به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، هجدهمین دوره طرح‌های فصلی با عنوان «تابستانه کتاب» که از 9 مرداد آغاز شده بود، امروز 15 مردادماه به کار خود پایان می‌دهد. این طرح‌ از سوی معاونت امور فرهنگی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی و به ‌همت موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. سقف مجاز خرید برای هر خریدار در این طرح از ۲۰۰ هزار تومان به ۳۰۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد.

به بهانه برگزاری این دوره از طرح‌های فصلی، سری به چند کتابفروشی‌ عضو طرح در قم زدیم و با آن‌ها درباره چندوچون آن صحبت کردیم که ماحصل آن از نظر مخاطبان می‌گذرد.

افزایش سقف خرید در این دوره، اقدام خوبی بود
مدیر کتابفروشی کتابسرای فرهنگ درباره اجرای طرح «تابستانه کتاب» گفت: افزایش سقف خرید مشتری از 200 به 300 هزار تومان اتفاق خوبی بود که در طرح تابستانه رخ داد. به نظرم با توجه به بالا رفتن قیمت کتاب‌ها این نیاز احساس می‌شد که این اتفاق رقم بخورد.
 
سیدمحمدمهدی حسنی‌زاده ادامه داد: باید تمهیداتی دیده شود که کتابفروشی‌ها موظف شوند کتاب‌های چاپ جدید را سریع‌تر در سامانه ثبت کنند، چون مشتری علاقه دارد کتاب جدید خریداری کند اما شابک کتاب در سامانه ثبت ‌نشده و ما نمی‌توانیم آن کتاب را با تخفیف در اختیار مخاطب قرار دهیم.
 
وی با اشاره به استقبال کم مخاطبان از این دوره، اضافه کرد: استقبال علاقه‌مندان به کتاب به نسبت طرح‌های قبل به صورت حضوری و اینترنتی زیاد خوب نبود. هم در شرایط معمولی هم در طرح تابستانه با افت مشتری مواجه بوده‌ایم. متأسفانه این مشکل به هر دلیلی که به وجود آمد، ضربه بدی به کتابفروشی‌ها زد‌.
 
مدیر کتابفروشی کتابسرای فرهنگ تصریح کرد: اما مزیت این طرح خرید کتاب توسط کتاب‌خوان‌ها با 30 درصد تخفیف بود، هرچند پرداخت سوبسید طرح‌ها به کتابفروشی‌ها اگر طولانی‌مدت شود، مشکل به وجود می‌آورد. به‌عنوان نمونه مبلغ پرداختی طرح قبل را یک هفته قبل از تابستانه کتاب واریز کردند که از نظر زمان پرداخت‌ها مقداری طولانی شد.

طرح خرید فصلی کتاب رو به افت است
مدیر کتابفروشی انتشارات انوار الهدی هم بیان کرد: با توجه به اینکه در همه طرح‌ها شرکت کرده‌ام، به نظرم طرح خرید فصلی کتاب رو به افت است. یکی از دلایل آن زمان محدود اجرای طرح است. خاطرم هست در دوره‌های قبل زمان بیشتری به آن اختصاص داده بودند و این باعث می‌شد مشتری با حوصله انتخاب‌های خودش را انجام دهد. الان با این مدت کوتاه که گاهی با یک روز تعطیل یا جمعه تلاقی پیدا می‌کند فرصت از مشتری گرفته می‌شود. به‌عنوان نمونه در این دوره مشتری مراجعه کرده و تازه دیروز از اجرایی طرح باخبر شده است.
 
سیدحسین موسوی تصریح کرد: تبلیغات و اطلاع‌رسانی در سطح شهر ضعیف بود. در این دوره کتابفروشی‌ها در صفحات مجازی خودشان به مخاطبان اطلاع‌رسانی می‌کردند، درحالی‌که در گذشته در سطح شهر بنرهایی نصب و پوسترها به‌صورت گسترده دیده می‌شد.
 
وی درباره اختصاص اعتبارها به کتابفروشی‌ها یادآور شد: ما تنوع کتاب‌هایمان زیاد است و مشتری‌های فراوانی داریم، بااین‌حال اعتبارمان تمام شد. دوره قبل درخواست اعتبار را دادیم و چیزی نزدیک به 300 هزار تومان اعتبار ما شارژ شد. اما در این دوره رغبت نکردیم که این درخواست را داشته باشیم. الان 300 هزار تومان صرفاً اعتبار یک کد ملی است.
 
در ملاک‌های تخصیص اعتبار تجدیدنظر شود
موسوی ادامه داد: فاکتورهایی که برای اختصاص اعتبار در نظر گرفته می‌شود، منطقی نیست. من الان در این فروشگاه کوچک 10 هزار عنوان کتاب دارم و حتما از کتابفروشی‌هایی که از نظر مکانی وسعت بیشتری دارند، 3 تا 4 برابر عنوان بیشتری دارم. به‌نظرم باید در ملاک‌های تخصیص اعتبار تجدیدنظر شود.
 
این فعال حوزه کتاب افزود: وقتی چند سال پیش طرح خرید فصلی کتاب ‌شروع شد، اعتبارها 200 هزار تومان و حتی کمتر بود. مثلاً کتاب «ملت عشق» 15 هزار تومان بود و امروز قیمتش نزدیک 85 هزار تومان است. افزایش اعتبار گرچه اتفاق خوبی بود اما با چند برابر شدن قیمت کتاب همخوانی نداشت.
 
عوامل اصلی کمرنگ شدن «تابستانه»: اوج‌گیری کرونا و فاصله کم با «بهارانه»
مدیر کتابفروشی «کتاب ارمغان» و رئیس هیات مدیره شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان قم هم به خبرنگار ایبنا گفت: ارزیابی من در مورد طرح‌ها به‌طورکلی مثبت است و آن را کار خیلی خوبی می‌دانم اما احساس می‌کنم در طرح تابستانه حضور مردم نسبت ‌به طرح‌های قبلی کم‌رنگ‌تر شد.

علی حاجی‌تقی این موضوع را ناشی از دو عامل می‌داند؛ یکی نزدیکی خیلی زیاد طرح تابستانه به طرح بهارانه و دیگری اوج‌گیری بیماری کرونا که وضعیت بدی پیدا کرده ‌است و مردم کمتر در فروشگاه‌ها حضور پیدا می‌کند.
 
وی ادامه داد: اعتبار این طرح خیلی خوب بود و افزایش سقف خرید مردم هم اتفاق مثبتی بود. مردم از این افزایش راضی بودند چرا که ما در طرح‌های قبلی افراد ناراضی زیادی داشتیم اما در این دوره واقعاً من کسی را ندیدم ناراضی باشد و امیدوارم این افزایش اعتبار مردم همچنان حفظ شود و ادامه داشته باشد.

تبلیغات شهری کارِ کتابفروشی نیست
مدیر کتابفروشی «کتاب ارمغان» با اشاره به تبلیغات و اطلاع‌رسانی این دوره از طرح‌های فصلی کتاب، اضافه کرد: ما از طریق فضاهای مجازی تبلیغ کردیم اما خیلی‌ها در شرایط کرونا مایل نیستند به فروشگاه مراجعه کنند و سفارش‌شان را از طریق فضای مجازی می‌دهند و ما برایشان ارسال می‌کنیم. کلا برای طرح‌ها مشکل تبلیغاتی داشته‌ایم. یک زمانی ما صحبت می‌کردیم چرا تبلیغات نمی‌کنید، دوستان به‌شوخی و البته مزاح می‌گفتند اگر تبلیغات کنیم خیلی شلوغ می‌شود و بودجه کم می‌آید اما واقعاً کار یک کتابفروشی نیست که تبلیغات شهری انجام دهد. کتابفروشی نهایت از طریق فضای مجازی خودش تبلیغات کند. باید رسانه ملی یا نهادهایی مثل اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی وارد عمل شوند و تبلیغات را برعهده گیرد ولی حقیقتاً هیچ‌گاه من این تبلیغات را پررنگ ندیدم.
 
حاجی‌تقی گفت: در طرح‌ تابستانه به خاطر وجود یک‌سری موضوعات رسانه‌ها اخبار دیگری مثل کرونا، تنفیذ و تحلیف ریاست‌جمهوری و حتی بازی‌های المپیک توکیو را پوشش دادند و به نوعی طرح تابستانه کتاب به فراموشی سپرده شد. امیدوارم در دولت جدید وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی از طرح‌ها حمایت کند و طرح‌ها تحت‌الشعاع امور دیگر قرار نگیرد.
 
مدیر کتابفروشی انتشارات «افق روشن» هم در بخش دیگری از این گفت‌وگوها عنوان کرد: برگزاری طرح برای مشتری و کتابفروشی با وجود بازار راکد فروش کتاب صد در صد سود دارد.
 
برخلاف تهران، در قم فرهنگ فروش کتاب با تخفیف نهادینه شده ‌است
حمید دیبایی در رابطه با این نکته که طرح‌های تخفیفی توقع مخاطب را برای تخفیف مستمر از کتاب بالا می‌برد، افزود: در قم فرهنگ تخفیف نهادینه شده ‌است. سال‌هاست قُمی‌ها درصدهای بالایی را تخفیف می‌دهند و به نظرم برای قم این مساله خیلی اعتبار ندارد. در تهران اوضاع بهتر است و همکاری کتابفروشی‌ها خوب است و متفق‌القول تخفیف ندارند. من سال‌ها پاساژ قدس بودم و کتابفروشی‌ها بازار همدیگر را خراب می‌کردند. بنابراین وجود اینگونه طرح‌ها مفید است.
 
وی در پایان گفت: من یک سال است به مجتمع ناشران آمده‌ام. می‌گفتند جای جدیدی آمده‌اید و به همین به دلیل اعتبارم خیلی کم بود اما کلا خوب است و راضی هستیم. یک نکته دیگر را هم اشاره کنم و آن اینکه استقبال مخاطب بهارانه و تابستانه پایین بود اما در زمستان استقبال عالی بود و این طبیعی است چرا که در این فصل از سال مشتری کمتر است و مطمئن بودم اتفاق خاصی نمی‌افتد ولی در زمستان استقبال خوب بود اما بودجه کم. درصورتی‌که زمستان فصل خرید کتاب است و باید اعتبار بیشتری به کتابفروشی‌ها شود.