زمانی که مدرنیسم در معماری شکل گرفت، این کار یک حرکت آوانگارد با زیرلایه‌های زیبایی‌شناختی، اخلاقی، فلسفه‌ای محسوب می‌شد. امروزه دیگر سازه‌های بزرگ نمی‌توانند فقط توسط یک شخص خلق شوند، بلکه افراد زیادی در طراحی آن نقش دارند. ساختمان پایدار تبدیل به یک مفهوم همه‌گیر شده و تأثیر عمیقی بر معماری گذاشته است. در میانه دنیای شگفت‌انگیز معماری، نوعی از معماری سربرآورده که از آن به «معماری منبع باز» تعبیر می‌شود.
کتاب «معماری منبع باز» نوشته کارلو راتی؛ استاد دانشگاه و معمار معروف ایتالیایی با همکاری متیو کلادل و جمعی دیگر، چشم‌انداز کاملا جدیدی است از اینکه معماری چگونه می‌تواند و باید با حقایق قرن بیست‌ویکم تطبیق پیدا کند. نویسندگان کتاب، ما را به تغییر الگو فرا می‌خوانند. این کتاب، مملو از انگاره‌هایی بزرگ است که هیچ معمار یا طراحی نمی‌تواند آن‌را نادیده بگیرد.
منطق این کتاب که در هفت بخش تدوین شده، مانند یک قایق بادبانی که برای پیش رفتن در خلاف جهت باد، جهت بادبان را تغییر می‌دهد، پرشور و در جهت‌های مختلف به پیش می‌رود. راویان کتاب، پیش از آنکه تغییر جهت دهند، به اندازه کافی در یک جهت پیش می‌روند، اما همواره نگاهی باز و روبه جلو دارند. جهت اصلی، همان باور مشترک به انگاره منبع باز بودن، است.
کارلو راتی؛ معمار ایتالیایی
طراحی اشتراکی؛ خودت انجام بده
«طراحی می‌تواند به همان روشی که دستور پخت‌ها، غذاها را ترویج می‌دهند، به اشتراک گذاشته شود و تعمیم یابد. در 1974 انزو ماری که در مقام یک متفکر طراحی و محرکی هوشمند در اواخر قرن بیستم شناخته می‌شد، دقیقا همین موضوع را ارائه کرد؛ مجموعه‌ای که قطعا به دنیای اتم‌ها نمی‌خورد. این مجموعه، به‌صورت خط تولیدی از مبلمان چوبی شکل گرفت. مجموعه‌ای از صندلی‌ها، میزها، کتابخانه‌ها و تختخواب‌ها و غیره. اما آن‌ها در قالب فهرستی از دستورالعمل‌های «خودت انجام بده» ارائه شدند و به فروش رسیدند. آن دستورالعمل‌ها به هر کسی این امکان را می‌داد که مجموعه‌ای کامل از مبلمان را در خانه یا پارکینگ خود و بدون هیچ ابزار برقی بسازد، تعمیر یا سرهم کند.»
بوم‌سامانه‌ای شفاف و همه‌گیر
«معماری منبع باز، صرفا با تولید سروکار ندارد؛ پذیرش پروژه‌ای خاص، مثل پروژه‌های انتقادی، عمومی، کارفرما، مرتبط با همتایان، می‌تواند بخشی از خودِ پروژه را شکل دهد، آن‌هم با ساختن چرخه‌ای از بازخوردهایی که هدف پروژه را بنا می‌کند یا رها می‌کند و با همه پیامدهای مثبت و منفی آن، در نهایت بخشی از آن می‌شود. معماری منبع باز، معماری‌هایی با شکل هندسی ایستا را با معرفی فرایندها، شبکه‌ها و سامانه‌های پویا و مشارکتی جایگزین می‌کند. طرفدارانش آن‌را از طریق کد در مقابل جِرم، ارتباطات در مقابل ترکیب‌ها، شبکه‌ها در مقابل سازه‌ها، انطباق در مقابل سکون، متمایز می‌کنند. هدف معماری منبع باز، تبدیل معماری از یک مکانیزم تحویل تغییرناپذیر، به بوم‌سامانه‌ای شفاف، همه‌گیر و پایین به بالا است.»
نخستین چاپ کتاب «معماری منبع باز» با ترجمه عارفه واعظی و مهدی مقیمی در 144 صفحه با شمارگان 400 نسخه به بهای 40 هزار تومان از سوی انتشارات کتاب وارش راهی بازار نشر شده است.
نظر شما