به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در سال‌های اخیر با اخبار و موج اطلاعات رسانه‌ای درباره مطلوب یا نامطلوب‌بودن محصولات کشاورزی تراریخته روبه‌رو شده‌ایم و هنوز بسیاری از خانواده‌های ایرانی از نام محصول تراریخته وحشت دارند. این موضوع دستاویزی برای تبلیغات و کسب سود برخی شرکت‌های مولد و واردکننده محصولات غذایی شده که با تاکید بر غیرتراریخته‌بودن محصولشان بر این ترس‌های واهی دامن می‌زنند.

انتشار کتاب «مجموعه‌ای از قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی در حوزه ایمنی زیستی و محصولات تراریخته» به قلم مرحوم دکتر بهزاد قره‌یاضی، مرجع فقید ایمنی زیستی ایران و سمیرا کهک، یکی از چهار متخصص ایمنی زیستی جمهوری اسلامی ایران بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با دکتر کهک، نیم‌نگاهی به مهندسی ژنتیک در حوزه کشاورزی و وضعیت تالیف و پژوهش در این باب داشته باشیم.

لطفا درباره انگیزه خود و مرحوم قره‌یاضی در تالیف این اثر توضیح دهید.
برای تشریح انگیزه ما از گردآوری قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی در حوزه ایمنی زیستی و محصولات تراریخته باید متذکر شوم که فناوری مهندسی ژنتیک، دانش و فناوری تولید محصولات تراریخته در حوزه کشاورزی است به گونه‌ای که با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌های علوم زیستی صفات مطلوب گیاهان را ارتقا می دهند و ژن‌های مسبب صفات نامطلوبشان را خاموش می‌کنند تا محصول کشاورزی با کیفیت بالاتر در اختیار قرار گیرد. سال‌هاست که تمام ملاحظات این فناوری لیست شده و پروتکل ایمنی زیستی در سطح بین‌المللی به نگارش درآمده است و کشورهای عضو این پروتکل به تدوین قوانین داخلی در این حوزه اقدام کرده‌اند. مهندسی ژنتیک فناوری است که با ایمنی زیستی تطابق دارد و در آن برای اولین بار پیش از تولید محصول کشاورزی ملاحظاتی برای مخاطرات احتمالی در نظر گرفته می‌شود. انگیزه اصلی ما از تدوین مجموعه قوانین و مقررات در حوزه محصولات تراریخته ارائه توضیح‌های منسجم و صحیح به محققان و دستگاه‌های ذی‌صلاح علاقه‌مند به کسب مجوز تولید این محصولات است.

تا چه اندازه محصولات تراریخته در تامین غذای سالم و کافی موثر هستند؟
اکنون قریب به نیمی از نیازهای کالری مردم ایران از طریق واردات تامین می شود و تامین امنیت غذایی با واردات هم ممکن است. اگر چه تولید داخلی در تعریف امنیت غذایی جایگاهی ندارد؛ اما به دلایل مختلف از جمله کمبود آب و شرایط سیاسی و بین‌المللی ایران و به‌ویژه تحریم‌های مالی و اقتصادی ظالمانه و یک‌جانبه آمریکا علیه ایران شاهدیم که با وجود ادعای عدم تحریم غذا و دارو و در عمل به دلیل عدم امکان تبادل ارز، تامین مواد غذایی اولیه موردنیاز تولید غذا در داخل کشور در وضعیت چندان مطلوبی نیست. با وجود توسعه روزافزون و بی‌سابقه کشت محصولات تراریخته و استقبال کشاورزان و دولت ها برخی رسانه‌های داخلی مطالبی را عنوان می کنند که فاقد صحت است. اکنون بیش از 190 کشور یا رسما و یا عملا تولید واردات و مصرف محصولات تراریخته را پذیرفته‌اند. شش یا هفت کشوری هم که ادعای غیرتراریخته‌بودن سبد غذایی خود می کنند -که در صدر آنها باید از روسیه نام برد- قطعا و با مستندهای انکارناپذیر خود واردکننده سویا و ذرت تراریخته از آمریکا و برزیل و سایر کشورهای تولیدکننده محصولات تراریخته هستند.

به نظر شما در حوزه تراریخته تا چه اندازه تالیف‌های موجود کافی هستند؟
هجمه رسانه‌ای بالا علیه محصولات تراریخته باعث شده که به‌جای تولید هرچه بیشتر این محصولات واردکننده باقی بمانیم. در چنین شرایطی تالیف‌های بیشتر که با زبان ساده و البته شواهد علمی بتواند به بیان حقیقت و اطمینان‌بخشی درباره ارزش غذایی این محصولات بینجامد، بسیار موثر خواهد بود. محققان این حوزه به دنبال تامین سلامت بیشتر جامعه هستند و با تولید محصولات سالم‌تر به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند. امیدواریم با تالیف و نشر کتاب های علمی و در عین حال به زبان ساده و عامه‌فهم بتوانیم جو ملتهب ایجادشده از سوی برخی رسانه‌ها را آرام کنیم و اطمینان دهیم که محصولات مهندسی ژنتیک در حوزه کشاورزی با مفهوم ایمنی زیستی همراه هستند و قبل از دریافت مجوز کشت، ارزیابی ایمنی زیستی می‌شوند. اکنون تنها محصولات تراریخته هستند که پیش از کشت ارزیابی ایمنی زیستی می‌شوند و در مابقی محصولات کشاورزی همین که صفات مطلوب زراعی، باغی و کشاورزی را داشته باشند، برای دریافت مجوز کفایت می‌کند و حتی محصولات کشاورزی حاصل از جهش‌زایی زیستی و پرتوتابی نیز مشمول این ارزیابی نیستند.

کتاب «مجموعه ای از قوانین و مقررات ملی و بین المللی در حوزه ایمنی زیستی و محصولات تراریخته» اخیرا از سوی انجمن ایمنی زیستی ایران در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.