به گزارش خبرگزاری كتاب ايران(ايبنا) در کرمانشاه، اسماعیل مجللی عصر  دوشنبه در نشست مجازی که به‌مناسبت هفته هنر انقلاب اسلامی توسط حوزه هنری استان کرمانشاه برگزار شد، به بررسی سیمای امام علی(ع) در آیینه تعزیه پرداخت.

وی در این نشست گفت: هرزمان که سخن از تعزیه به میان می‌آید، یاد و خاطره حوادث کربلا زنده می‌شود و فلسفه تعزیه نیز براساس اتفاقات خونین این واقعه بوده است، اما قانونی وجود ندارد که تعزیه حتما باید روایتگر کربلا باشد و زندگی سایر اهل بیت(ع) به مراتب وارد بحث تعزیه می‌شود و براساس زندگی امام علی(ع) نیز مراسم تعزیه شکل گرفته و برگزار می‌شود.

مجللی ادامه داد: همه متن‌های تعزیه از قرن 19میلادی یعنی از زمان قاجار بدست آمده و در حال حاضر نوشته جدید تعزیه در سطح کشور وجود ندارد.

وی درخصوص اینکه امام علی(ع) به چه صوری در مجالس تعزیه ظاهر شده‌اند و سیمای ایشان چگونه تعریف می شود، گفت: برخی از مجالس تعزیه برگرفته از داستان های زندگی شخصی حضرت است که می‌توان به جنگ صفین، جمل، نهروان و واقعه شهادت اشاره کرد و نمونه‌های آن در خیلی از مناطق مختلف کشور به خصوص در شب احیا به نام مجالس علوی اجرا می‌شود.

این پژوهشگر و محقق تعزیه ایران ادامه داد: بخش دیگر از سیره زندگی امام علی(ع) در مجالس تعزیه، برگرفته از فرهنگ ایرانی است به گونه‌ای که داستان ایشان به صورت مکتوب و شفاهی به عنوان قهرمان کلی در این مجالس عنوان می‌شود،  مجلس تعزیه مالک اشتر از این جمله است که به قصه‌های سنتی ایران نزدیک است.

مجللی افزود: برخی دیگر از مجالس تعزیه، براساس اسطوره ایران شکل گرفته که اسامی شاهنامه‌ای و اساطیری بیان می‌شود از این میان می‌توان به اشکبوس و افراسیاب اشاره کرد که شخصیت منفور شاهنامه است و رنگ و لعاب داستانی دارد و سندیت تاریخی چندانی ندارد.

به گفته وی، اما مجالس و متن‌هایی وجود دارد که از گذشته با عمری بیش از یک قرن در اختیار ما قرار گرفته و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که خللی در بحث تاریخی ایجاد نمی‌کنند.

مؤلف کتاب شبیه‌نامه با بیان اینکه نقش و حضور امام علی(ع) در بسیاری از قصه‌ها و لالایی‌ها شنیده می‌شود، گفت: در لالایی مادر برای کودک این نام برزبان می‌آید، حتی در بین سلام و احوالپرسی نام «یا علی» گفته می‌شود که در تعزیه هم دیده می‌شود که برگرفته از فرهنگ ایرانی است.

وی به یک جمع‌بندی پرداخت ودر خصوص نسخه‌های تعزیه گفت: نمی‌توان عدد و رقم مشخصی را تعریف کرد که چند مجلس مربوط به امام علی(ع) و امام حسین(ع) در این زمینه وجود دارد ولی رویکردی که دیده شده به‌گونه‌ای است که با سلیقه ایرانی کاملا سنخیت دارد، حضرت در برخی مجالس به عنوان جنگجو در میدان نبرد، در برخی به عنوان باغبان و در برخی دیگر از داستان‌ها به شکل نان‌آور خانه ظاهر می‌شود همانند زمانی که حضرت زهرا(س) از ایشان انار می خواهد.

مجللی افزود: امام علی(ع) در زندگی فراواقعی به عنوان منجی ظاهر می‌شوند و به خواب عزاداران می‌آیند، همانطور که در فرهنگ ایرانی از ایشان به عنوان مشکل‌گشا یاد می‌شود.
 
 وی به المان‌هایی که با نام امام علی(ع) در الفاظ یومیه دیده می‌شود اشاره می‌کند که شمشیر و اسب و غلام ایشان در کنار هم می‌آیند و حتی در نقاشی چنددهه اخیر، شیری در کنار پای ایشان دیده می‌شود که ذائقه ایرانی را نشان می‌دهد.

این پژوهشگر معتقد است: آرزو در بحث تعزیه موضوع مشترکی است و در هرکدام از داستان‌ها وجود دارد و از سوی دیگر بعد از شکل‌گیری مذهب رسمی تشیع، واژه کلب و غلام به میان می‌آید و شیعیان خود را نوکر ایشان می‌دانند که برگرفته از شخصیت قنبر است، قنبر براساس سلیقه و فرهنگ ایرانی، لباس صوفیانه برتن او پوشیده شده است.