این اثر بیش از سه دهه پیش از سوی انتشارات دانشگاه پرینستون منتشر شده و در همان سال‌ها با ترجمه عباس مخبر از سوی انتشارات دنا وارد بازار نشر ایران شد. اکنون بعد از گذشت 32، او این ترجمه را با ویرایش و اصلاحاتی اساسی، این‌بار با انتشارات نیو راهی بازار نشر کرده است.
ژاک آدامار
عباس مخبر در گفتوگو با خبرنگار ایبنا، درباره ارزش و اهمیت این کتاب حتی با گذشت چند دهه از تألیف آن، بیان کرد: به گمانم هنوز هم چیزی شبیه به این کتاب در زبان فارسی نداریم و مطالب آن که توسط یکی از ریاضی‌دانان بزرگ قرن بیستم نوشته شده، برای پژوهشگران حوزه‌های مختلف، همچنان ارزشمند و خواندنی است.
وی ادامه داد: مسأله کتاب این بوده که ابداعات در علم ریاضی چگونه انجام می‌گیرد، آیا خودآگاه است یا ناخودآگاه در آن دخالت دارد؟ آدامار در این زمینه مطالعات گسترده‌ای انجام داده و با استفاده از نظرات ریاضی‌دانان برجسته‌ای همچون پوانکاره و اینشتین نشان داده که یک فرایندی در ناخودآگاه انجام می‌گیرد. به‌نظر من این یافته خیلی نزدیک به بحثی است که یونگ و فروید درباره اهمیت ناخودآگاه در حوزه هنر انجام داده‌اند. یونگ معتقد است که اثر هنری یکجا خلق می‌شود که حتی صاحب اثر هم آن‌را نمی‌فهمد.
این اسطوره‌شناس تصریح کرد: براساس نتایج مطالعات آدامار در این کتاب، نه می‌توان همه‌چیز را به خودآگاه و نه همه‌چیز را به ناخودآگاه تعمیم داد. گاهی با کمک ذهنمان هر کاری می‌کنیم، ولی به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسیم، ولی ناگهان در موقعیتی که تصورش را هم نمی‌کنیم به جواب می‌رسیم. مثلا پوانکاره گفته است که در حال سوار شدن به اتوبوس، به‌صورت ناخودآگاه راهکار نظریه را یافته است. آدامار می‌گوید باید گاهی در یک جایی مسأله را رها کرد تا در یک زمانی راه‌حل آن پیدا شود. البته همین یافتن ناگهانی راه‌حل هم یک مرتبه از آسمان به زمین نیفتاده، بلکه در اثر یک پروسه، فرایندهایی در ناخودآگاه رخ می‌دهند تا جرقه زده شود.
.jpg)
مخبر با ذکر نمونه‌های دیگری از این موضوع، افزود: درباره اواریست گالوا؛ ریاضی‌دان و انقلابی فرانسوی که از پیشگامان مطالعه نظریه گروه‌ها است و توانست یکی از مسائل مهم و پیچیده ریاضی را با نبوغ خود حل کند نیز دو سوال جدی برای ریاضی‌دانان مطرح است؛ 1- چرا او را با این نبوغ در دانشگاه نپذیرفتند؟ 2- او قبل از کشف چند چیز دیگر که پیش‌زمینه‌های این مسأله بودند، چگونه توانست آن‌را حل کند؟
وی گفت: حتی بسیاری از اشعار مولانا هم ناخودآگاه هستند. براساس نظریه ریمان هم این قطعیت برای مخاطب ایجاد می‌شود که یک ناخودآگاهی در کار است. البته آدامار بر این عقیده است که مکانیزم‌های ناخودآگاه خیلی شناخته‌شده نیست و واقعا نمی‌دانیم در اعماق ذهن انسان چه اتفاق‌هایی می‌افتد.
این مترجم ادامه داد: نویسنده در این کتاب می‌کوشد که به پرسش‌هایی همچون «ابداع چیست و با اختراع و کشف چه فرقی دارد؟»، «ابداع در حوزه ریاضیات چگونه اتفاق می‌افتد؟»، «ریاضی‌دانان بزرگ در این مورد نظرشان چیست؟»، «نقش خودآگاه و ناخودآگاه در ابداع چیست؟» و «ذهن‌های شهودی و منطقی چه فرقی با هم دارند و رابطه آن‌ها با خلاقیت چیست؟» پاسخ دهد. نمونه‌های ریمان و گالووا و پاسخ‌های اینشتین، پوانکاره، پل والری و موتزارت، محور این کتاب هستند و بحث را پیش می‌برند.
.jpg)
مخبر، همچنین با اشاره با ملاحظات نهایی آدامار از بحث مورد نظر کتاب، اظهار کرد: نویسنده در بخش پایانی کتابش بحث را اینطور جمع‌بندی کرده: «من سعی کردم مشاهدات شخصی خود یا آنچه را از سایر محققان درگیر در کار ابداع جمع‌آوری شده است، شرح و تفسیر کنم. اما بسیاری از جنبه‌های مهم دیگر موضوع به‌ویژه جنبه‌های عینی، همچنان باقی می‌ماند. از این قبیل می‌توان رابطه ممکن بین اندیشه ابداعی و پدیده‌های جسمی را برشمرد. لازمه این کار، شخصی صاحب صلاحیت‌تر از من است، کسی که با فیزیولوژی مغز بهتر آشنا باشد. اما در اینجا با مشکلی مواجهیم؛ درحالی‌که ریاضی‌دانان دانش کافی در مورد عصب‌شناسی ندارند، از عصب‌شناسان نمی‌توان انتظار داشت عمیقا در مطالعات ریاضی وارد شوند. آیا سرانجام روزی خواهد آمد که ریاضی‌دانان درباره فیزیولوژی مغز و عصب‌شناسان درباره کشفیات ریاضی آنقدر بدانند که همکاری موثر بین آن‌ها میسر شود؟»
نخستین چاپ کتاب «روان‌شناسی ابداع در ریاضی» در 172 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای 34 هزار تومان از سوی نشر نیو راهی بازار نشر شده است.
نظر شما