به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در ادامه نظرخواهی‌ از اهالی نشر پیرامون روند انتشار آثار چاپ اولی و تجدید چاپی بعد از انقلاب تا سال 96 که در قالب نموداری از سوی خانه کتاب منتشر شده، نظر علی حاجی‌تقی؛ مدیرمسئول انتشارات ارمغان طوبی را جویا شدیم. او معتقد است.


حاجی‌تقی در مورد این نمودار و نشانه‌های مشهود در آن به ایبنا گفت: نگاهی به نمودار انتشار کتاب از سال 1357 نشانگر رشد ناگهانی آمار کتب چاپ اول از سال 1392؛ یعنی از زمان آغاز به کار دولت یازدهم است. توجه به علل این رشد و آسیب شناسی و توجه به ریشه‌های مثبت و منفی آن، می‌تواند شناخت درستی از وضعیت تولید محتوای آمارهای چهل ساله اخیر به دست دهد.

افزایش کتاب‌های کمک‌درسی‌ها و آمارسازی‌ها
وی افزود: به نظر من عوامل مختلفی می‌تواند باعث افزایش آمارعناوین چاپ اول در چند ساله اخیر شده باشد که از میان آن‌ها می‌شود به چند مورد اشاره کرد. نخست؛ نقش موسسات آموزشی و کنکوری که رشد چشم‌گیری در سال‌های اخیر داشته را در این امر موثر می‌دانم.

مدیر نشر ارمغان طوبی در توضیح این عامل، ادامه داد: تغییرات مکرر متون درسی مدارس، تبلیغات وسیع رسانه‌ای و محیطی-به‌خصوص در سال‌های اخیر- و ترغیب دانش آموزان به تهیه کتاب‌های مختلف، ناشران آموزشی را وارد مسابقه‌ای کرده که هر روز کتابی با عنوانی جدید منتشر کنند، به طوری که طبق آمار در سال 1395 کتب چاپ اول آموزشی 21 درصد رشد داشته‌اند.

بازارهای کوچک و شمارگان‌های پایین
وی سیستم نادرست توزیع کتاب را یکی از مهمترین عوامل در رشد نامتعارف کتاب‌های چاپ اولی خواند و گفت: کمبود کتاب‌فروشی و مراکز پخش معتبر و ضعف روش‌های تبلیغ و اطلاع‌رسانی کتاب‌های منتشر شده، ناشران را بر آن داشته تا در اکثر عناوین خود به یک یا دو چاپ که بتواند شهرها و فروشگاه‌های بزرگ و نمایشگاه‌ها را پوشش دهد، کفایت کرده و برای ادامه فروش و فعالیت خود به دنبال انتشار کتاب‌های جدید بروند.

حاجی‌تقی با اشاره به عدم تمایل ناشران به گسترش حوزه توزیع کتاب‌هاشان و همچنین نبود شبکه توزیع متوازن و گسترده در کشور گفت: در واقع ناشران در شرایط موجود،‌ ریسک انتشار کتاب جدید را به ریسک تجربه کردن بازار‌های جدید ترجیح می‌دهند.

کتابسازی، کتابسازی، کتابسازی
مدیر انتشارات ارمغان طوبی در ادامه به عامل کتابسازی اشاره و اظهار کرد:رشد بی رویه مجوزهای نشر واشتیاق برخی ناشران و مولفان به کتابسازی با رویکرد بالا بردن آمار نشر به دلایل مختلف چون تمدید پروانه، شرکت در نمایشگاه‌ها و از سویی پیشرفت تکنولوژی چاپ دیجیتال که به مولف اجازه می‌دهد از کتاب جدید خود حتی یک نسخه منتشر کند، عامل دیگری در افزایش آمار کتب چاپ اول است.
 
وی افزود: این وضعیت باعث شده کتاب‌های با شمارگان ده تا صد جلدی در سال‌های اخیر رواج بسیار پیدا کند. بسیاری از این کتاب‌ها چاپ اول بوده و فقط برای همان نوبت چاپ و همان تیراژ محدود منتشر می‌شوند.

رقابت‌های غلط و بی‌هدف
حاجی‌تقی همچنین نبود استراتژی و مدیریت مالی و رقابت ناصحیح در صنعت نشر راچهارمین عامل خواند و گفت: فقدان استراتژی وبرنامه‌ریزی ومدیریت مالی در اکثر مراکز نشر، باعث شده تا ناشران دررقابتی با همکاران خود سعی در افزایش عناوین خود -به‌خصوص عناوین ترجمه‌ای- داشته باشند.

وی اضافه کرد:همانگونه که گفته شد، نقش صدور بی‌رویه پروانه‌های نشر و پدیده تقریبا نوظهور ناشران به‌اصطلاح منتظر، که منتظر هستند کتابی پرفروش شود و سراغ آن بروند، در این میان قابل توجه است. این موضوع باعث می‌شود تا در مدت کوتاهی چند ترجمه از یک کتاب به بازار بیاید که هر یک از آن‌ها به عنوان چاپ اول در آمار نشر ایران به‌شمار می‌آید.

مدیر انتشارات ارمغان طوبی در بررسی نمودار کتاب‌های چاپ اولی و تجدید چاپی در 40 سال اخیر، نقش عوامل دیگری را نیز قابل توجه دانست که از نظر او، عواملی مثبت به‌شمار می‌آید.

نقش دولت‌ها و سیاست‌ها در آمارهای نشر
وی دلایل سیاسی و اقتصادی را یکی از علل مثبت خواند و گفت: استقرار دولت یازدهم و رفع برخی موانع در ممیزی کتاب باعث شد تا بسیاری از کتاب‌ها که سال‌ها در ممیزی و صدور مجوز متوقف شده‌بودند، اجازه انتشار بیابند و از سویی امیدی را در دل ناشرانی که به علل برخی سخت‌گیری‌های ارشاد در دولت قبل علاقه‌ای به چاپ عناوین جدید نداشتند زنده کرد.
 
این فعال حوزه نشر اضافه کرد: از سوی دیگر پیشرفت مذاکرات برجام و امید به بهبودی اوضاع اقتصادی و رونق نشر، باعث شد حجم زیادی از کتاب‌های در نوبت اول چاپ برای صدور مجوز روانه ارشاد شود.
حاجی‌تقی همچنینی به اجرای طرح‌های فصلی خانه کتاب اشاره کرد و گفت: به نظر من طرح‌های فصلی باعث هجوم مردم به کتاب‌فروشی‌ها و استقبال آن‌ها از بازارهای کتاب شده‌ است. این طرح‌ها از سوی دیگر سرمایه‌گذاران را به تاسیس کتابفروشی‌های جدید در شهرهای جدید تشوق کرده که طبیعتا این مساله روی تشویق ناشران به چاپ عناوین جدید و افزایش آمار کتاب‌های چاپ اولی تاثیر گذار بوده است.

مدیر انتشارات ارمغان طوبی ادامه داد: رونق کتاب‌فروشی‌ها، چرخه اقتصاد نشر را به حرکت درآورد و حجم زیادی از کتاب‌ها را روانه کتابخانه منازل مردم کرد. درنتیجه ناشران به رصد کتاب‌های پرفروش و سرمایه‌گذاری در آن ژانر کاری؛ به‌خصوص کتاب‌های ترجمه‌ای ترغیب شدند.

از فعالیت‌ در فضای مجازی تا افزایش آگاهی‌های اجتماعی
وی در ادامه به شیوع استفاده از فضای مجازی اشاره کرد و گفت: هرچند برخی، توسعه فضای مجازی را رقیب نشر مکتوب می‌دانند، اما به نظر من توسه این فضا در سال‌های اخیر ابزارهای خوبی را برای ناشران پیش آورد تا بانظرسنجی و بررسی علایق مردم و همینطور با گردآوری طرفداران آثار و تبلیغ عناوین خود در فضای مجازی به سمت تولید آثاری که بیشتر مورد اقبال است بروند. از سویی با آشنایی آثار جدید در دنیا تمایل به سرمایه گزاری در انتشار این آثار داشته باشند.

حاجی‌تقی اظهار کرد: افزایش آگاهی در مردم به دلیل توسعه ارتباطات و ارتباط مردم با نویسندگان، ناشران، تازه‌های نشر دنیا و آثار برگزیده نیز، میل به مطالعه آثار جدید را به وجود آورده و این مطالبه باعث شده نویسندگان و ناشران تلاش بیشتری برای چاپ آثار جدید داشته باشند.