به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در یکصدوهشتمین نشست کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با موضوع «سواد خواندن ۴؛ درک متن و لذت خواندن»، مهدی دستجردی کاظمی، گفتار درمانگر و زبان‌شناس گفت: خواندن، یک حالت زبانی است و در آن چهار مهارت زبانی جا می‌گیرد: شنیدن، گفتن، خواندن و نوشتن. این چهار مهارت به‌ترتیب مورد توجه است؛ اگر شنونده خوب نشنود، نمی‌تواند بگوید و اگر خوب نگوید، نمی‌تواند بخواند.
او افزود: برای یادگیری خواندن سه مرحله وجود دارد: قبل از آموزش رسمی، کلاس اول و بعد از کلاس اول. این سه مرحله باید تقویت شود.
دستجردی‌کاظمی اضافه کرد: مرحله اول با پیش‌نیازها تقویت می‌شود؛ کودک قبل از دبستان باید بتواند محرک‌های شنیداری را خوب بشنود. پیش‌نیازها شامل مهارت‌های حسی‌حرکتی (شنیداری و دیداری) است. همچنین کودک باید بتواند بین حروف و کلمات تمیز دهد؛ مثلاً به برو، بیو می‌گوید. مرحله دوم تقویت روخوانی: نظریه ذهن یا ذهن‌خوانی؛ کودک قبل از رفتن به دبستان باید به سطحی از درک اجتماعی رسیده باشد و این نیاز به تمرین دارد. در مرحله سوم درک خواندن تقویت شود؛ مهارت‌های فرازبانی که از نوع آگاهی و وقوف هستند؛ یعنی به کاری که انجام می‌دهم آگاه هستم و باید بتوانم راجع‌به زبان خودم فکر کنم.
او در ادامه بیان کرد: کودک در اول ابتدایی باید بتواند خواندن ابتدایی ساده را بیاموزد. در این مرحله نارساخوانی وجود دارد؛ کودک حروف را نمی‌شناسد یا حروف را می‌شناسد اما نمی‌تواند سَرِ هم کند.
او سپس ویژگی‌های روخوانی را این‌طور عنوان کرد: درست و دقیق خواندن، سریع خواندن، با آهنگ و لحن خواندن و اینکه خودکار شده باشد. اگر کودکی به روخوانی خودکار نرسیده باشد متن را نمی‌فهمد. روخوانی خودکار از پرخوانی و تحریرها حاصل می‌شود.
این گفتار درمانگر با بیان اینکه برای درک متن باید عناصرش را درک کنیم، افزود: عناصر یعنی کلمات، جمله‌ها و ساختار متن و بعد بتوانیم خود نظارتی داشته باشیم و در نهایت استنباط کنیم. کلمات معنا دارند؛ اما در بافت متن باید معنا شوند. برای نمونه رنگ قرمز یک معنا دارد و فرش قرمز پهن کردن معنایی دیگر. اینجا کلمه قرمز دو معنی متفاوت دارد. کلمه در بافت، معانی متفاوت پیدا می‌کند. بنابراین اگر کودک ما از ساختمان متن آگاه باشد بهتر می‌فهمد. همه این‌ها براساس هدف خواندن و انتظارهایی که از خواندن وجود دارد، شکل می‌گیرد.
زبان‌آموزی و سوادآموزی در کنار یکدیگر اهمیت دارد
در بخش دیگری از این نشست، محمد دادرس، متخصص فلسفه تعلیم و تربیت گفت: مجموعه معانی در ذهن ما معنا را شکل می‌دهد. ما وقتی صحبت می‌کنیم یا متنی می‌خوانیم براساس آن باید ویژگی معنا را دریابیم. برای نمونه کلمه آب، همین واژه ساده لایه‌های عمیق دارد.
او افزود: برای فهم یک متن سه عامل اصلی در کار است: زبان، جهان و انسان. زبان یعنی نظام زبانی فارسی، ترکی، انگلیسی و…؛ در این نظام، زمان‌سازی‌های دستوری، قواعد و… وجود دارد و روابط معنایی ممکن است متفاوت باشد. همچنین ویژگی فردی و روانی علاوه بر نوع درک، شنیدن ما را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این متخصص فلسفه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه زبان‌آموزی و سوادآموزی در کنار یکدیگر اهمیت دارد، گفت: سواد مقدماتی از جمله کلی‌خوانی و پردازش دیداری دارد که بدون آن مقدمه‌ها نمی‌شود به سواد رسید. اگر می‌خواهیم خواندن را بیاموزیم باید به همه این موارد بپردازیم. برای اینکه کودکی خواندن بیاموزد باید مهارت‌های مطالعه را هم بیاموزد. یکی از مهارت‌ها این است که با کتابخانه آشنا شود و کم‌کم بتواند خودش مستقل از کتابخانه کتابی را امانت بگیرد. بداند هر کتابی برای معرفی کلی یک صفحه شناسنامه دارد. آشنایی با ویژگی‌های صوری کتاب ضروری است. یاد بگیرد از اجزای کتاب استفاده کند و قدرت تشخیص کتاب‌های داستان از علمی و… را داشته باشد.
محمد دادرس در پایان گفت: اگر می‌خواهیم خواندن تقویت شود باید کاری کنیم لذتِ نیاز به خواندن در کودک ایجاد شود. باید خواندن را به یک امر گروهی و اجتماعی تبدیل کنیم.
نظر شما