بررسی نمودار انتشار کتاب‌های تالیف و ترجمه‌ای در 40 سال اخیر، نشان می‌دهد سیر صعودی تالیف -به قول جامعه‌شناس‌ها- معنا‌دار و جهش‌یافته است. ترجمه نیز هر‌چند به پای تالیف نرسیده اما با چشم‌پوشی از بعضی سال‌ها که فراز و یا فرودی را نمی‌بینیم سیر صعودی داشته است. درباره جریان تالیف و ترجمه طی چهار دهه گذشته و دلایل آن با مهرزاد دانش، به‌عنوان کارشناس نشر به گفتوگو نشسته‌ایم.
افزایش ناشر آمار تالیف را بالا برده است
مهرزاد دانش؛ کارشناس نشر در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره جریان تالیف و ترجمه طی چهار دهه گذشته با بیان این مطلب که باید به موضوع کتاب‌ها نیز توجه کرد، گفت: یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر سیر صعودی جریان تالیف بر ترجمه طی چهار دهه گذشته، افزایش تعداد ناشران است.
وی ادامه داد: البته افزایش تعداد ناشران به معنای ورود افراد متخصص به حوزه نشر نیست؛ به‌عبارت دیگر وقتی از کتاب صحبت می‌کنیم، منظورمان محدود به یک واژه چهار حرفی نیست.
رشد تالیف و آشفتگی فضای نشر
دانش اضافه کرد: متاسفانه بیشتر کتاب‌های تالیفی از نظر کیفی در سطح قابل‌قبولی نیستند و نه‌تنها از نظر محتوا، اسلوب و مباحث ادبی بلکه صفحه‌بندی استانداردی هم ندارند.
وی با بیان این مطلب که دفتر نشر برای برخی از ناشران به مثابه بنگاه نشر است، افزود: به آمارهای چهار دهه تالیف کشور باید نگاه کیفی داشت و معتقدم شاید سیر صعودی تالیف نشانه خوبی نیست. بخشی از رشد تالیف، طی چهل سال اخیر نشان به بی‌‌حساب‌‌وکتاب بودن فضای نشر مربوط می‌شود.
تاکید بر نقش صنف به‌عنوان ناظر کیفی نشر
این کارشناس حوزه چاپ و نشر با تاکید بر لزوم توجه به نگاه کیفی به تالیف گفت: ممیزی با دو رویکرد ایدئولوژیک و اخلاقی انجام می‌شود و همزمان با این جریان نمی‌توان، کیفیت کتاب‌ها را نیز بررسی کرد؛ بنابراین به نظر می‌‌رسد اتحادیه و صنف در این حوزه صاحب نقش هستند.
دانش با بیان این مطلب که یکی از مهم‌ترین ایراد‌ها، تعداد ناشران است، بیان کرد: نمی‌دانم چطور می‌توان جریان صدور پروانه نشر را کنترل کرد. شاید برگزاری نشست‌های تخصصی و تاکید بر لزوم کنترل این وضعیت موثر باشد. تاکید دارم که دولت نباید در حوزه نشر ورود پیدا کند، چراکه موضوع ممیزی به اندازه کافی دغدغه ایجاد می‌کند.
به گفته وی، نباید انتظار داشت که دولت به موضوع کنترل جریان ممیزی ورود کند زیرا نقش اتحادیه در این حوزه پر‌رنگ‌تر است.
برخی ناشران در کتابسازی خبره شده‌اند
دانش یکی دیگر از آسیب‌های تعدد ناشران را کتابسازی عنوان کرد و افزود: برخی از ناشران در کتابسازی خبره شده‌اند و این نقس نشان از خلاء در جریان مناسبات نشر است.
وی درباره آغاز جریان شتاب تالیف از سال 1376 بیان کرد: در این سال شاهد اتفاقات مختلفی در حوزه فرهنگی و اجتماعی و سیاسی بودیم که نقطه عطفی بود. فضای انسدادی باز و به‌طور نسبی آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی و سیاسی ایجاد شد. فعالیت ناشران به دنبال این گشایش پر‌رنگ‌تر‌شد اما اینکه چه‌قدر از فضای ایجاد شده استفاده درست شد، باید بررسی کرد.
دانش با بیان اینکه در دوران گشایش فرهنگی از کیفیت‌سنجی آثار تالیفی غفلت شد، ادامه داد: تحولات سال 1376 مبارک بود اما به دلیل غلبه هیجانات و غلبه احساسات به نتیجه نرسید.
ترجمه نیز مانند تالیف کنترل نشد
دانش درباره وضعیت ترجمه طی 40 سال گذشته بیان کرد: ترجمه نیز مانند تالیف کنترل نشده است. یکی از مشکلات انتشار چند ترجمه از یک عنوان کتاب است که حتی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز بار‌ها دیده شده. وجود این مشکلات نشان از نبود نظارت دارد و درباره این مشکل نیز تاکید دارم تعامل دولت و صنف راهگشا خواهد بود.
وی افزود: برای ساماندهی جریان ترجمه و پیشگیری از انتشار ترجمه‌های موازی می‌توان به ایجاد محدودیت‌هایی فکر کرد. به‌عنوان مثال ناشران صاحب‌نام در حوزه ترجمه و همچنین معیار‌های ترجمه مناسب، شناسایی و معرفی شوند. در این حوزه نیز نقش صنف اساسی است.
دانش با اشاره به مصادیق نابسامانی وضعیت ترجمه گفت: نوعی بی‌سامانی و کنترل نشدگی در جریان ترجمه طی چهار دهه گذشته دیده می‌شود که باید اصلاح شود.
نظر شما