به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در دنیای پیچیده امروز، آگاهی از حقوق کودک به یکی از ضرورت‌های بنیادین تربیتی تبدیل شده است؛ حقوقی که در بسیاری از مواقع، نه‌تنها برای کودکان بلکه حتی برای والدین، ناشناخته می‌مانند به‌ویژه در جوامعی که هنوز مفاهیم حقوق بشری به‌طور کامل در فرهنگ عمومی نهادینه نشده‌اند، آگاهی از حقوق کودک می‌تواند نقشی حیاتی در بهبود شرایط زندگی و رشد فردی کودکان ایفا کند.
در این میان، کتابخوانی به‌خصوص در محیط خانواده، ابزاری قدرتمند برای ارتقای این آگاهی است. مطالعه کتاب‌های مرتبط با حقوق کودک، نه‌تنها به والدین کمک می‌کند درک بهتری از حقوق فرزندان‌شان داشته باشند؛ بلکه موجب می‌شود کودکان از سنین پایین‌تر با مفاهیم پیچیده‌ای چون عدالت، آزادی بیان و حقِ بر آموزش آشنا شوند.
محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان، به مناسبت ۳۰ آبان‌ماه (۲۰ نوامبر)، روز جهانی کودک که با آخرین روز هفته کتاب و کتابخوانی مصادف شده است، در گفت‌وگو با ایبنا به تحلیل نقش مهم کتابخوانی در پرورش کودکان آگاه به حقوق خود و همچنین افزایش دانش حقوقی والدین پرداخته است. او با بررسی تحقیقات جدید و تجربیات عملی، اهمیت این مقوله را به‌ویژه در ارتباط با والدین نسل جدید، بررسی کرده است. این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:
- لطفاً برایمان توضیح دهید چرا کتابخوانی در خانواده می‌تواند به ابزاری مؤثر برای دفاع از حقوق کودکان تبدیل شود؟
کتابخوانی، نه‌تنها ابزاری برای رشد فکری و اجتماعی کودکان است؛ بلکه می‌تواند به نهاد خانواده کمک بسزایی کرده تا حقوق کودک خود را بهتر درک و از آن دفاع کنند. با تحلیل شواهد پژوهشی، نشان داده می‌شود که کتابخوانی یک روش مؤثر برای ایجاد همدلی، تقویت پیوند والدین و فرزندان و پرورش شخصیتی مستقل و آگاه در کودکان است. پیشنهادهایی عملی برای ترویج فرهنگ کتابخوانی، در خانواده ارائه می‌شود.
در دنیای امروز، آگاهی از حقوق کودک به یکی از ضرورت‌های تربیتی تبدیل شده است. والدین، به‌عنوان نخستین و بنیادین‌ترین الگوهای کودکان، نقشی کلیدی در پرورش آگاهی و احترام به این حقوق دارند. کتابخوانی به‌ویژه در محیط خانواده، می‌تواند ابزاری قدرتمند برای شناخت و رعایت حقوق کودک باشد. از یک‌سو، والدین با مطالعه منابع مرتبط می‌توانند اطلاعات خود را ارتقا دهند و از سوی دیگر، عادت به کتابخوانی در کودکان موجب تقویت تفکر نقادانه، خودآگاهی و درک بهتر از حقوق خود می‌شود.
کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، مفاهیمی همچون حق بر آموزش، حق بر بازی و حق بر آزادی بیان را برای کودکان تضمین نموده است. بااین‌حال، بسیاری از والدین از این حقوق آگاهی و دانش کافی ندارند و کتاب‌های آموزشی و منابع تخصصی می‌توانند به والدین کمک شایانی کرده تا با مفاهیم حقوق کودک آشنا شوند و در تربیت خود از این اصول بهره بگیرند.
- آیا در سال‌های اخیر، تحقیقات جدیدی درخصوص تأثیر کتابخوانی بر کودکان منتشر شده است؟ این تحقیقات چه یافته‌هایی دارند و چه تأثیری بر نحوه تربیت کودکان دارند؟
کتابخوانی برای کودکان از چند منظر اهمیت دارد؛ یکی پرورش شخصیت و تقویت مهارت‌های آن‌هاست. مطالعه داستان‌های متنوع می‌تواند تخیل، مهارت‌های حل‌مسئله و تفکر انتقادی کودکان را تقویت کند. همچنین، مطالعه باعث آموزش غیرمستقیم علم حقوق به آن‌ها می‌شود؛ به این صورت که کتاب‌های داستانی و آموزشی که به مسائل اجتماعی و حقوقی می‌پردازند، می‌توانند درک کودکان از حقوق و مسئولیت‌های خود را افزایش دهند.
بله، تحقیقات جدید در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهند که کتابخوانی از سنین پایین موجب توسعه مهارت‌های زبانی، تقویت تخیل و بهبود مهارت‌های اجتماعی در کودکان می‌شود. علاوه‌بر این، محتوای داستان‌ها می‌تواند ارزش‌هایی همچون همدلی، عدالت و احترام به حقوق دیگران را به کودکان بیاموزد. مطالعه داستان‌هایی که به حقوق کودک، مسائل اجتماعی و چالش‌های زندگی می‌پردازند، می‌تواند به کودکان کمک کند به شیوه‌ای غیرمستقیم با مفهوم حقوق آشنا شوند. به‌عنوان مثال، کتاب‌هایی که شخصیت‌های کودک در آن‌ها بر مشکلات غلبه کرده‌اند، می‌توانند حس توانمندی و استقلال را در کودکان تقویت کنند.
- به نظر شما، چه ارتباطی بین افزایش آگاهی والدین و تقویت حقوق کودکان در خانواده وجود دارد؟
منابع تخصصی در حوزه حقوق کودک می‌توانند به والدین کمک کنند با چارچوب‌های حقوقی آشنا شوند و این اصول را در تربیت فرزندان خود لحاظ کنند. تقویت دانش و مهارت‌های تربیتی نیز برای والدین مهم است؛ زیرا کتاب‌های تربیتی و روان‌شناسی به والدین راهکارهایی برای تربیت کودکان با احترام به حقوق و نیازهای آنان ارائه می‌دهند.
- به والدینی که تمایل دارند فرهنگ کتابخوانی را در خانواده خود نهادینه کنند، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟
والدین می‌توانند زمان‌های مشخصی را برای مطالعه در کنار کودکان اختصاص دهند و یادشان باشد که انتخاب کتاب‌هایی که به مسائل حقوقی، اخلاقی و اجتماعی می‌پردازند می‌تواند تأثیر عمیق‌تری بر کودکان داشته باشد. همچنین، والدین با خواندن کتاب‌های مرتبط با حقوق کودک می‌توانند به‌طور مستقیم در گفت‌وگوهای آموزشی با کودکان شرکت کنند.
کتابخوانی نه فقط یک فعالیت فرهنگی و تفریحی بلکه ابزاری مؤثر برای آگاهی‌بخشی و دفاع از حقوق کودکان است. والدین با مطالعه منابع مناسب، می‌توانند هم درک خود از حقوق کودک را ارتقا دهند و هم عادت به مطالعه را در کودکان نهادینه کنند. با توجه به اهمیت این موضوع، پیشنهاد می‌شود نهادهای آموزشی و فرهنگی، برنامه‌هایی برای ترویج کتابخوانی در خانواده‌ها طراحی کنند.
نظر شما