برعکس کتاب درسی، هرچه بیشتر از قدرت تخیل و خیال‌پردازی استفاده کنیم.
- از تجربه تفاوت کار در نوشتن برای کودکان کلاس دوم نسبت به کلاس اول برایمان بگویید.
برای نوشتن مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» دست ما نسبت به نوشتن مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» بازتر بود؛ زیرا در مجموعه اولی ما محدودیت حروف داشتیم. آن کتاب‌ها در پنج سطح نوشته شده بود و به طور خاص، در سطح اول ما محدودیت بسیار زیادی برای استفاده از حروف داشتیم. در سطح‌های بعدی هم این محدودیت وجود داشت و فقط در سطح پنجم بود که ما می‌توانستیم از تمامی حروف الفبا برای نوشتن داستان کتاب استفاده کنیم. در مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» این محدودیت را برای نوشتن نداشتیم؛ زیرا دیگر دانش‌آموزان تمامی حروف را در کلاس اول یاد گرفته بودند. پس دست ما از همان ابتدا برای نوشتن داستان‌ها در انتخاب حروف و واژگان باز بود؛ به تبع، این موضوع باعث شد که در آفرینش داستان‌ها و تخیلی که وارد داستان‌ها می‌کردیم راحت‌تر باشیم.
تفاوت دیگری که «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» داشت این بود که ما در این مجموعه توانستیم داستان‌ها را گسترش دهیم و برای یک داستان، چند فصل را در نظر بگیریم. فصل‌بندی داستان‌ها به این صورت است که در یک فصل از کتاب، بخشی از داستان گفته شده و در ادامه، باقی داستان در فصل‌های بعدی آورده شده است. این موضوع منجر به این می‌شود که دانش‌آموزان با عادت‌کردن به خواندن داستان به صورت فصل به فصل، برای خواندن داستان‌های بلند آماده شوند و همچنین با این روش، کم‌کم با خواندن رمان‌هایی که حجم بیشتری از داستان‌ها دارند و دارای فصل‌بندی هستند، آشنا شوند. تفاوت دیگر این دو مجموعه نیز در تمریناتی است که در انتهای کتاب آورده‌ایم. در مجموعه «کلاس‌دومی، کتاب‌دومی» مطالب متفاوتی مطرح شده است که به لحاظ معنایی بسیار مفصل‌تر از مجموعه «کلاس‌اولی، کتاب‌اولی» است.
- داستان «شب یلدای باحال‌ترین فامیلِ دنیا» شامل چند فصل است؟ به نظر شما داستان این کتاب چه دستاوردهایی برای کلاس‌دومی‌ها به همراه دارد؟
موضوع و داستان این کتاب در مورد فامیل و اقوامی است که ۸ بچه کلاس‌دومی در جمع خودشان دارند. آن‌ها باهم قرار می‌گذارند که در شب یلدا با همکاری یکدیگر یک نمایش، در سالن نمایش دایی خودشان که اهل کار نمایش است، برای تمام فامیل اجرا کنند. طی داستان و در حین تمرین برای نمایش، مشکلاتی برای اجرای نمایش آن‌ها پیش می‌آید که قهرمان داستان (همان کارگردان نمایش)، مجبور می‌شود آن‌ها را مدیریت کند و البته باقی بچه‌ها نیز به او کمک می‌کنند. این مشکلات، لحظات طنز و بامزه‌ای را برای داستان کتاب می‌سازند. داستان «شب یلدای باحال‌ترین فامیل دنیا» شامل چهار فصل است: «صبح یلدا»، «ظهر یلدا»، «عصر یلدا» و «شب یلدا».
- این کتاب به غیر از داستان، چه فعالیت‌هایی را در خود جای داده است؟ این فعالیت‌ها چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟
اگر بخواهم در مورد دستاوردهای این داستان برای بچه‌های کلاس‌دومی صحبت کنم باید بگویم که اولین و مهم‌ترین دستاوردش این است که کودک با خواندن آن می‌خندد، لذت می‌برد و شاد می‌شود. درواقع هدف ادبیات کودک در درجه اول ایجاد شادی برای کودکان است؛ من هم در این کتاب سعی کردم در وهله اول، بچه‌ها از خواندن داستانم لذت ببرند و با مطالعه آن بخندند و کیف کنند. در وهله بعدی سعی کردم بچه‌ها با خواندن این کتاب با مراحل و نحوه ساختن یک نمایش آشنا شوند و با اجرای نمایش در دورهمی‌هایی که دارند، دورهمی‌های خانوادگی و فامیلی و دوستانه را از یکنواختی در بیاورند. همچنین دوست داشتم که بچه‌ها با ماجرای شب یلدا و داستان شکل‌گیری و فلسفه آن در داستان‌ها و افسانه‌ها آشنا شوند. کودکان با خواندن این کتاب، مهارت‌هایی همچون روحیه مسئولیت‌پذیری، مهارت حل مسئله، روحیه همکاری و روحیه تلاش‌گری برای رسیدن به هدف و موفقیت و کار گروهی را یاد می‌گیرند.
یکی از مشکلات و ضعف‌های بچه‌ها و حتی ما بزرگسالان که در کودکی آن را فرا نگرفته‌ایم، همین کار گروهی است. متأسفانه ما یاد نگرفته‌ایم که چطور یک کار گروهی انجام دهیم و چطور در کنار هم یک کار را از صفر شروع کنیم و به صد برسانیم.
- فعالیت‌های جانبی در کنار داستان اصلی کتاب «شب یلدای باحال‌ترین فامیل دنیا» چیست؟
تکالیفی که در آخر کتاب آورده شده است دو جنبه دارد؛ جنبه اول، جنبه بازی و سرگرمی آن است و جنبه دوم، جنبه آموزشی. برخی از تمرینات به صورتی است که بچه‌ها فکر می‌کنند دارند کتابِ بازی حل می‌کنند و از انجام این تمرینات لذت می‌برند. شیطنت‌هایی که ما در این تمرینات به کار بردیم باعث شده بچه‌ها از بازی‌کردن در این تمرینات خوشحال شوند. جنبه آموزشی تمرینات نیز دو نوع دارد؛ نوع اول مربوط به تمرینات دستور زبان و کلمات تازه است که سعی شده است در این تمرینات بچه‌ها آن‌ها را بهتر فرا بگیرند. نوع دوم تمرینات آموزشی، مربوط به مسائل غیر از دستور زبان فارسی است؛ مثلاً بچه‌ها با شغل تصویرگری آشنا می‌شوند. بچه‌ها هنگام خواندن کتاب با اینکه بعد از نام نویسنده، نام تصویرگر آورده می‌شود، به آن دقت نمی‌کنند؛ اما شاید هر کدام از این بچه‌ها با آشناشدن با مفهوم تصویرگر و تصویرگری، در آینده تصویرگر موفقی شوند. همچنین در این قسمت، بچه‌ها با افسانه‌ها نیز آشنا می‌شوند؛ مثل همین افسانه شب یلدا که در داستان می‌خوانند. ما در آخر کتاب به آن‌ها می‌گوییم که به طور کلی افسانه چه چیزی استغ چون این داستان در مورد یک نمایشنامه است. مورد دیگری که در تمرینات آخر کتاب به آن اشاره کرده‌ایم، نمایش است. آن‌ها یاد می‌گیرند که یک نمایشنامه چیست و ما امیدواریم که آن‌ها با این فعالیت ترغیب شوند روزی، نمایش خودشان را بسازند یا دست‌کم با استفاده از نمایش در دورهمی‌هایشان به‌ویژه در این دوره که این دورهم‌بودن‌ها کم شده است، به رفت‌وآمد و دورهمی با خانواده و فامیل ترغیب شوند. ما برای این فعالیت‌ها و آموزش‌های انتهای کتاب یک عنوان کلی به نام «حرف‌های فندقی» درنظر گرفته‌ایم و سعی کردیم که شکل ارائه تمرینات پایان کتاب همانند کتاب‌های درسی خشک و بی‌روح نباشد. درواقع سعی کردیم به روش‌های خلاقانه و شیرین این تکالیف را مطرح کنیم تا بچه‌ها از انجام آن لذت ببرند.
- شما به عنوان یک نویسنده، اهمیت خواندن داستان کوتاه را برای این گروه سنی در چه چیزی می‌دانید؟
خواندن داستان کوتاه، برای بچه‌ها خیلی مهم است؛ زیرا باعث می‌شود که قدرت صحبت‌کردن و درک مطلب و ارائه خود در وقعیت‌های متفاوت و مختلف را یاد بگیرند. در حوزه آموزش نیز خواندن داستان‌های کوتاه باعث می‌شود دانش‌آموزان، روان‌خوانی بهتری را در درس‌هایشان تجربه کنند و مهارت درک مطلب‌شان افزایش پیدا کند. این امر موجب می‌شود آن‌ها بتوانند مسائلی را که در درس‌هایش مطرح می‌شود، بهتر تحلیل کنند و درس‌هایشان را بهتر یاد بگیرند. در ادامه با فراگیری این مهارت‌ها و به دست آوردن توانایی‌هایی که مرور کردیم، اعتمادبه‌نفس کودکان نیز افزایش پیدا می‌کند. به نظر من، رمز موفقیت انسان‌ها در اعتمادبه‌نفس است؛ زیرا انسان هرچه اعتمادبه‌نفس بالاتری داشته باشد می‌تواند در آینده، بهتر خودش را ابراز کند، گفت‌وگو کند و به آنچه که می‌خواهد راحت‌تر دست پیدا کند.
نظر شما