حُسن‌ویجویه می‌گوید: یافا در این کتاب سراغ افراد مختلفی رفته است و جاهطلبی و مصالحه‌گری این افراد را تصویر می‌کند و از این طریق از چند و چون و حقیقت حکمرانی پوتین پرده برمی‌دارد. او داستان زندگی افراد مختلف را با ادبیات آمیخته است و مخاطب را با بیان حقایق شگفت‌زده می‌کند. این کتاب همچون زندگینامه‌ای کوچک است که نشان می‌دهد اکثریت روس‌ها در پی تحقق جاه‌طلبی‌های خود از طریق سازگارکردن خویش با قوانین حاکم هستند. در ادامه این گفت‌وگو می‌خوانیم:
کتاب «میانِ دو آتش: حقیقت، جاهطلبی و سازش در روسیۀ دورۀ پوتین» نوشته جاشوا یافا که با ترجمه شما و از سوی انتشارات نگاه منتشر شده است، راویتگر سازشکاری و انتخاب‌های اخلاقی افراد در روسیه تحت حاکمیت پوتین است. کمی درباره نویسنده این کتاب و جایزه‌ای که به آن تعلق گرفته است، توضیح دهید.
جاشوا یافا خبرنگار مقیم نشریه نیویورکر در مسکو است و از آنچه در روسیه می‌گذرد و پوتینیسمی که در آنجا سربرآورده است، سخن می‌گوید. یافا زوایای گوناگون زندگی روسیه تحت حکمرانی ولادیمیر پوتین را تصویر می‌کند و به فضای سیاست‌آلود رسانه و هنر سیاست‌زده این کشور، الحاق کریمه، جنگ سوریه، داعش و حتی کلیسای ارتدکس و استقلال چچن می‌پردازد. او به‌دنبال محکوم کردن افراد به‌خاطر همدستی با کرملین نیست و به بررسی عوامل و فشارهایی می‌پردازد که آنها را مجبور به همکاری با کرملین و اطاعت مطلق از سیستم حاکم کرده است. همین چند ماه پیش و تقریبا همزمان با انتشار ترجمه کتاب، جایزه «جورج اورول» برای بهترین اثر سیاسی سال در بخش غیرداستانی به جاشوا یافا تعلق گرفت و در سخنان خود پس از دریافت جایزه گفت: «تصور می‌کنم همه ما می‌توانیم چیز‌های زیادی از داستان زندگی افرادی بیاموزیم که قصد دارند زندگی خود را بسازند و جاه‌طلبی‌های خود را در همکاری با نظام تحقق بخشند.»
نویسنده به مردمان نسل استالین، خروشچف، برژنف و گورباچف نیز توجه می‌کند و به دوران وحشت و اردوگاه‌های کار اجباری و جان باختن و تبعید دسته‌جمعی انسان‌ها و میراث خونین دوران کمونیسم شوروی و همچنین به جنبش اصلاحات حزب کمونیست که با سیاست‌های گورباچف گره خورده بود، اشاره دارد. یوری لوادای جامعه‌شناس یکی از شخصیت‌های محوری این کتاب است که خود را وقف مطالعه تمام‌وقت بر نوعی از انسان کرد که زاده آزمایشگاهِ اجتماعی بزرگ و وحشتناک جماهیر شوروی بود. او به‌دنبال پاسخ به این پرسش بود که آیا «انسان شورایی» (Homo sovieticus) با تضعیف نظام حکمرانی از بین خواهد رفت یا دچار تکامل خواهد شد و شکل جدیدی به خود خواهد گرفت؟
یوری لوادا از منظر نویسنده، قشر روشنفکران منفعل در یک دوره خاص سیاسی را نمایندگی می‌کند که در ادامه با تشکیل موسسه افکارسنجی سعی می‌کند تا کنشگری در شرایط بسته سیاسی و اجتماعی کمونیستی را تحلیل و بررسی کند. نتایج این بررسی‌ها چه بود؟
لوادا و همکارانش موسسه افکارسنجی ویتیسیوم (VTsIOM) را بنا نهادند که نخستین مرکز تحقیقات اجتماعی و سنجش آرا در تاریخ این کشور بود. اوایل لوادا عقیده داشت که انسان شورایی با کنارگذاشتن ترس، ضعف و فرمانبرداری فطری‌اش در حال استحاله است. هرچند مشخص شد ظهور شهروندان جدیدی که انتظارش می‌رفت به این زودی و سادگی نیست. ذهنیت شهروندان دوران پساشوروی با ذهنیت نسل‌های پیشین تفاوت چندانی نداشت. یک دهه اطلاعات حاکی از آن بود که عادات و آسیب‌های انسان شورایی بازتولید شده و حتی شکل جدیدی به خود گرفته، جاپای محکم‌تری در نهاد‌های اجتماعی پیدا کرده و در نوع جدیدی از روابط بروز و ظهور یافته است. لوادا گونه جدیدی از انسان را بازشناخته بود و او را «سیاس» (The Wily Man) نامید. موجودی هوشمند و مدبر که با واقعیت اجتماعی همساز شده و به دنبال شکاف‌های موجود در نظام حکم‌فرماست تا قوانین بازی را در جهت انتفاع شخصی به کار گیرد و پیوسته به‌دنبال دور زدن قوانین است و میراث‌بَر روسیه پساپوتین نیز خواهد بود.
کمی درباره سرفصل‌های کتاب توضیح دهید.
جدا از پیشگفتار و سخن آخر، کتاب مشتمل بر هفت فصل است که هرکدام حول محور یک شخصیت اصلی می‌چرخد؛ از رئیس شبکه یک تلویزیون روسیه گرفته تا خبرنگار جنگ، کشیش، مدافع حقوق بشر، زندانی اردوگاه کار اجباری، مالک باغ‌وحشی بزرگ در کریمه و کارگردانی بلندآوازه در عرصه تئاتر روسیه. در واقع سازشکاری، فرصت‌طلبی و انتخاب‌های این افراد در نظام تحت سلطه پوتین مورد کندوکاو قرار گرفته است.
ارتباط این افراد با یکدیگر و دلیل انتخاب آنها از سوی نویسنده چیست و چه هدفی را دنبال می‌کند؟
کتاب‌های زیادی در باب روسیه در سال‌های اخیر روانه بازار شده است، اما این کتاب رویکرد متفاوتی دارد. نویسنده سراغ افراد مختلفی رفته است و جاهطلبی و مصالحه‌گری این افراد را تصویر می‌کند و از این طریق از چند و چون و حقیقت حکمرانی پوتین پرده برمی‌دارد. او داستان زندگی افراد مختلف را با ادبیات آمیخته است و مخاطب را با بیان حقایق شگفت‌زده می‌کند. این کتاب همچون زندگینامه‌ای کوچک است که نشان می‌دهد اکثریت روس‌ها در پی تحقق جاه‌طلبی‌های خود از طریق سازگارکردن خویش با قوانین حاکم هستند.
با توجه به موضوع و فرم داستانی و روایی اثر، کدام قشر از خوانندگان مخاطبان این کتاب هستند؟
شوروی سابق و روسیه امروز و به‌ویژه شخص پوتین همواره مورد توجه ایرانیان بوده است. زبان کتاب هم ادبی است و هم خبری و با نثری رمان‌گونه و از خلال شرح‌حال‌نویسی سازوکار سیاسی موجود در این کشور را ترسیم می‌کند و می‌تواند مطبوع طبع قشر متنوعی از خوانندگان باشد.
در حال حاضر کتابی در دست ترجمه و یا آماده انتشار دارید؟
ترجمه رمانی از نویسنده‌ای قرن بیستمی را شروع کرده‌ام که توسط نشر بیدگل منتشر خواهد شد. امیدوارم این طبع‌آزمایی در ترجمه ادبیات داستانی مقبول افتد.
نظر شما