تنها یکی از کارهای درخشان وی در لبنان، راه‌اندازی جنبش امل بود که همچنان یکی از تشکیلات محور مقاومت در جهان اسلام است. با پیروزی انقلاب اسلامی، شهید چمران از لبنان راهی ایران شد و در مسئولیت‌های مختلفی همچون وزارت دفاع، نمایندگی مجلس و نمایندگی امام در شورای عالی دفاع، گام‌های مهمی برداشت.
با گذشت 40 سال از شهادت دکتر مصطفی چمران در دهلاویه، همچنان از وی و کارهایش در آمریکا، لبنان و ایران یاد می‌شود. برای بررسی فعالیت‌ها و آثار شهید چمران با برادرش مهندس مهدی چمران به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
یاد و خاطره شهید دکتر مصطفی چمران بعد از گذشت سال‌ها همچنان در ذهن مردم، ساری و جاری است و تأثیر ایشان در حوزه‌های مختلف چه در مسائل بین‌الملل و چه بحث‌های نظامی همچنان می‌درخشد. برای شروع مصاحبه به سراغ دست‌نگاشته‌های شهید می‌رویم که بخش زیادی از آن‌ها به همت بنیاد شهید چمران به‌صورت کتاب منتشر شده است. لطفا در رابطه با فعالیت این بنیاد و آثاری که تاکنون از سوی این مرکز منتشر شده، بفرمایید.
بنیاد شهید چمران در واقع یک موسسه فرهنگی و خصوصی است که بنام موسسه فرهنگی شهید چمران ثبت شده و بعد از شهادت شهید چمران با کمک برادر بزرگترم مرحوم دکتر عباس چمران، این بنیاد را تشکیل دادیم و هرآنچه از آثار شهید چمران بود، در این مرکز گردآوری شد که شامل دست‌نوشته‌ها، عکس‌ها، اسلایدها و چند هزار جلد کتاب می‌شود.
از آنجا که شهید چمران خیلی به کتاب علاقه داشت، برخی کتاب‌ها را همراه خود به آمریکا، اروپا و لبنان برده بود که بعدا به ایران آورده شد و در بنیاد نگهداری می‌شود. مجموعه دست‌نوشته‌های شهید چمران نیز در روز چهلم شهادت ایشان منتشر شد.
«بینش و نیایش(1)» اولین کتابی است که از سوی بنیاد منتشر شد که شامل دو سخنرانی از شهید چمران و بخش کوچکی از نیایش‌های ایشان است و بعد کتاب «بینش و نیایش(2)» را چاپ کردیم. کتاب «لبنان» نیز کتاب بی‌نظیری است و شامل مجموعه دست‌نوشته‌ها و سخنرانی‌های شهید چمران است که براساس تاریخ نوشته یا تاریخ سخنرانی آن‌ها را مرتب کرده‌ایم و به‌صورت یک کتاب مرجع 400 صفحه‌ای درآمده که در ارتباط با تاریخچه و جنگ‌های داخلی لبنان، مسائل مربوط به امام موسی صدر و ربوده شدن ایشان و هر آنچه که شهید چمران در مورد لبنان نوشته بود تا زمان شهادتشان در این کتاب جمع‌آوری شده و بارها و بارها تجدید چاپ شده است.
بعد از کتاب «لبنان»، کتاب «کردستان» را منتشر کردیم. این کتاب را خود شهید چمران نوشته بود. در فرصتی که پیش آمد، به قم سفر کرد و با توجه به اینکه آن زمان منزل حاج‌احمد آقا نزدیک منزل مادر امام موسی صدر بود که آن هنگام در قید حیات بودند، طی دو روز که ما مهمان ایشان بودیم، بخشی از تدوین کتاب را انجام دادند، اما متأسفانه تدوین کتاب ناتمام ماند. در این کتاب تا حوادث پاوه از سوی شهید چمران شرح داده شده بخش دیگر با استفاده از سخنرانی‌ها و دست‌نوشته‌های ایشان تنظیم شده و بدین ترتیب کتاب «کردستان» تدوین و منتشر شده است.
کتاب دیگر، «انسان و خدا» است که این کتاب نیز شامل چهار سخنرانی بسیار پرجاذبه شهید دکتر چمران در ایام ماه مبارک رمضان در سال 1358 است که به مباحث علمی و فلسفی جالبی درباره شناخت خدا و مباحث دیگر ازجمله سرمایه‌داری، اسلام و غیره پرداخته و به دانش‌آموزان و دانشجویان توصیه می‌کنم که این کتاب را مطالعه کنند.
کتاب «علی، زیباترین سروده هستی» نیز کتاب دیگری است که شامل دست‌نوشته‌های دکتر چمران درباره امیرالمؤمنین(ع) و دو سخنرانی ایشان در این زمینه است که به صورت کتاب منتشر شده و همچنین مجموعه نیایش‌های شهید چمران را در سه جلد کتاب منتشر کرده‌ایم که عنوان جلد اول آن «نیایش‌ها» است که کتاب بسیار جالبی است و تمامی نیایش‌ها و مناجات شهید چمران با خداوند در این کتاب جمع‌آوری شده است. کتاب دوم نیز نوعی نیایش است که اسم آن را «عارفانه» گذاشتیم و سومین کتاب هم شامل نیایش‌ها و هم دست‌نگاشته‌های شهید چمران است که در خوزستان در سال 1359 و 1360 از بدو ورودش تا تقریباً یک ساعت قبل از شهادت در اتومبیلی که به سمت محل شهادتش در «دهلاویه» می‌رود نگاشته است که همه آن‌ها در کتاب «حماسه عشق و عرفان» به چاپ رسیده است.
دکتر چمران در آمریکا دعای کمیل را از عربی به فارسی ترجمه کرده بودند و این کتاب نیز یکی دیگر از کتاب‌هایی است که در بنیاد به چاپ رسیده است. همچنین در بنیاد شهید چمران، عکس‌ها، اسلایدها و تابلوهای نقاشی شهید چمران جمع‌آوری شده و به‌صورت موزه‌ای کوچک در معرض دید همگان قرار گرفته است.
زندگی‌نامه‌ای هم خودتان تنظیم کردید، در این کتاب چگونه به عملکرد و شخصیت دکتر چمران پرداخته‌اید؟
بله، زندگینامه مختصر 15 صفحه‌ای تنظیم کرده‌ام که بخش اول آن را خود دکتر نوشته و مربوط به زمانی است که قرار بود برای اولین دوره مجلس شورای اسلامی کاندیدا شود. به همین منظور از ایشان خواستیم زندگینامه مختصر بنویسد و بدین ترتیب صفحات اول را ایشان نوشته و بعد که حوادث کردستان پیش آمد و پس از آن نیز جنگ شروع شد، کتاب را تکمیل کردم. البته یک زندگینامه مفصل درباره شهید چمران در دست تألیف دارم که مدت‌هاست در حال نگارش آن هستم و هنوز تمام نشده و امیدوارم بتوانم آن‌را به اتمام برسانم.
با توجه به رابطه صمیمی که شهید چمران با امام موسی صدر داشتند، ایشان خیلی پیگیر سرنوشت امام موسی صدر شدند، آیا این پیگیری‌ها به نتیجه‌ای رسید؟
شهید چمران رابطه صمیمی با امام موسی صدر داشت و ایشان را خیلی مرد بزرگی می‌دانست و امام موسی صدر هم از برنامه‌های دکتر چمران حمایت می‌کرد و در کنار هم فعالیت‌های بسیاری را برای شیعیان لبنان انجام می‌دادند. ازجمله آن‌ها می‌توان به مبارزاتی که به پایه‌گذاری سازمان امل و حزب‌الله امروز انجامید، اشاره کرد که مقاومت اسلامی نیز از آن زمان شروع شد.
دکتر چمران فرمانده نظامی سازمان امل و بنیانگذار و مؤسس آن سازمان و امام موسی صدر نیز رئیس رسمی سازمان امل بود که با حمایت‌های ایشان این سازمان شکل گرفت. فعالیت آن‌ها ادامه داشت تا زمانی که به دعوت قذافی ملعون به لیبی رفت و بعد از دو روز که آنجا بود و ملاقاتی که با قذافی داشت، حال در این ملاقات چه می‌گذرد و چه پیش می‌آید، شهید چمران دیگر امام موسی صدر را بعد از آن ملاقات نمی‌بیند. در این رابطه هم دکتر چمران و هم اکثر کسانی که شناختی نسبت به قذافی داشتند، معتقد بودند، امام موسی صدر توسط قذافی به شهادت رسیده و یا زندانی شده و بعدا از دنیا رفته است و خیلی بعید به‌نظر می‌رسد که هنوز در قید حیات باشد.
در زمینه ابعاد فعالیت‌های ایشان در آمریکا و لبنان، آیا اسنادی از سوی همرزمان و همفکران دکتر چمران در کشورهای دیگر به بنیاد این شهید ارائه شده است؟
از دوستان ایشان که در آمریکا بودند، فکر نمی‌کنم کسی در قید حیات باشد، شاید دکتر بهادری‌نژاد که ایشان را می‌شناسم و هم‌کلاس دکتر چمران بودند و انشاءلله خداوند سلامت بداردشان و از شخص دیگری خبر ندارم که بتواند در رابطه با دکتر چمران چیزی بگوید. البته تعدادی از دوستان که بعدا به آمریکا رفتند و در آنجا به ادامه تحصیل پرداخته‌اند، با دکتر چمران و آثار ایشان به‌خوبی آشنایی دارند و می‌توانند مروج منش و تفکر ایشان در کشورهای دیگر باشند.
علاوه بر آثار منتشر شده، اسناد ساواک مربوط به دورانی که سعی می‌کردند همه فعالیت‌های دکتر چمران را زیر نظر داشته باشند و گزارش روزانه ارائه می‌دادند، در اختیار بنیاد قرار گرفته و این اسناد نیز چاپ شده است.
نظر شما