مصطفی خلعتبری لیماکی، پژوهشگر فرهنگ عامه، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ارزیابی پژوهش‌های انجام شده در حوزه فرهنگ مردم در کشور ايران اظهار کرد: هرچند تاریخ پژوهش‌هاي حوزه فولكلور در ایران به کمتر از 80 سال می‌رسد، تاکنون پژوهش‌های بسیاری درباره فولكلور اقوام مختلف ایرانی در کشورمان صورت گرفته که بیشتر آن‌ها در خور اهمیت و دارای ارزش فراوانی است اما کیفیت تمامی کارهای انجام شده به یک اندازه نیست.

خلعتبری افزود: به طور مثال،هنگامی که زنده‌یاد انجوی شیرازی برنامه رادیویی «فرهنگ مردم» را تولید می‌کرد، برخی از راویان محلی با نظارت وی به جمع‌آوری فرهنگ مردم محل زندگی خود پرداختند که «فرهنگ مردم سروستان» اثر «صادق همایونی» از جمله آن کتاب‌ها است. در آن زمان کتاب‌های دیگری نیز توسط افراد علاقه‌مند به فولکلور زادگاه خود منتشر شد اما این آثار کافی نبوده و نیستند.

وی با اشاره به این‌که ما در كشورمان هنوز وجوه مختلف فولکلور اقوام ایرانی را گردآوری نکرده‌ایم گفت: نکته‌ای که در برخی از پژوهش‌های فولکلوریک وجود دارد این است که این آثار بر اساس علاقه شخصی افراد جمع‌آوری شده و کمتر از روش‌های علمی گردآوری مواد فولکلوریک در آن‌ها استفاده شده است، در حالی که اگر این پژوهش‌ها روشمند باشند، به عنوان مثال بر اساس طرح «صادق هدایت» برای کاوش در فرهنگ فولکلور یک منطقه ارايه شوند، بسیار مناسب‌تر خواهد بود. این شیوه‌ای بود که زنده‌یاد انجوی شیرازی نیز آن را در برنامه «فرهنگ مردم» توصیه می‌کرد.

نویسنده «جايگاه مهمان و مهمان‌نوازي در فرهنگ مردم ايران» در بیان میزان کاربردی بودن پژوهش‌های انجام شده در حوزه فرهنگ عامه در ایران اظهار کرد: این گونه آثار در هر ناحیه و مکان، مخاطبان بسیاری دارد، به وسیله این کتاب‌ها افراد از فرهنگ مردم منطقه خود آگاه شده و حتی به بازآفرینی فرهنگ نیاکان خود نیز پرداخته‌اند. پژوهش‌های بسیاری در این زمینه وجود دارد که قابلیت تبدیل شدن به فیلم مستند، سریال و... را دارد. 

وي افزود: در این رابطه می‌توان به تولید سریالی مانند «مثل‌آباد» در تلویزیون اشاره کرد که با استقبال خوبی نیز روبه‌رو شد اما این گونه آثار در رسانه‌های ما کمتر و کمتر شده‌اند. اگر توجه داشته باشیم که فرهنگ مردم بخش مهمی از هویت ملی ماست، اهمیت پرداختن به آن در رسانه‌های ما دوچندان می‌شود. مانع عمده دیگر موجود بر سر راه اجرايي شدن پژوهش‌هاي فرهنگ مردم، مشكل در اطلاع‌رسانی و حمایت از این گونه پژوهش‌هاست.

خلعتبری در پاسخ به سوال «در راستای معرفی اقوام و فرهنگ‌های مهجور کشورمان، رویکرد پژوهش‌های فرهنگ مردم باید متمرکز بر چه محوری باشد؟» گفت: به نظر می‌رسد در این راستا باید یک نهاد متولی وجود داشته باشد. به عنوان مثال اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هر استان می‌تواند درصدد جمع‌آوری فولکلور اقوام موجود در آن استان برآمده و در این مسیر از پژوهشگران این عرصه استفاده كند. همچنین شهرداری‌ها و استانداری‌ها نیز باید به پژوهش‌هایی که به معرفی فرهنگ مردم منطقه می‌پردازد، توجه ویژه داشته باشند. برخی نهادها مانند حوزه هنری سازمان تبليغات اسلامي هر استان نیز می‌تواند در جمع‌آوری فولكلور منطقه، از جمله نغمه‌ها و ترانه‌های محلی به پژوهشگران این عرصه ياري برساند.

این پژوهشگر در پاسخ به سوالی مبنی بر دلیل مغفول ماندن برخی آداب و رسوم موجود در کشورمان از دید پژوهشگران فرهنگ مردم گفت: یکی از مشکلات عمده این است که غالبا کتاب‌های فرهنگ مردم توسط افراد عادی و حتی کم سواد نگاشته شده و کمتر دیده می‌شود که افراد تحصیلکرده در رشته‌های مرتبط به تدوین این گونه کتاب‌ها بپردازند، در حالی که اگر فولکلور یک منطقه توسط فولکلوریست‌ها و با اصول علمی جمع‌آوری شود، تفاوت عملكرد و نتيجه بارز خواهد بود. البته یادآوری این نکته نیز لازم است که جمع‌آوری این آثار توسط هر کسی که به زادگاه خود علاقه دارد عمل ارزشمندي است اما مشکل اصلی حمایت نكردن نهادهای فرهنگی از این پژوهش‌هاست.

نویسنده كتاب «فال و استخاره در فرهنگ عامه» دغدغه اصلی فولکلوریست‌ها در ایران را حمایت مالی نهادهای دولتی و متولی امر برای به سرانجام رساندن طرح‌های پژوهشی دانست و افزود: تعداد افرادی که در ایران به صورت آکادمیک در این رشته تحصیل کرده و در حال کارند،بسیار اندک است، بنابراین حالت مطلوب آن است که این افراد شناسایی شده و تحت عنوان یک تشکل به فعالیت بپردازند. به عنوان مثال مي‌توان انجمن فولکلور ایران را راه‌‌اندازي كرد. این تشکل می‌تواند افراد خبره و پیشکسوت پژوهش در فرهنگ مردم را نیز گرد هم آورده و از تجربیات آن‌ها بهره گیرد تا علاوه بر ایجاد مرکزی برای این گونه فعالیت‌ها، گامی موثر برای شناسایی و معرفی فولکلور ایران زمین برداشته شود.

وی درباره محورهایی که پژوهش‌های فرهنگ مردم باید بر آن‌ها متمرکز باشد اظهار کرد: گام نخست در این راستا، گردآوری تمامی مواد فولکلوریک است، هرچند برخی از این مواد در سال‌های گذشته جمع‌آوری شده‌اند اما باید توجه کرد که چه تحولاتی به عنوان مثال در آیین‌های ایرانی از دهه‌های گذشته تاکنون ایجاد شده و در گام بعدی باید منطبق بر نیازهای جامعه و در راستاي حفظ و احیای میراث نیاکان به موضوعات فرهنگ مردم با رویه تحلیلی ـ پژوهشی پرداخت.

خلعتبری افزود: پژوهش‌های فرهنگ مردم باید با راه‌اندازی رشته فولکلور در دانشگاه‌ها نهادینه شود. بدین ترتیب دانشگاه‌ها به نیروی متخصص این رشته که در دانشگاه تربیت می‌شود، به تجزیه و تحلیل مواد گردآوری شده از فولکلور اقوام ایرانی خواهند پرداخت. البته پیش از آن باید همه ابعاد فولکلور اقوام ایرانی جمع‌آوری شود که این کار هم نیازمند حمایت متولیان امور فرهنگی است.