علي ططري، مدرس و پژوهشگر تاريخ سياسي معاصر، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، سندهاي اين مجموعه را بالاترين تعداد اسنادي خواند كه تاكنون به لحاظ كمي و كيفي از سوي كتابخانه مجلس خريداري شده‌اند و اظهار داشت: اين سندها در نوع خود از نظر تنوع موضوعي و ارزش ريالي بي‌همتايند.

وي با بيان اين كه اين مجموعه از سوي يكي از آرشيوداران اصفهان خريداري شده است، گفت:‌ اغلب اين اسناد كه بالغ بر 2000 برگ‌اند، از تاريخ مشروطه و تاريخ معاصر ايران، سخن مي‌گويند.

دبير شوراي ارزيابي اسناد كتابخانه مجلس درباره اهميت اين اسناد عنوان داشت: برخي از اين اسناد مجموعه سندهاي خانوادگي كاملي‌اند كه مي‌توانند بسياري از پژوهش‌هاي موضوعي در ارتباط با افراد يا موضوعات تاريخي را تكميل كنند. به عنوان مثال، در اين مجموعه حدود 800 برگ سند درباره صارم‌الدوله، فرزند ميرزا ظل‌السلطان، برادر مظفرالدين شاه است كه سال‌ها حاكم اصفهان، كرمانشاه و فارس بود و در جريان مشروطه‌خواهي هم سر منشاء وقايع گوناگوني بود. تاكنون تهيه و بازيابي اين ميزان از اسناد صارم‌الدوله بي‌سابقه بوده است و اغلب اين اسناد خانوادگي و در حيطه مراودات سياسي‌اند.

ططري گفت: همچنين در اين مجموعه 100 برگ از اسناد بنگاه تجارتي جمشيديان به چشم مي‌خورد كه بسيار با ارزشند، به دليل اين كه جمشيد جمشيديان يكي از تجار سرشناس زردشتي بود كه به همراه بهمن جمشيديان در حمايت از انقلابيون و مشروطه نقش بسيار مهمي ايفا كرد. 10 عكس نفيس به همراه اسناد نويافته‌اي از سيد عبدالله بهبهاني، شيخ فضل‌الله نوري و تصاويري از مظفرالدين شاه و اتابك كه مرتبط با سفر آنها به فرنگ است نيز در اين مجموعه به چشم مي‌خورند.

پژوهشگر تاريخ معاصر و مسايل سياسي دوران مشروطه، تصاويري از احمدشاه، محمدحسن ميرزا اعتضاد السلطنه، اعتماد السلطنه، عين‌الدوله، امين‌الدوله، محمدعلي شاه قاجار و ... كه عكس‌هاي بي‌نظيري‌اند را از ديگر اجزاي اين مجموعه تازه خريداري شده كتابخانه مجلس خواند و گفت: 300 سند مربوط به عبدالغفار كازروني، 80 سند درباره سيد علي‌اكبر يزدي از تجار معروف يزد، تعدادي اسناد از سردار اسد بختياري، از سران مشروطه به همراه 50 سند از تجار معتبر و معروف دوران مشروطيت، 100 سند از سيد محمد كازروني و پسران، اسنادي مربوطه به آقا نجفي و آيت‌الله فشاركي به ويژه اسناد موقوفات خانوادگي‌شان، اسناد مرتضي قلي طباطبايي، اسناد موقوفات ضرغام‌الدوله بختياري و ... از ديگر اسناد بازيابي شده اين مجموعه‌اند.

وي با ابراز خرسندي از جذب اين مجموعه به كتابخانه مجلس، عنوان داشت: تعداد قابل توجهي از اين اسناد مربوط به مشروطه و رجال سياسي و تجّارند. مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي در مسير تبديل‌شدن به آرشيوي است كه بالاترين حجم اسناد تجاري ايران را در اختيار دارد و از آنجايي كه تجار، روحانيون و روشنفكران مهمترين عناصري بودند كه در تاريخ مشروطيت سهم و نقش عمده‌اي داشتند ـ به ويژه تجار با حمايت‌هاي مالي‌شان كمك‌هاي فراواني كردند ـ گردآوري اسناد مرتبط با آنها براي ما از اهميت بالايي برخوردار است.

ططري درباره ضرورت خريداري اسناد عنوان داشت: از آنجايي كه اسناد به مرور زمان از بين مي‌روند يا از كشور خارج مي‌شوند، حفظ ميراث مكتوب و تاريخ سرزمين مان از دلايل اصلي گردآوري اين اسناد در كنار تكميل پژوهش‌هاي تاريخي و تأليفات به شمار مي‌رود، چرا كه اين اسناد يا در دست صاحبان آنهاست كه اغلب از گذشته به آنها رسيده است، يا در دست مبادله‌كنندگان در بازار خريد و فروش مي‌شود. بايد توجه داشت كه اين اسناد در رفت و آمدها مستهلك و آسيب‌ديده مي‌شوند يا توسط خريداران خارجي از كشور خارج خواهند شد.

وي ميزان ورود سند به كتابخانه مجلس را در يك سال اخير بي‌سابقه خواند و يادآور شد: مركز اسناد كتابخانه مجلس به طور متوسط هر ما يك مجموعه خريداري مي‌كند كه ميانگين 1000 تا 1500 برگ سند را در كنار مقدار قابل توجهي عكس در بردارد.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس درباره اهداف مركز اسناد براي اين مجموعه‌ها عنوان داشت: تاكنون بر اساس اسناد تجاري آرشيو كتابخانه دوره مشروطه، كتابي را با همين عنوان منتشر كرده‌ايم. هدف كلي‌ اين مركز اطلاع‌رساني از طريق پايگاه، فهرست‌نويسي و انتشار آنهاست، اما اهداف ديگري را هم دنبال مي‌كنيم كه از آن ميان مي‌توان به انجام مذاكرات با برخي از موسسات اقتصادي اشاره كرد كه تصميم داريم به صورت مشترك با انجام تبادل كارهاي پژوهشي، اسناد و نتايج به دست آمده را منتشر كنيم. در آينده نيز درصدديم با تعدادي از مراكز آرشيوي تفاهم‌نامه‌هايي در راستاي مبادله اين اسناد تنظيم كنيم.

پژوهشگر و نويسنده تاريخ معاصر ايران با اشاره به اولويت‌هاي مركز اسناد كتابخانه مجلس در گزينش و ارزش‌گذاري اسناد گفت: ممكن است سبك و سياق اين مركز در مقايسه با ساير مراكز آرشيوي متفاوت باشد، اما اين كتابخانه نيز براي خود روش‌ها و معيارهايي را در گزينش آثار و ارزش‌گذاري دارد كه با توجه به رسالتش در گردآوري آثار مرتبط با دوره مشروطه و مجلس در ارتباط مستقيم‌اند.

وي ادامه داد: از سوي ديگر، بحث توجه به ويژگي‌هاي فيزيكي سند در اين ارزش‌گذاري از اهميت ويژه‌اي برخوردار است؛ اين كه سند اصل است يا در شمار رونوشت‌هاست، تقلبي است يا خير، اعتبار آن مخدوش شده يا نه، از موضوعاتي‌اند كه كارشناسان شوراي ارزيابي مركز اسناد كتابخانه مجلس براساس تجربه آگاهي‌هاي علمي و وقايع تاريخي تشخيص مي‌دهند.

ططري در پايان با اشاره به اين كه در تاريخ سندسازي‌هاي متعددي نيز عليه يا به نفع برخي از افراد يا جريان‌هاي سياسي صورت گرفته است كه آنها نيز از نظر بررسي اوضاع سياسي ـ اجتماعي از اهميت پژوهشي و تطبيقي بالايي برخوردارند، گفت: مواردي نظير اعتبار تاريخي، سياسي، خط سند، فردي كه آن را مهر كرده است و ... در اعتبار يك سند تأثير فراواني دارند.