به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) انشاءالله رحمتی در نشست مجازی شب گذشته با عنوان «تجلی اخلاق در تفسیر معاصرانه قرآن کریم» گفت: ما شاهد دو نوع مواجهه دین با دنیای مدرن هستیم: دین سنتی و دین سنت گرا. دین سنتی درپی نقد دنیای مدرن و تعامل با آن نیست، بلکه به همزیستی و انفعال در جامعه مدرن می‌پردازد.

او ادامه داد: اما دین سنت گرا درپی نقد و تعامل با دنیای مدرن است و تلاش دارد اخلاقی را تبیین کند که پاسخگوی پرسشگری انسان مدرن باشد؛ یعنی از اخلاق دینی تعبدی به یک اخلاق عقلانی و مستدل برسد.

به گفته رحمتی، جامعه ما امروز به لحاظ اخلاقی در وضعیت مناسبی نیست و شاید منحط تر آن است که ما نه تنها مشکلی از دیگران حل نمی‌کنیم بلکه بر مشکلات آنها اضافه می‌کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه آغاز اخلاق زمانی است که مشکل دیگران به مشکل ما تبدیل می‌شود افزود: البته چهره‌های اخلاقی در جامعه ما فراوان است، اما جلوه رفتار بخش غیراخلاقی جامعه بیشتر دیده می‌شود.

به گفته رحمتی، بنابراین مشکل دو بخش است: زوال اخلاق در جامعه و بزرگنمایی تصویر بی اخلاقی جامعه.  برای احیای اخلاق، بهترین راه بازگشت به دین از منظر اخلاق و بازخوانی قرآن با این نگاه است تا اخلاق را تقویت کنیم.

او با اشاره به اینکه برای خوانش امروزی از دین، ناگزیر توجه به شکاف اخلاق دینی و اخلاق مدرن  هستیم توضیح داد: ما رفتار غیراخلاقی را در دین، ظلم می‌نامیم؛ سه نوع ظلم داریم: ظلم به دیگران، ظلم به خویش و ظلم به خدا. بنابراین ما در دین رفتاری را اخلاقی می‌نامیم که آلوده به هیچ یک از این سه ظلم آلوده نباشد؛ اما در اخلاق مدرن، ظلم به خدا و خویشتن غیراخلاقی تلقی نمی‌شود و فقط ظلم در رابطه با دیگران تعریف می‌شود.
 
رحمتی تاکید کرد: بنابراین بخش زیادی از اخلاق دینی، در اخلاق مدرن معنا پیدا نمی‌کند و اخلاق سکولار و مدرن درباره ی آن ساکت است.
 
او گفت: کسانی که هم خود را ملتزم به اخلاق مدرن و عقلانیت می‌دانند و هم ملتزم به دین هستند، در بخش قابل توجهی از رفتارها دچار سردرگمی‌می‌شوند چراکه عقل در مورد بخش بزرگی از توصیه‌های دینی ساکت است و این گزاره‌ها جنبه تعبدی پیدا می‌کنند.
 
این استاد فلسفه با بیان اینکه یک راه عبور از این سردرگمی، خوانش امروزی و تفسیر معاصر از دین است، گفت: درباره ترک بسیاری از رفتارهای عبادی که فلسفه عقلانی اخلاق آن را تببین نمی‌کند.    
او افزود: تفاوت این خوانش، تفاوت اسلام سنتی با اسلام سنت گراست، اسلام سنتی نسبت به دنیای مدرن جنبه انفعالی دارد و در مقام کنش با دنیای مدرن نیست و تنها به همزیستی با آن می‌پردازد؛ اما اسلام سنت گرا، مواجهه ای فعالانه و نقادانه با دنیای مدرن دارد و ماهیت و کاستی‌های دنیای مدرن را می‌شناسد.

او با بیان اینکه اسلام سنت گرا، می‌فهمد انسان مدرن، تعبدا امری را نمی‌پذیرد و مطالبه ی دلیل می‌کند، پس بدنبال دلیل گزاره‌های دینی است افزود: البته عقلانیت اسلام سنت گرا با عقلانیت مدرن متفاوت است اما مانند اسلام سنتی تعبدی و منفعلانه نیست. تفسیر معاصر دین تلاش دارد بین شریعت و طریقت یا ظاهر و باطن دین جمع کند.

رحمتی با اشاره به اینکه فلسفه و عرفان جنبه درونی و باطنی دین هستند و فقه جنبه ظاهری و رفتاری عنوان کرد: در این نگاه جنبه اخلاقی فقه مورد توجه قرار می‌گیرد و خداوند نه بعنوان یک قاهر قادر مقتدر مطلق که چاره ای جز  اطاعتش نیست، بلکه بعنوان یک چهره اخلاقی، منصف و حتی مهربان و فراتر از عادل که رحمتش بر عدالتش غلبه دارد، شناخته می‌شود.

او در جمع‌بندی سخنان خود با بیان اینکه شاهد دو نوع مواجهه دین با دنیای مدرن هستیم؛ دین سنتی و دین سنت گرا توضیح داد: دین سنتی در پی نقد دنیای مدرن و تعامل با آن نیست بلکه به همزیستی و انفعال در جامعه مدرن می‌پردازد. اما دین سنت گرا در پی نقد و تعامل با دنیای مدرن است و تلاش دارد اخلاقی را تبیین کند که پاسخگوی پرسشگری انسان مدرن باشد یعنی از اخلاق دینی تعبدی به یک اخلاق عقلانی و مستدل برسد.