وليالله كاوسي مشغول ترجمه كتاب «خوشنويسي اسلامي» نوشته شيلا بلر است. به گفته وي، اين كتاب مهمترین و مفصلترین کتابی است که تاکنون درباره تاریخ و جنبههای مختلف هنر خوشنويسي نوشته شد است.\
همچنین مقالهای از «بلر» درباره خدمات فرهنگی «خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی» ترجمه ميكند که در شماره 13 فصلنامه «گلستان هنر» چاپ ميشود. چند نمونه از نوشتههای دیگر بلر را هم ميخواند و از طریق ایمیل با ایشان ارتباط برقرار کرده و با شیوهها و نثر او بيشتر آشنا ميشود.
كاوسي کار ترجمه كتاب «خوشنویسی اسلامی» را در نوروز 88 آغاز ميکند و بخشهای نخستین آن را به فارسی برميگرداند ولي پرداختن به کارهای دیگر، چون تکمیل کتاب «تیغ و تنبور» او را از ادامه کار باز ميدارد.
وي سال گذشته، هنگامی که با همکاری گروهی از پژوهشگران، سرگرم تالیف مدخل «خطاطی» برای مجلد پانزدهم دانشنامه «جهان اسلام» بود، مشکل کمبود منابع را بیشتر از پیش حس ميكند.
وي ابتدا گمان میکرده این مشکل تنها به کمبود اطلاعات درباره خوشنویسی سایر سرزمینهای اسلامی مرتبط است ولي وقتی نوشتن تاریخچه خطاطی در ایران را به عهده او گذاشته ميشود، درمييابد که به واقع هیچ منبعی که در آن سیر تحول خوشنویسی در ایران از آغاز تاکنون بررسی شده باشد، در دست نیست و هر چه هست از حد شرح ویژگیهای اقلام مختلف و شرح سرگذشت تکتک خوشنویسان، بدون تحلیل شیوههای خاص آنان و تاثیر هر یک بر دیگران، فراتر نرفته است. بدین سبب کار ترجمه این کتاب را از سر ميگيرد.
وي امتیاز اصلی اثر «بلر» را برخورداری از روش صحیح در تفکیک تاریخی و مرزبندی جغرافیایی تحولات خوشنویسی در جهان اسلام دانست و افزود: مولف در شش فصل نخست، درباره چگونگی شکلگیری و اهمیت یافتن زیبانویسی و پدید آمدن اقلام مختلف در شرایط سیاسی و فرهنگی متفاوت تا ظهور «ابن مقله» و سر و سامان یافتن انواع خطوط، معرفی ابزارها و مواد خطاطی، شیوههای اولیه قرآننویسی و معرفی برخی قرآنهای کهن، ظهور خوشنویسان پرآوازهای چون «ابن بواب»، «یاقوت مستعصمی» و تاثیر هر یک بر جریان خوشنویسی سخن گفته است.
كاوسي ادامه داد: نويسنده در فصلهایی جداگانه به تحولات خوشنویسی در هر یک از سرزمینهای اسلامی و تعاملاتی که با دیگر مناطق داشتهاند، پرداخته است. خوشنویسی ایران در دوره ایلخانان، ترکمانان، و تیموریان، مصر در عهد مملوکیان، مراکز دیگر رونق خوشنویسی نظیر عثمانی، هند، مغرب، کشورهای افریقایی نظیر تونس و اندلس و مناطق دیگر، خوشنویسی ایران در دوره صفویه، قاجار و خوشنویسی جهان اسلام، هر یک در فصولی مجزا بررسی شده است.
كاوسي گفت: کتاب خوشنویسی اسلامی (Islamic Calligraphy) را میتوان مهمترین و مفصلترین کتابی دانست که تاکنون درباره تاریخ و جنبههای مختلف این هنر نوشته شده است. اين کتاب از سوي انتشارات دانشگاه ادینبورو (Edinburgh) در سال 2006 در 681 صفحه (مصور، رنگی) منتشر شده و همزمان در قاهره انتشار یافته است.
وي تصريح كرد: آنچه اهمیت این کتاب را دوچندان میکند، کمبود منابع تحلیلی و مفصل در زمینه خوشنویسی است. با همه اهمیتی که خوشنویسی و خوشنویسان در تکوین فرهنگ اسلامی داشتهاند، میتوان گفت که دستکم در کشور ما تاکنون هیچ پژوهش جامعی که در آن حد سخن از کلیگویی و شرح احوال خوشنویسان فراتر برود، به انجام نرسیده است.
كاوسي افزود: تنها منابعی که میتوان از آنها یاد و بدانها تکیه کرد، نوشتههای زندهیادان مهدی بیانی «احوال و آثار خوشنویسان» و حبیبالله فضائلی «اطلس خط و تعلیم خط» است که کم و بیش چهل سال از تاریخ انتشارشان میگذرد ولي همچنان بیرقیب ماندهاند.
وي گفت: «بلر» در اثر خود از آثار این دو محقق بسیار استفاده کرده است. استاد «نجیب مایل هروی» هم مجموعهای از مهمترین رسايل خوشنویسان را در کتاب ارزنده کتابآرایی در تمدن اسلامی گرد آورده که بسیار مفید و کارآمد است. جدا از اینها، کتابها و مقالات پراکندهای هم به دست پژوهشگران ایرانی نوشته یا ترجمه شده است که از آن میان رسالات یا مقالاتی که گاهي در نشریه «نامه بهارستان» منتشر میشود.
به اعتقاد كاوسي، در حال حاضر از داشتن منبعی جامع که در آن بتوان فراز و فرود هنر خوشنویسی در ایران و جایگاه هنری و اجتماعی و تاثیر و تاثرات هر یک از استادان این فن را با نگاهی تحلیلی و انتقادی مطالعه کرد، محرومیم.
وي تاكيد كرد: این کمبود منبع فقط در مورد خوشنویسی در ایران است. درباره سایر مراکز رونق خوشنویسی اسلامی، وضع از این هم اسفبارتر است و ما در این باره تقریبا هیچ نمیدانیم.
كاوسي مهمترین علت این مشکل را نبود پژوهشگر مطلع، کاردان و با حوصله دانست و اظهار داشت: باید دانست که وضع کشورهای عربی در این زمینه به مراتب بهتر از ماست که داعیهدار یکهتازی در عرصه خوشنویسی اسلامی هستیم. طی 30 سال اخیر کسانی چون «ناجی زینالدین»، «فوزیسالم عفیفی»، «عفیف بهنسی»، «کاملبابا» و بسیاری دیگر در کشورهای عربزبان پژهشهای قابل توجهی در زمینه هنر خطاطی منتشر کردهاند.
وي گفت: جدا از تالیف، اوضاع ترجمه هم در حوزه هنر اسلامی در کشور ما بسیار غمانگیز است. متاسفانه هر کس به صرف دانستن چند کلمه انگلیسی، بدون داشتن کوچکترین پیشزمینه یا حداقل اطلاعات تخصصی، کتابی از پژوهشگران غربی را برمیگزیند و ترجمه میکند و به بازار نشر میسپارد.
كاوسي افزود: كتاب «خوشنويسي اسلامي» در یکی از دورهها، در بخش بینالملل جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، اثر برگزیده شناخته شده است. ترجمه این کتاب از سوي موسسه تالیف و ترجمه و نشر آثار هنری (متن) منتشر خواهد شد.
نظر شما