سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: سوم مارس مصادف با سیزدهم اسفندماه، روزی جهانی برای نویسندگان است. انجمن PEN International سوم مارس را به‌عنوان روز جهانی نویسنده تعیین کرده است. P حرف اول poets به معنی شاعران، E از essay writers به معنی مقاله‌نویس‌ها و N از novelists به معنی رمان‌نویسان گرفته شده است.
شاید نخستین تصویری که از نویسنده به ذهن‌مان می‌آید، فردی باشد که پشت میز چوبی‌اش نشسته، در دل شب، قلم را روی کاغذ می‌لغزاند و جهانی تازه می‌سازد؛ شاید هم لپ‌تاپش را برداشته، روی مبل راحتی خانه‌اش نشسته و داستانش را در آن تایپ می‌کند؛ اما همه نویسنده‌ها به این صورت نیستند. حتی همه نویسنده صرفاً بزرگ‌سال نیستند. علاوه‌بر بزرگ‌سالان، نوجوانان و کودکان نیز می‌توانند تجربه نوشتن را درک کنند. برای مثال، هنگامی که یک کودک، نخستین قصه‌اش را با ماژیک یا مداد شمعی بر دفتر خط‌دار می‌نویسد، توانسته قدمی برای درک تجربه نوشتن بردارد.
روز جهانی نویسنده، تنها به بزرگداشت نویسندگان حرفهای اختصاص ندارد، بلکه فرصتی است تا درباره پرورش نویسندگان آینده نیز سخن بگوییم؛ کودکانی که با خیال‌شان زندگی می‌کنند، شخصیت‌های خیالی می‌سازند و شاید روزی یکی از آن‌ها به یک نویسنده بزرگ تبدیل شود.
اما چرا نوشتن برای کودکان اهمیت دارد؟
نوشتن تنها کنار هم چیدن کلمات نیست، بلکه یک تمرین فکری است که به کودکان کمک می‌کند احساسات‌شان را بهتر بشناسند، داستان‌هایشان را بسازند و حتی دنیای اطراف‌شان را عمیق‌تر ببینند. کودکانی که داستان می‌نویسند، اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا می‌کنند، بهتر ارتباط برقرار می‌کنند و خلاق‌تر می‌شوند. آن‌ها یاد می‌گیرند که هر کسی می‌تواند یک راوی باشد؛ کافی است تخیل خود را آزاد کنند و بگذارند قلم روی کاغذ به حرکت درآید.
حال، چگونه می‌توان بچه‌ها را به نوشتن علاقه‌مند و آن‌ها را به نوشتن تشویق کرد؟
بگذارید با دست‌های خود بنویسند؛ لازم نیست همه‌چیز بی‌نقص باشد. دفترچه‌ای به آن‌ها بدهید و اجازه دهید با خط کودکانه‌شان داستان‌هایشان را خلق کنند.
سؤال بپرسید؛ از آن‌ها بخواهید درباره شخصیت‌های خیالی‌شان سخن بگویند: مثلاً «اگر یک قهرمان داشتی، چه شکلی بود؟ چه قدرت‌هایی داشت؟».
برای داستان‌هایشان ارزش قائل شوید؛ نوشته‌هایشان را بخوانید، تحسین کنید و حتی اگر دوست داشتند برایشان یک جلد زیبا طراحی کنید.
از کتاب الهام بگیرید؛ وقتی داستانی می‌خوانید از کودک بپرسید اگر جای نویسنده بود، داستان را چگونه تغییر می‌داد؟
باهم بنویسید؛ گاهی یک جمله بنویسید و از کودک بخواهید ادامه‌اش را بسازد. این بازی‌های کوچک، او را به نوشتن علاقه‌مند می‌کند.
کتاب‌هایی که به کودکان و نوجوانان یاد می‌دهند نویسنده باشند
یکی از بهترین راه‌ها برای تشویق کودکان به نویسندگی، معرفی کتاب‌هایی است که هم جذاب باشند و هم الهام‌بخش. کتاب‌هایی که یا درباره نویسنده‌شدن هستند یا کودکان را قدم‌به‌قدم وارد دنیای نوشتن می‌کنند.
نوشتن، جادویی است که می‌تواند از همان کودکی در وجود هر انسانی شکل بگیرد. روز جهانی نویسنده، تنها درباره تجلیل از نویسندگان بزرگ نیست، بلکه فرصتی است تا کودکانی را که در دل‌شان قصه‌هایی دارند، به نوشتن تشویق کنیم. شاید بین همین کودکان، نویسنده‌ای باشد که در آینده داستانی بنویسد و دنیا را تکان دهد. پس بگذاریم قلم‌های کوچک‌شان، از همین حالا نوشتن را تجربه کند.
در ادامه این مطلب، پنج کتاب کودک و نوجوان با موضوع نویسندگی را معرفی کرده‌ایم:
«خودت داستان بنویس»
کتاب «خودت داستان بنویس» راهنمایی آموزشی برای کودکان گروه سنی پایان دبستان است که آن‌ها را با مهارت‌های پایه‌ای داستان‌نویسی آشنا می‌کند. این کتاب در قالب ۶ بخش تدوین شده و هر بخش به یکی از عناصر اصلی داستان‌نویسی می‌پردازد:
- تخیل و خلاقیت: این بخش به کودکان کمک می‌کند با پرورش تخیل خود، ایده‌های تازه برای نوشتن داستان پیدا کنند.
- شخصیت‌پردازی: در این قسمت، کودکان با روش‌های خلق شخصیت‌های باورپذیر و جذاب آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند چگونه شخصیت‌های داستان خود را هماهنگ با فضا و موقعیت‌های داستانی طراحی کنند.
- طرح داستان: این بخش درباره نحوه شکل‌دادن به داستان، ایجاد اوج و فرودهای مناسب و طراحی آغاز، میانه و پایان داستان توضیح می‌دهد.
- فضا و زمان: این قسمت اهمیت صحنه‌پردازی و مشخص‌کردن زمان و مکان وقوع داستان را توضیح می‌دهد.
- زبان و بیان: در این بخش، اصول نگارش از جمله انتخاب لحن مناسب، استفاده صحیح از واژگان و نشانه‌گذاری بررسی می‌شود.
- بازنویسی و ویرایش: این قسمت به کودکان روش‌های بهبود و بازنگری متن خود را آموزش می‌دهد تا داستان‌هایشان را کامل‌تر کنند.
کتاب «خودت داستان بنویس»، علاوه‌بر توضیح مفاهیم داستان‌نویسی، تمرین‌های عملی و مثال‌هایی از داستان‌های معروف نیز دارد که به درک بهتر مفاهیم کمک می‌کنند. همچنین، در این کتاب پیشنهادهایی برای مواقعی که کودکان دچار «گیر نویسندگی» می‌شوند، ارائه شده است. در بخش‌های پایانی، عادت‌های نویسندگان موفق نیز بررسی شده تا کودکان بتوانند از تجربیات آن‌ها بهره بگیرند.
«خودت داستان بنویس» کتاب آموزش اصول داستان‌نویسی است؛ اما تلاش می‌کند نوشتن را برای کودکان به فعالیتی جذاب و لذت‌بخش تبدیل و آن‌ها را به کشف دنیای داستان‌نویسی ترغیب کند.
نشر طلایی، کتاب «خودت داستان بنویس» اثر سیمون چشایر با تصویرگری محمود مختاری را با ترجمه حبیب یوسف‌زاده در ۱۲۸ صفحه مصور تولید و در بازار کتاب عرضه کرده است.
«رالف قصه می‌نویسد»
کتاب «رالف قصه می‌نویسد» داستان پسری به نام رالف است که هر چه تلاش می‌کند نمی‌تواند قصه‌ای بنویسد. او هنگام نوشتن، با کاغذ سفید روبه‌رو می‌شود و احساس می‌کند هیچ داستانی برای گفتن ندارد؛ درحالی‌که دیگر هم‌کلاسی‌هایش به‌راحتی قصه می‌نویسند، او حتی یک کلمه هم روی کاغذ نمی‌آورد. معلم رالف معتقد است که همه، قصه‌های زیادی برای تعریف کردن دارند اما رالف نمی‌داند چگونه ایده‌ای پیدا کند.
در طول داستان، رالف با کمک هم‌کلاسی‌هایش و تشویق معلمش یاد می‌گیرد که حتی کوچک‌ترین اتفاقات روزمره هم می‌توانند موضوع یک قصه باشند. او از خاطراتش الهام می‌گیرد و در نهایت موفق می‌شود داستانی بگوید که توجه دیگران را جلب کند. این تجربه باعث می‌شود اعتمادبه‌نفس پیدا کند و از قصه‌گویی لذت ببرد.
کتاب مصور «رالف قصه می‌نویسد» مخصوص کودکان است که علاوه‌بر داستانی جذاب، به مفاهیمی مانند پرورش خلاقیت، اهمیت تشویق در یادگیری، غلبه بر ترس از نوشتن و افزایش اعتمادبه‌نفس در آن‌ها می‌پردازد. نویسنده کتاب، ابی هنلن که در حوزه آموزش کودکان تحصیل کرده است، داستان را از نگاه رالف روایت می‌کند و آن را به گونه‌ای طراحی کرده که خواننده همراه با احساسات و چالش‌های شخصیت اصلی پیش برود. تصاویر آبرنگ و مدادرنگی این کتاب نیز فضایی صمیمی ایجاد کرده‌اند.
در پایان کتاب، نکاتی آموزشی درباره نوشتن از زبان رالف آورده شده و فهرستی از کتاب‌هایی که او نوشته است، با دست‌خط خودش درج شده است. این کتاب علاوه‌بر تقویت مهارت نویسندگی، می‌تواند خلاقیت، اعتمادبه‌نفس و توانایی بیان احساسات را در کودکان تقویت کند.
کتاب «رالف قصه می‌نویسد» اثر ابی هنلن با ترجمه احمد تصویری به کوشش نشر پرتقال در ۳۶ صفحه مصور منتشر شده است.
«جادوگر بیکار: قصه‌هایی با سه پایان»
این کتاب مجموعه‌ای از چند داستان است که هرکدام سه پایان متفاوت دارند. نویسنده از خواننده می‌خواهد که یکی از این پایان‌ها را انتخاب کند یا پایانی جدید برای داستان بنویسد.
داستان‌های کتاب به‌صورت مستقل روایت می‌شوند. در داستان نخست که از شخصیت پینوکیو الهام گرفته شده است، خواننده با ماجرایی جدید از او روبه‌رو می‌شود. داستان بعدی درباره تینو است که اگر تنها بماند، سریع کوچک می‌شود. در داستان سوم نیز، آقای سکه‌ای آن‌قدر پول دارد که به‌جای مصالح ساختمانی، از پول‌هایش برای ساخت خانه استفاده می‌کند. یکی دیگر از داستان‌ها درباره پسری با پشتکار است که با خلاقیت خود، سفری را آغاز و از موانع عبور می‌کند.
در ادامه، داستان جادوگر بیکار روایت می‌شود؛ جادوگری که دیگر کسی به او نیازی ندارد. او برای یافتن دلیل این بیکاری، سفری را آغاز می‌کند و با پیشرفت تکنولوژی روبه‌رو می‌شود. داستان دیگر درباره رینالدو است که پس از حادثه‌ای با دوچرخه‌اش، هر چیزی را که نام ببرد، در خانه ظاهر می‌شود. در یکی از داستان‌ها، آقای وروچی پس از یک روز سخت کاری، به خانه برمی‌گردد تا استراحت کند اما ناگهان خانم اخبارگو و سایر افرادی که خبرها درباره آن‌هاست، در اتاقش ظاهر می‌شوند. داستان پایانی درباره آقای مهربانی است که صدای گریه‌ای بلند را می‌شنود و برای پیداکردن صاحب آن، به کشورهای مختلف سفر می‌کند.
کتاب «جادوگر بیکار: قصه‌هایی با سه پایان»، در اصل بخشی از مجموعه «قصه‌هایی با سه پایان» است که در نسخه فارسی ترجمه و منتشر شده است. نویسنده در پایان هر داستان، پیشنهاد می‌دهد مخاطب با داستان بازی کند و آن را به روش خود تغییر دهد. موضوع داستان‌ها ساده اما غیرعادی است. تصاویر کتاب کم هستند و روایت‌ها به‌شکلی طراحی شده‌اند که کودک بتواند از تخیل خود برای درک داستان‌ها استفاده کند. در انتهای کتاب، نویسنده پایان دلخواه خود را برای داستان‌ها ارائه می‌دهد و مترجم نیز درباره جانی رُداری، نویسنده اثر، مطالبی را بیان می‌کند.
این کتاب می‌تواند برای تمرین نویسندگی، گسترش دایره واژگان و پرورش خلاقیت کودکان مفید باشد.
انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتاب «جادوگر بیکار: قصه‌هایی با سه پایان» نوشته جانی رُداری با تصویرگری مهسا منصوری و ترجمه مهناز صدری را در ۸۷ صفحه تولید و منتشر است.
«خودت داستان بنویس»
کتاب «خودت داستان بنویس» یک منبع آموزشی برای کودکان در گروه سنی پایان دبستان است که اصول و مهارت‌های داستان‌نویسی را با زبانی ساده و قابل فهم آموزش می‌دهد. این کتاب در ۶ بخش مختلف، ابزارها و اطلاعاتی را در اختیار کودکان قرار می‌دهد تا بتوانند ایده‌های خود را برای نوشتن داستان‌های خلاقانه پرورش دهند.
یکی از نکات اصلی این کتاب، آموزش ساختار داستان و تکنیک‌های داستان‌نویسی است که به کودکان کمک می‌کند تا نوشته‌های خود را منسجم‌تر و جذاب‌تر کنند. علاوه‌بر این، با ارائه توصیه‌ها و اطلاعاتی درباره نویسندگان مطرح و دنیای نوشتن، به کودکان دیدگاه وسیع‌تری در زمینه نویسندگی می‌دهد.
نوشتن، علاوه‌بر اینکه یک مهارت کاربردی محسوب می‌شود، به تقویت خلاقیت و تخیل نیز کمک می‌کند. این کتاب با ارائه تمرین‌ها و راهنمایی‌های کاربردی، کودکان را در مسیر یادگیری و پیشرفت در نویسندگی همراهی می‌کند و زمینه را برای بهبود مهارت‌های نوشتاری آن‌ها فراهم می‌آورد.
انتشارات قدیانی، کتاب «خودت داستان بنویس» اثر لوئیزا استاول، آلکس فریت، مگان کولیس، راب لویدجونز، سوزانا دیویدسون، لسی سیمس و کیت دیویس با تصویرگری کیت لاول را با ترجمه مژگان شیخی در ۹۶ صفحه و بهای ۱۵۰ هزار تومان منتشر است.
«کتاب کوچک برای داستان‌نویسی»
«کتاب کوچک برای داستان‌نویسی» برای نوجوانانی مناسب است که می‌خواهند نوشتن را یاد بگیرند. این کتاب معجزه نمی‌کند؛ اما نشان می‌دهد که نوشتن چگونه با صبوری و گام‌به‌گام آموخته می‌شود. کتاب‌های زیادی درباره داستان‌نویسی نوشته شده‌اند؛ اما همه آن‌ها لزوماً نمی‌توانند همان هیجان و علاقه را در خواننده ایجاد کنند. نویسنده در این کتاب، در هر مرحله از نوشتن، راهی برای عبور از چالش‌های آن پیشنهاد می‌دهد تا روند نوشتن نه‌تنها متوقف نشود، بلکه با لذت ادامه پیدا کند.
نویسنده با احترام با خواننده‌اش صحبت می‌کند و به او به چشم فردی علاقه‌مند و جدی در مسیر نوشتن نگاه می‌کند. لحن او به گونه‌ای است که انگار روبه‌روی شما نشسته و منتظر است تا پس از پایان حرف‌هایش، شما نوشتن را شروع کنید. در عین حال، جزئیات را بیش‌ازحد برای خواننده توضیح نمی‌دهد و او را تشویق می‌کند تا خودش به آن‌ها توجه کند. نویسنده در این کتاب با زبانی ساده، خواننده را به مسیر نوشتن هدایت می‌کند و در طول راه، تمرین‌هایی ارائه می‌دهد تا شوق نوشتن در او حفظ شود.
این کتاب با موانعی که در مسیر نوشتن پیش می‌آیند، آشناست. از تنبلی‌های نوشتن گرفته تا حواس‌پرتی‌های یک نویسنده تازه‌کار، نویسنده همه این موارد را می‌شناسد و تلاش می‌کند خواننده را به‌سمت نوشتن سوق دهد. کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده که هم آموزش‌دهنده باشد و هم تمرین‌هایش کاربردی باشند. در این مسیر، از ساده‌ترین اصول مانند یافتن سوژه تا مراحل پیچیده‌تر، مانند پرداخت داستان را پوشش می‌دهد.
فریدون عموزاده خلیلی در این کتاب نمی‌خواهد همه خوانندگان را به یک مدل خاص از نویسندگی محدود کند. به همین دلیل، هر موضوع را با روش‌ها و مثال‌های متفاوت توضیح می‌دهد و سبک خاصی را تحمیل نمی‌کند. در این کتاب، مهم‌ترین نکات نوشتن به‌شکلی فشرده اما جامع، بیان شده‌اند تا خواننده بتواند آن‌ها را برای سوژه‌ها و روش‌های مختلف نوشتن به کار بگیرد. به گفته نویسنده، نوشتن تنها به یادگیری اصول آن بستگی ندارد، بلکه فرد باید جسارت نوشتن را هم در خود پرورش دهد.
انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتاب «کتاب کوچک برای داستان‌نویسی» اثر فریدون عموزاده خلیلی را در ۱۴۴ صفحه تولید و منتشر است.
«بیایید داستان بنویسیم»
کتاب «بیایید داستان بنویسیم» راهنمایی آموزشی برای کودکان و نوجوانانی است که به نویسندگی علاقه دارند. این کتاب مفاهیم اساسی داستان‌نویسی را آموزش می‌دهد و از طریق تمرین‌ها و نمونه‌های مختلف، خوانندگان را گام‌به‌گام در مسیر نوشتن داستان همراهی می‌کند.
این کتاب مانند یک کارگاه داستان‌نویسی طراحی شده است. هر بخش شامل تمرین‌ها و نمونه‌هایی است که به خوانندگان کمک می‌کند مفاهیم مطرح‌شده را بهتر درک کنند. همچنین، در پایان هر فصل، یک نمونه داستانی ارائه شده است که ضمن تجزیه و تحلیل، نکات آموزشی فصل در آن برجسته باشد. علاوه‌بر این، خوانندگان تشویق می‌شوند داستان‌ها و فیلم‌های مختلف را نیز از این منظر بررسی کنند.
در این کتاب، فرآیند خلق یک داستان از ایده اولیه تا نگارش نهایی توضیح داده شده است. خوانندگان با ضرورت داشتن یک سوژه جذاب آشنا می‌شوند، در بخش طرح داستان به سؤالات اصلی درباره وقوع حوادث و رفتار شخصیت‌ها پاسخ می‌دهند و سپس با انتخاب زاویه‌دید مناسب، صحنه‌ها و شخصیت‌ها را توصیف می‌کنند و داستان را پیش می‌برند. در هر بخش، تمرین‌های مرتبطی در نظر گرفته شده است تا خوانندگان بتوانند به‌صورت عملی مهارت‌های خود را تقویت کنند.
این کتاب در سی‌وچهارمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران تقدیر شده و همچنین برگزیده هجدهمین جشنواره کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سیزدهمین جشنواره کتاب‌های آموزشی و تربیتی رشد است. در کنار آموزش مبانی داستان‌نویسی، نویسنده با ارائه نمونه‌هایی از آثار ادبی مطرح جهان، تجربیات نویسندگان حرفهای را با خوانندگان به اشتراک می‌گذارد.
نشر طلایی، کتاب «بیایید داستان بنویسیم» نوشته مهدی میرکیایی با تصویرگری مسعود کشمیری، سیدمیثم موسوی و مجید صالحی را در ۱۶۰ صفحه تولید و منتشر است.
نظر شما