سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) -سمیه خاتونی: در اولین روز هفته کتابخوانی مقارن با پنج‌شنبه‌ای که گذشت، نشر اطراف خوانندگان و مخاطبان آثار خود را به یک دورهمی با عنوان «گفت‌وگو و کتاب و چای» دعوت کرد تا فارغ از هر سخنرانی و نشست، با اعضای مجموعهٔ اطراف؛ مدیریت، مؤلفان، مترجمان و مسئولان و کارشناسان محتوایی و هنری گپ و گفتی بی‌واسطه داشته باشند. خبرنگار سرویس ادبیات ایبنا نیز به این محفل گرم کتابخوانی رفت و با چند تن از نشر اطرافی‌ها به گفت‌وگو نشست که در ادامه می‌خوانید.
مردم در خرید کتاب با وسواس عمل می‌کنند
نفیسه مرشدزاده مدیر نشر اطراف، درباره رویداد هفته کتاب و استقبال مخاطبان از کتاب گفت: در چند سال اخیر ناشران کوشیده‌اند تا آثار بهتر و با کیفیت‌تری را روانه بازار نشر کنند اما به دلایل شرایط اقتصادی حاکم، قدرت خرید مردم برای کتاب کمتر شده است. در این میان کتاب‌های مرغوب‌تر به تناسب نیاز مخاطب می‌توانند در فروش موثر باشند؛ کتاب‌هایی با محتوای غنی‌تر که مردم خرید آن را به صرفه احساس کنند. امروزه مردم در انتخاب و خرید کتاب، با وسواس بیشتری عمل می‌کنند، دلیل آن را هم بسته با شرایط اقتصادی دید.
وی در ادامه درباره اینکه چرا مردم، نویسندگان این دوره را به خوبی نمی‌شناسند و همچنان آثار ادبی مشاهیر ادبی را دنبال می‌کنند افزود: مشاهیر ادبی، نویسنده‌های ابدی هستند که همواره حضورشان در هر دوره لازم است اما اگر امروزه مخاطب نویسنده‌های معاصرش را نمی‌شناسد، این ضعف متوجه ناشر است. وظیفه ناشر است که نویسنده خوب را به مخاطب معرفی کند.
مرشدزاده در ادامه گفت: رویکرد ما در نشر اطراف، تمرکز بر روایت و ناداستان است و اگر بخواهم حوزه داستان و ناداستان را به مثابه استقبال مخاطب مورد قیاس قرار دهم، باید بگویم که در این زمینه اطلاعات و آمار درستی در دست ندارم، ناداستان یک رویکرد ادبی و یک سبک از روایت است که از همان ابتدا همزمان با داستان شکل گرفته و وجود داشته است. استقبال از آن با توجه به نیاز مخاطب در دوره‌هایی پررنگ و در دوره‌هایی کمرنگ بوده است.
کتاب «خلاف‌زمان» دعوت به یک تامل است
در ادامه این گشت‌وگذار در دفتر نشر اطراف با الهام شوشتری مترجم کتاب «خلاف‌زمان» هم صحبت شدم، شوشتری به خبرنگار ایبنا گفت: تاکنون ۶ عنوان کتاب را در نشر اطراف ترجمه کرده‌ام. رویکرد این نشر در حوزه ادبیات بیشتر متمرکز بر روایت است و یا حول محور مباحث نظری درباره روایت است.
وی درباره کتاب خلاف‌زمان که مراسم رونمایی و جشن امضای آن در حال برگزاری بود، گفت: کتاب خلاف زمان یک جستار فلسفی بلند از زبان اسپانیایی است که مضمون آن درباره نوستالژی و مواجهه انسان با زمان است. در این کتاب نسبت ما با زمان و خاطرات گذشته معین می‌شود و نویسنده با توجه به نگره‌ها و دیدگاه‌های فلسفی به سوال‌هایی از امروز پاسخ می‌دهد. این کتاب دعوت به یک تامل است. برای اینکه نسبت مواجهه با زمان چه پیامدهایی برای آینده ما دارد.
وی درباره رویکرد ادبی ناداستان و مواجهه مخاطب با آن افزود: شاید مردم ما امروزه یاد گرفته‌اند که به جای آنکه سراغ داستان صرف بروند و یا از طرفی به دنبال مباحث نظری صرف بروند، به ناداستان هم توجه ویژه‌ای داشته باشند که یک رویکردی بینابین دارد و دو نوع از روایتگری را به هم وصل می‌کند؛ یعنی هم داستان دارد و هم مباحث نظری و تئوریک را خلال روایت شرح می‌دهد.
شوشتری با بیان اینکه مرز داستان و ناداستان خیلی از هم جدا نیستند، ادامه داد: در واقع در ناداستان هم عنصر تخیل بسیار کاربردی است. به نظرم هرجا که نوشتن هست تخیل هم وجود دارد اما این درجه و نسبت وزن وجود تخیل است که ژانر نهایی را تعیین می‌کند. در آثار امروزی این مرز تا حد زیادی محو شده است طوری که مخاطب در مواجهه با کتاب نمی‌داند دقیقاً با چه اثری روبروست.
این مترجم درباره مرزهای خیال و واقعیت در روایت گفت: در ذهنیت انسان قدیمی دو امر خیالی و واقعی کاملاً جدا و منفک بودند اما در این گونه ادبی این دو قاب چنان در هم تنیده‌اند که قابل شناسایی و تفکیک از هم نیستند و می‌توان گفت که مرزهای واقعیت و خیال در آن محو شده‌اند.
شوشتری در ادامه به عنصر خیال در خاطرات واقعی انسان‌ها اشاره کرد و گفت: انسان نیز در به یاد آوردن خاطرات هر بار با کمک گرفتن از تخیل به نوعی آن را دستکاری می‌کند و این مسئله نشان می‌دهد که در دنیای امروز مرز میان واقعیت و خیال بسیار به همدیگر نزدیک شده و گاهی نادیده گرفته می‌شود.
مترجم کتاب خلاف زمان، درباره اینکه کدام یک از کتاب‌های وی بیشتر مورد استقبال قرار گرفته است، بیان کرد: کتاب «لنگرگاه» که در واقع ۶ مدل از مواجهه انسان را با سوگ و از دست دادن عزیزان بررسی می‌کند، کتابی بود که امروز در نوبت چاپ دهم و یازدهم است، چاپ اول کتاب در دوران کرونا بود و کاملاً پاسخگوی نیازی بود که در جامعه آن روزها مسلط بود آدم‌هایی که عزیزانش را از دست می‌دادند و حتی اجازه برگزاری مناسک دسته جمعی برای سوگواری هم نداشتند.
او درپایان گفت: تعریف ما از زندگی، رضایت ما را از زندگی می‌سازد. از اینکه شغلم در حوزه کتاب است رضایت دارم، ساکن شدن در حوزه کتاب، انتخاب یک سبک از زندگیست که می‌تواند جایگزین سایر انتخاب‌های دیگر باشد.
ناشران شتاب زده عمل می‌کنند
در ادامه با فاطمه بهروزفر، کارشناس تالیف نشر اطراف هم کلام شدم، وی گفت: تحصیلات من در حوزه کارشناسی ادبیات داستانی بود، به نظرم در حال حاضر همان اندازه که رمان و داستان مورد استقبال مخاطب است، به همان اندازه از ناداستان و روایت‌های واقعی نیز استقبال می‌شود، چرا که در ناداستان ماحصلی از تجربه زیسته نویسندگان نیز دیده می‌شود.
وی درباره ارتباط خیال با ناداستان ادامه داد: مخاطب امروز به دنبال این است که داستانی را دنبال کند که از واقعیت برگرفته شده و علاوه بر آن آن رویکرد مولف را به مثابه یک تحلیلگر با موضوع بکاود و خیال را نیز در فرازهایش حس کند.
بهروزی‌فر با بیان اینکه خواندن روایت‌های دیگران ما را به آنها نزدیک‌تر می‌کند و باعث می‌شود که ما کمتر احساس تنهایی کنیم، گفت: در برخی ناداستان‌ها ما با تجربه‌هایی چون سوگ، مراقبت از بیمار، تنهایی و مهاجرت که تجربه‌های فردی نویسنده هستند همراه می‌شویم و زخمهای‌مان در موضوعات مرتبط التیام می‌یابد.
او با نگاهی آسیب شناسانه به صنعت نشر اذعان کرد: به عنوان یک مولف، احساسم بر این است که ناشران بسیار شتاب زده در این مسیر حرکت می‌کنند. در انتشار آثار تالیفی، تأمل و طمأنینه وجود ندارد و گاهی شاهدیم که ایده‌هایی در کتاب مطرح و منتشر شده‌اند که هنوز پخته نشده است. همینطور در بازار ترجمه، اثری که به تازگی جایزه گرفته در رقابت شدید در ایران ترجمه و وارد بازار نشر می‌شود، این عجله‌مندی باعث می‌شود که اثر از لحاظ ویراستاری، صفحه‌آرایی، طراحی و … دچار اختلال شود. البته بخشی از این شتاب زدگی به این دلیل است که صنعت نشر صنعتی پویا و پاسخگو نیست. برای بهبود وضعیت نشر نباید نگاه کوتاه مدت داشته باشیم، اگر یک ناشر به برنامه‌های بلند مدت فکر بکند و از سوددهی در کوتاه مدت چشم بپوشد بسیار به برندینگ او کمک خواهد کرد. نشر اثر در حوزه‌های تخصصی شاید در کوتاه مدت جوابگو نباشد اما در بلند مدت سبب برندینگ یک ناشر در موضوعات مربوطه خواهد شد که قطعاً طرفداران خود را خواهند داشت.
وی درباره ارزیابی نظر مخاطبان درباره نشر اطراف گفت: در نشر اطراف قبل از انتشار کتاب، بخش ارزیابی داریم. این بخش بعد از انتشار هم کار خود را ادامه می‌دهد و مدام نظر مخاطبان را در باره اثر پایش می‌کند، علاوه بر اینکه قبل از هر اقدامی در جلساتی متعدد نیاز امروز مخاطب سنجیده می‌شود و آثاری در اولویت انتشار هستند که بتوانند به فراخور، مخاطب امروز را تغذیه کنند. در سایت نشر اطراف بخشی با نام «بی‌کاغذ اطراف» وجود دارد، که در آنجا نظرات و ارزیابی مخاطبان از هر کتاب به صورت صادقانه آورده شده است. حتی ایرداتی که مخاطبان از هر کتاب می‌گیرند در هر نوبت از چاپ لحاظ می‌شود.
کتاب صوتی هنوز به اندازه کتاب کاغذی فراگیر نیست
در پایان از امین شیرپور مترجم، ویراستار و مسئول کتاب‌های صوتی نشر اطراف، پرسیدم که آیا کتاب صوتی، تهدیدی برای کتاب فیزیکی و کاغذی است و آیا در آینده جای آن را خواهد گرفت؟ شیرپور پاسخ داد: ما در نشر اطراف که از سال ۱۳۹۶ شروع به کار کرد، از همان ابتدا به سمت کتاب‌های صوتی رفتیم. برخی به دلیل هزینه کمتر و برخی به دلیل عدم امکان کتاب دست گرفتن به سراغ کتاب‌های صوتی آمده‌اند. اما در پایشی که داشتیم کاملاً مشخص شد که تاثیر و تجربه کتاب متنی و فیزیکی اصلاً قابل مقایسه با کتاب صوتی نیست، در کتاب کاغذی از لمس کاغذ گرفته تا درگیر شدن چند حس همزمان سبب تمرکز بیشتر و خوانش صحیح تر اثر خواهد شد.
وی ادامه داد: کتاب صوتی هنوز به اندازه کتاب کاغذی فراگیر نیست و هنوز جایگاه مشخص خود را پیدا نکرده است، او در پاسخ به اینکه چگونه تحقق این امر را سنجیده اند پاسخ داد: آمار شنیده شدن یک اثر و شمارگانی که از یک کتاب چاپ شده است را با هم مقایسه کردیم. کما اینکه شنونده کتاب صوتی نسبت به چهار سال پیشرفت زیادی داشته چرا که در جامعه ما پادکست و بطور کلی استفاده از مدیاهای فضای مجازی به سرعت رو به افزایش است.
شیرپور با بیان اینکه رشد کاربران کتاب صوتی را یک اتفاق خوب قلمداد می‌کند، گفت: ما از نشر کتاب‌های صوتی استقبال می‌کنیم. در این بین کیفیت تولید، حرفه‌ای بودن گوینده موثر هستند. او چشم انداز خود را نسبت به آینده این روند اینگونه عنوان کرد: در نهایت روند به شکلی است که امکان این را می دهیم که برای دسته‌ای از خوانندگانی که به گوش کردن کتاب های صوتی عادت کرده‌اند و یا نسخه دیجیتالی را می‌خوانند خیلی کتاب کاغذی به کار نیاید.
البته همه می‌دانیم در تولید کتاب صوتی دو عنصر بسیار مهم‌اند؛ اول اینکه توسط یک تیم خوب و حرفه‌ای ساخته شده باشد و دوم اینکه در نسخه کاغذی فروش خوبی را تجربه کرده باشد.
نظر شما