سوروکین بنیانگذار تئوری تقارب است که در جامعهشناسی اهمیت ویژهای دارد.
دکتر جواد یوسفیان، نویسنده کتاب «انقلاب جنسی آمریکا» را جامعهشناسی ژرفاندیش، و دکتر شاپور راسخ او را از اعاظم علمای اجتماع معاصر میخواند. دکتر ناصرالدین صاحبالزمانی هم خداوند دو کعبهاش نامیده است. آشنایی دبیران و جامعهشناسان با اندیشههای سوروکین و مطالعه چنین کتابهایی میتواند بسیار راهگشا باشد.
علت این توجه ویژه به این نویسنده شاید اهمیت او در جامعه شناسی و توجه ویژهاش به مطالعه امر جنسی در جهان امروز، بهعنوان یکی از حوزههای بنیادین مطالعات علوم اجتماعی است؛ زیرا هرگونه پژوهش و تولید علم در اشکال مختلف عملاً گامی جهت شناخت بیشتر و بهتر این حیطه است.
انقلاب جنسی، واژهای پرتکرار در ادبیات اجتماعی کشورها است که با وجود گفتوگو و مباحث زیاد درباره آن، نیاز به شناخت بیشتر پیرامون آن احساس میشود.
در زمانه امروز، کارکرد امر جنسی در شکلدهی و اثرگذاری بر ابعاد مختلف ساختارهای نظام اجتماعی همچون فرهنگ، مذهب، اقتصاد، سیاست، حقوق، آموزش و...، اهمیت این موضوع در علوم اجتماعی را بیش از هر زمان دیگری آشکار کرده است که با مطالعه این کتاب از جامعهشناس مشهور روسی میتوان برگی جدید از آن آموخت. حتی میتوان مهمترین مسئله در مواجهه با چیستی امر جنسی در مطالعات امروز را «انقلاب جنسی» دانست.
در بخشی از متن کتاب «انقلاب جنسی» پیتریم سوروکین میخوانیم:
«این انقلاب برعکس انقلابهای سیاسی و اقتصادی شناختهشده، تقریباً بیسروصدا پیش میرود و کسی متوجه آن نیست. صحنههای آن، خالی از هرگونه انفجار پرهیاهوی عمومی، محدود به خلوت است و فقط افراد درگیر آن هستند. بیآنکه حوادثی شگرف و بزرگ را در سطحی کلان در برگیرد، فاقد هرگونه جنگ داخلی، مبارزه طبقاتی و خونریزی است؛ هیچ ارتش انقلابی در کار نیست تا علیه دشمنانش بجنگد؛ تلاشی برای سرنگونی دولتها انجام نمیشود؛ رهبر ندارد؛ هیچ قهرمانی آن را هدایت نمیکند. این انقلاب را میلیونها نفر، هرکدام به سهم خودشان، بدون برنامه یا سازمانی بهپیش میبرند، هرگز مانند یک انقلاب، در صفحات اول مطبوعات یا در رادیو و تلویزیون به آن اهمیت ندادهاند. نام آن، انقلاب جنسی است.»
«پیتیریم سوروکین» یکی از جامعهشناسان معروف جهان و از معدود جامعهشناسانی است که در بخش فرهنگی نیز آثار مهمی عرضه کرده است. اگرچه آثار چندانی از وی به فارسی ترجمه نشده، اما همینقدر هم که ترجمه شده یا دربارهاش کتاب و مقاله نوشتهاند، برای اهل نظر کاملاً شناخته شده است.
الکساندر ویچ پیتریم سوروکین از اهالی روسیه بود و در سال 1889 در خانوادهای روستایی در شهر «توریا»، به دنیا آمد. در سهسالگی مادرش را و در دهسالگی نیز پدرش را از دست داد. کودکی و نوجوانیاش با دورهگردی و کارگری گذشت؛ اما استعداد و تلاش فراوان سبب شد، بهطور مستقل سواد یاد بگیرد و به مدرسه برود و کتابخوان و اهل مطالعه شود. مدرسه را که به پایان برد، به دانشگاه «سنپترزبورگ» راه یافت و در آنجا جامعهشناسی خواند و در این رشته دکترا گرفت.
سوروکین از جوانان انقلابی دوره تزاری و مخالف رژیم تزاری بود که مدتی نیز به زندان افتاد. هنگامیکه انقلاب شد و دولت موقت کرنسکی 2 - قبل از اکتبر 1917 که به غلبه بلشویکها انجامید - تشکیل شد، سوروکین نیز به آن دولت راه یافت و تا منشیگری کرنکسی نیز ارتقا پیدا کرد.
در همان سال، هنگامیکه بلشویکها به رهبری لنین دولت موقت را سرنگون کردند و سلطه خود را بر سراسر روسیه گسترش دادند، سوروکین به تدریس در دانشگاه پرداخت و تا سال 1922 که از شوروی تبعید شد، تدریس کرد. در همین زمان هم دو جلد کتاب با عنوان «نظام جامعهشناسی» نوشت. سوروکین از همان آغاز با مارکسیستها و اندیشه مارکسیستی همدل نبود و حتی منتقد آن بود.
در سال 1918 کمیته انقلابی شهر زادگاهش او را به اعدام محکوم کرد؛ اما با پادرمیانی تروتسکی، قائم مقام لنین، لنین حکم اعدام را امضا نکرد و حتی او را جذب سیستم کرد و اجازه داد به کارش ادامه داد. البته این وضعیت ادامه نداشت و در سال 1922 سرانجام سوروکین در یک جمع 300 نفری از مخالفان به اخراج از شوروی محکوم شد و راه مهاجرت در پیش گرفت. وی پس از یک سال اقامت در اروپا به آمریکا رفت و در دانشگاه «مینهسوتا» به تدریس مشغول شد.
هفت سال در این دانشگاه بود تا اینکه دانشگاه «هاروارد» از وی دعوت کرد استاد کرسی جامعهشناسی شود. به این ترتیب سوروکین تا آخر عمر در هاروارد به تحقیق، تألیف و تدریس جامعهشناسی ادامه داد، به انتشار اندیشه خود پرداخت و آثار مکتوب بسیاری نوشت. وی در سن 79 سالگی در سال 1968 درگذشت.
از میان ایرانیان نخستین بار دکتر ناصرالدین صاحبالزمانی بود که سوروکین را در آمریکا ملاقات کرد، با او به گفتوگو نشست و او را با کتاب «خداوند دو کعبه» به ایرانیان معرفی کرد. البته بجز او کسان دیگری نیز به معرفی این جامعهشناس پرداختهاند.
سوروکین در عین اینکه از دامان انقلاب بلشویکی و درواقع از آن، به غرب گریخته بود، تمدن غربی را هم نمیپذیرفت و حتی منتقد آن بود. ازجمله، بهتندی از تجربهگرایی مبالغهآمیز آمریکایی و توجه فراوان جامعهشناسان آمریکایی به آمار ایراد گرفته است.
یادآوری میشود، کتاب «انقلاب جنسی آمریکا» نوشته «پیتریم سوروکین» توسط انتشارات آرمای اصفهان در سال 1399 با ترجمه روحالله گلمرادیان با قیمت 65000 تومان منتشر و روانه کتابفروشیها شده است.
نظر شما