سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: ۱۴ مهرماه، روز جهانی معلم است؛ روز چراغ‌های راهنمای نسل‌های آینده و کسانی که با آموزش هر کلمه، دانه‌های امید و خلاقیت را در دل کودکان می‌کارند. این روز با شروع هفته ملی کودک که با شعار «برای کودکان، برای آینده» به استقبال روز جهانی کودک می‌رود، مقارن شده است. هم‌زمانی این دو مناسبت فرصت مناسبی است تا به ستایش معلمانی بپردازیم که با استفاده از ادبیات کودک و انتخاب کتاب‌های مناسب برای کودکان، به دنیای کلاس‌های درس خود، رنگ خیال و خلاقیت می‌زنند و به کودکان یاد می‌دهند چگونه رویاهایشان را پرورش دهند و به آینده‌ای روشن‌تر بیندیشند.
نقش حیاتی ادبیات کودک در تربیت نسل‌های آینده بر کسی پوشیده نیست. ادبیات کودک، در دلِ هر کلاسِ درسی، همچون نوری در تاریکی، راهنمایی برای کشف دنیای اطراف و پرورش ذهن‌های خلاق و پویای دانش‌آموزان است. سفر زیبای کودکان در دنیال خیال و خلاقیت با تلاش‌های معلمان دغدغه‌مند آغاز می‌شود و با کتاب‌هایی که امروز دانش‌آموزان به واسطه معلم‌هایشان با آنها آشنا شده‌اند، ادامه می‌یابد و همین سفرِ آنها در دنیای خیال و خلاقیت است که فرداهای درخشان‌تری را برایشان رقم خواهد زد.
ریحانه حاجی محمدپور، نویسنده و معلمی خوش‌ذوق، نمونه‌ای از این معلمان است که با عشق و تعهد به ادبیات کودک، دنیاهای خیال‌انگیز و خلاقانه‌ای را برای شاگردانش ساخته است. با او درباره کتابخوان‌شدن خودش، ادبیات کودک و تأثیر شگرف آن بر احوالات دانش‌آموزان و تجربیات ارزشمندش صحبت کرده‌ایم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- لطفاً از تجربیات اولیه‌تان در دنیای کتاب کودک بگویید. چه چیزی شما را به این حوزه جذب کرد؟ خودتان چطور کتابخوان شدید؟
من از کودکی خیلی کتاب‌خواندن را دوست داشتم. یادم است مادرم می‌گفت ای کاش زودتر به مدرسه بروی تا خودت کتاب بخوانی. بعد هم که به مدرسه رفتم آنجا یک کتابخانه خیلی خوب و بزرگ داشت. همیشه کلی کتاب از آن به امانت می‌گرفتم و می‌خواندم. این‌گونه بود که کتاب تبدیل به یار همیشگی زندگی‌ام شد. بعد از سپری‌کردن سال‌های کارشناسی در رشته ادبیات، تصمیم گرفتم برای مقطع کارشناسی ارشد ادبیات کودک بخوانم. این رشته، یک رشته بینارشته‌ای بود و علاوه بر ادبیات خیلی از علایقم مثل روان‌شناسی و جامعه‌شناسی را نیز پوشش می‌داد.
- به عنوان یک معلم، چه نقشی برای کتاب‌های کودک و ادبیات کودک، در کلاس‌های درس خود قائل هستید؟ در کلاس‌های مدرسه، خواندن کتاب‌های کودک چه کمکی به شما کرده است؟
در کلاس‌های من تقریباً هر جلسه معرفی کتاب صورت می‌گیرد. بچه‌ها کتاب‌هایی را که برای کلاس خوانده‌اند، معرفی می‌کنند و کتاب‌هایشان را به یکدیگر قرض می‌دهند. این فعالیت معرفی کتاب خیلی به کتابخوان‌شدن دانش‌آموزان کمک کرده است. آنها عاشق معرفی کتاب هستند و آخر سال تحصیلی تبدیل به یک منتقد ادبی تمام‌عیار می‌شوند.
- فعالیت‌های کتابخوانی در کلاس‌های درس شما فقط به خواندن داستان کتاب ختم می‌شود یا فعالیت‌های مبتنی بر داستان نیز در کلاس انجام می‌دهید؟
به نظر من خواندن داستان خودش یک فعالیت بی‌نظیر است. گاهی فقط کتاب می‌خوانیم، گاهی با توجه به کتاب‌ها فعالیت‌های مختلفی انجام می‌دهیم و گاهی هم از کتاب‌ها برای اجرای طرح درس‌ها کمک می‌گیریم؛ زیرا خیلی وقت‌ها قصه‌ها به یادگیری بچه‌ها کمک می‌کنند.
- آیا به یاد دارید که کدام یک از قصه‌هایی که برای بچه‌ها خوانده‌اید، بیشترین واکنش را در آنها ایجاد کرده است؟
یکی از داستان‌هایی که روی بچه‌ها خیلی تأثیر گذاشت قصه‌های بهلول بود. بچه‌ها عاشق شخصیت بهلول شدند؛ هم از طنز قصه و هم از هوش و ذکاوت بهلول لذت می‌بردند. خیلی از قصه‌های بهلول را باهم خواندیم و بعد عروسکش را نیز درست کردیم. بعد از این بچه‌ها خودشان هم سراغ کتاب‌های قصه‌های بهلول رفتند و بیشتر و بیشتر خواندند. به نظرم آنها از بهلول درس زندگی یاد گرفتند.
- شما در صفحه مجازی «کیدکتاب» در زمینه معرفی کتاب کودک نیز فعالیت می‌کنید. انگیزه شما از راه‌اندازی این صفحه چه بوده است؟ در این صفحه، چه نوع محتوایی را با دنبال‌کنندگان خود به اشتراک می‌گذارید؟
شاید در حال حاضر تعداد صفحاتی که کتاب کودک معرفی می‌کنند کم نباشد؛ اما به نظر من جای نقد تخصصی خالی بود. من ادبیات کودک خوانده‌ام و حدود ۱۰ سال معلم بوده‌ام. به نظرم رسید به کمک تجربه‌هایی که با کتاب کودک در کلاس درس داشته‌ام و همچنین رشته تحصیلی‌ام می‌توانم به خانواده‌ها و بقیه معلم‌ها برای انتخاب کتاب خوب کمک کنم. تمام تلاش من بر نقد تخصصی کتاب‌هاست. سعی می‌کنم مخاطب روش انتخاب کتاب خوب را یاد بگیرد؛ نه اینکه فقط کتاب‌های پرفروش و پرطرفدار بازار نشر را تهیه کند. همچنین دوست دارم تجربه‌هایم را به عنوان یک معلم با بقیه معلم‌ها به‌خصوص معلم‌های تازه‌کار در میان بگذارم.
- آیا کارگاه‌هایی هم با محوریت کتاب‌های کودک برگزار می‌کنید؟
بله، من کارگاه‌هایی برای بچه‌ها و پدرها و مادرها برگزار می‌کنم تا به آنها کمک کنم یک قدم از کتاب‌ها فراتر بروند و به کمک فعالیت‌هایی که مبتنی بر کتاب طراحی می‌کنم، چیزهای جدیدی یاد بگیرند.
- خودتان هم کتابی در زمینه کودک نوشته‌اید؛ برایمان از این کتاب و اینکه به چه موضوعی در آن توجه کرده‌اید، بگویید.
یک کتاب برای بچه‌ها نوشته‌ام به نام «باغ بی‌بی گل‌افروز»؛ این کتاب بازنویسی یکی از داستان‌های محلی رفسنجان است. برای این کتاب فعالیت‌های قبل و بعد از خواندن داستان طراحی کرده‌ام که در کتاب آمده است. به نظرم به مخاطب ایده می‌دهد که چطور می‌توان بر اساس کتاب با بچه‌ها فعالیت‌های مختلف انجام داد.
- شعار هفته ملی کودک در سال ۱۴۰۳ «برای کودکان، برای آینده» در نظر گرفته شده است. نظر شما درباره این شعار چیست؟ چگونه می‌توانیم این شعار را عملی کنیم؟
آینده برای بچه‌هاست و این بچه‌ها هستند که آینده را می‌سازند. خیلی اهمیت دارد که بچه‌ها را بر اساس زمانه خودشان تربیت کنیم نه زمانه خودمان. اینطور است که آینده متفاوت‌تر از امروز می‌شود.
- چه پیامی برای معلمان و والدینی دارید که به دنبال ارتقای فرهنگ مطالعه در کودکان هستند؟
بهترین کار این است که خودمان کتاب بخوانیم: حتی کتاب کودک. من با لذت کتاب کودک می‌خوانم و فکر می‌کنم کتاب کودک برای بزرگ‌ترها هم حرفی برای گفتن دارد. وقتی شاگردانم می‌بینند من کتاب‌هایی را که معرفی کرده‌اند خوانده‌ام، خیلی ذوق می‌کنند و بیشتر به خواندن علاقه‌مند می‌شوند.
در کنار والدین، معلم‌ها هم نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت بچه‌ها دارند و خیلی از زمان‌های کودکان در کنار آنها سپری می‌شود. برای آینده بهتر، لازم است توانمندسازی معلمان را دست‌کم نگیریم. هر معلمی نیاز دارد همیشه یاد بگیرد و به‌روز باشد. یکی از زمینه‌هایی که بهتر است معلمان بیشتر با آن آشنا باشند، ادبیات کودک است. آشنایی معلمان با کتاب‌های کودک به آنها کمک می‌کند دنیای بچه‌ها را بیشتر بشناسند و برای طرح درس‌ها ایده‌های زیادی بگیرند.
نظر شما